Η Ýξοδος του Μεσολογγßου |
ÐÝìðôç 14 Áðñéëßïõ 2011 |
Βασßλης Φουρτοýνης: δÜσκαλος, αναπληρωματικüς Αιρετüς ΑΠΥΣΠΕ ΑττικÞς, Αντιπρüεδρος Συλλüγου Εκπ/κþν «Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ» |
Η Ýξοδος του Μεσολογγßου μÝσα απü τις πηγÝς Η λαúκÞ μοýσα για το Μεσολüγγι Οι Ελεýθεροι πολιορκημÝνοι του Δ. Σολωμοý Η ¸ξοδος του Μεσολογγßου – Video Ελεýθεροι ΠολιορκημÝνοι – Γ. Μαρκüπουλος – «Δρüμο να σχßσουν τα σπαθιÜ» Ελεýθεροι ΠολιορκημÝνοι – Γ. Μαρκüπουλος – «¢κρα του ΤÜφου» Ελεýθεροι ΠολιορκημÝνοι – Γ. Μαρκüπουλος – «Η θÝλησÞ μου βρÜχος» Ελεýθεροι ΠολιορκημÝνοι – Γ. Μαρκüπουλος – «ΜητÝρα Μεγαλüψυχη» Ελεýθεροι ΠολιορκημÝνοι – Γ. Μαρκüπουλος – «Αλ' Þλιος μÝγας κι Üσβηστος» Ελεýθεροι ΠολιορκημÝνοι – Γ. Μαρκüπουλος – «Πειρασμüς» Ελεýθεροι ΠολιορκημÝνοι – Γ. Μαρκüπουλος – «Στα μÜτια και στο πρüσωπο» Ελεýθεροι ΠολιορκημÝνοι – Γ. Μαρκüπουλος – «Ο γιος σου κρßνος με δροσιÜ» Ελεýθεροι πολιορκημÝνοι - Οι ελληνßδες γυναßκες - αφÞγηση: ΕιρÞνη ΠαππÜ Ελεýθεροι πολιορκημÝνοι - Στοχασμüς -το χÜραμα - αφÞγηση: ΕιρÞνη ΠαππÜ |
Η θυσßα του Μεσολογγßου που επß 12 ολüκληρους μÞνες αντιστÜθηκε ηρωικÜ, προþθησε το ελληνικü ζÞτημα, üσο καμιÜ Üλλη ελληνικÞ νßκη: πλημμýρισε τους Üλλους ¸λληνες και τους Ευρωπαßους με αισθÞματα θαυμασμοý για τους Üνδρες της φρουρÜς και τον ηρωικü πληθυσμü του Μεσολογγßου. ΠραγματικÜ σπÜνια συναντÜ κανεßς στις σελßδες της ιστορßας παραδεßγματα παρüμοιας υπερÜνθρωπης ψυχικÞς αντοχÞς οι φλüγες του Μεσολογγßου και η συνειδητÞ θυσßα των αγωνιστþν θÝρμαναν τις καρδιÝς των πολιτισμÝνων λαþν και τους ξεσÞκωσαν σε μßα αληθινÞ σταυροφορßα για την απελευθÝρωση ψυχικÞς αντοχÞς. Οι φλüγες του Μεσολογγßου και η συνειδητÞ θυσßα των αγωνιστþν θÝρμαναν τις καρδιÝς των πολιτισμÝνων και τους ξεσÞκωσαν σε μια αληθινÞ σταυροφορßα για την απελευθÝρωση του ελληνικοý Ýθνους. |
"Τα μÜτια μου δεν εßδαν τüπον ενδοξüτερον απü τοýτο το αλωνÜκι" Δ. ΣΟΛΩΜΟΣ Με την Ýκρηξη της επανÜστασης, μετÜ την Πελοπüννησο, ολüκληρη η ΣτερεÜ ΕλλÜδα εßχε επαναστατÞσει και εßχαν απελευθερωθεß πολλÝς περιοχÝς. ΜÜλιστα οργανþθηκε και πολιτικÜ με τη "Γερουσßα" στο Μεσολüγγι και τον "¶ρειο ΠÜγο" στα ΣÜλωνα. Ο ΣουλτÜνος üμως αποφÜσισε να αντιδρÜσει οργανωμÝνα με δυο στρατιÝς. Η δεýτερη με τους ΚιουταχÞ και ΟμÝρ Βρυþνη κατÝληξε στο Μεσολüγγι, στις 25 Οκτωβρßου 1822, το οποßο οι Τοýρκοι πολιüρκησαν. ¾στερα απü λßγες μÝρες, στις 31 Δεκεμβρßου, οι Τοýρκοι αναγκÜστηκαν να λýσουν την πολιορκßα και να επιστρÝψουν στην ¹πειρο. ΜετÜ τη συμφωνßα του ΣουλτÜνου και του ΜεχμÝτ ΑλÞ της Αιγýπτου, η εισβολÞ του ΙμπραÞμ στην Πελοπüννησο συνδυÜστηκε με επιχειρÞσεις απü τους Τοýρκους στη ΣτερεÜ ΕλλÜδα, με κýριο στüχο το Μεσολüγγι. Της νÝας εκστρατεßας ηγεßται και πÜλι ο ΚιουταχÞς που με πανßσχυρη στρατιÜ 35.000 ανδρþν Ýφτασε στο Μεσολüγγι στα μÝσα Απριλßου 1825. Εßναι η δεýτερη και καθοριστικÞ πολιορκßα της πüλης που κατÝληξε στην ηρωικÞ Ýξοδο. 1η ΦÜση της πολιορκßας: Απü τον Απρßλιο ως το ΔεκÝμβριο του 1825 κρÜτησε η πρþτη φÜση της πολιορκßας, και στο διÜστημα αυτü οι Τοýρκοι Ýφτασαν σε απüσταση μερικþν δεκÜδων μÝτρων απü το τεßχος. Μια ισχυρÞ επßθεση του ΚιουταχÞ στις 21 Ιουλßου 1825 απÝτυχε και τρεις μÝρες αργüτερα μια ελληνικÞ νυκτερινÞ αντεπßθεση προκÜλεσε σοβαρüτατες απþλειες στο τουρκικü στρατüπεδο. Στο μεταξý ελληνικÜ πλοßα εßχαν διασπÜσει το θαλÜσσιο αποκλεισμü και εßχαν εφοδιÜσει τους πολιορκουμÝνους με τροφÝς και πολεμοφüδια, ενþ στις αρχÝς Αυγοýστου η Üμυνα του Μεσολογγßου ενισχýθηκε με 1500 ακüμα Üντρες. ΜετÜ τις Üκαρπες επιθÝσεις του ο ΚιουταχÞς αποσýρθηκε στις γýρω υπþρειες και κατÜ διαστÞματα βομβÜρδιζε την πüλη, χωρßς üμως την ασφυκτικÞ πßεση των πρþτων μηνþν.
Απü τα μÝσα κιüλας Φεβρουαρßου η κατÜσταση στο Μεσολüγγι εßχε αρχßσει να γßνεται τραγικÞ. ΠολλÝς οικογÝνειες εßχαν αρχßσει να στεροýνται εντελþς τα τρüφιμα και αναγκÜζονταν να σφÜζουν Üλογα, μουλÜρια, γαúδοýρια και κατüπιν σκýλους, γÜτες, ποντικοýς. ΑλλÜ και αυτÜ Ýλειψαν. Απü τις 16 Μαρτßου Üρχισαν να τρþνε αρμυρßκια, πικρÜ χüρτα που φýτρωναν κοντÜ στη θÜλασσα. Ο υποσιτισμüς και οι αρρþστιες εξασθÝνιζαν τους ρωμαλÝους οργανισμοýς των ανδρþν της φρουρÜς και προκαλοýσαν πολλοýς θανÜτους. Απü τον Απρßλιο üμως τα ολιγÜριθμα ελληνικÜ πλοßα με ναýαρχο το Μιαοýλη, απÝτυχαν σε επανειλημμÝνες προσπÜθειες να διασπÜσουν τον αποκλεισμü του τουρκοαιγυπτιακοý στüλου. Στους πολιορκοýμενους δεν Ýμενε Üλλη λýση απü την Ýξοδο. Για τους ασθενεßς και πληγωμÝνους, αποφÜσισαν να μεταφερθοýν στα πιο οχυρωμÝνα σπßτια και εκεß να πεθÜνουν πολεμþντας. Εκεßνοι δÝχτηκαν. "Τα παρÜθυρα να μας αφÞσετε ανοιχτÜ μονÜχα, και þρα σας καλÞ ! Ο Θεüς να μας ανταμþσει στον Üλλο κüσμο" εßπαν και αποχαιρετßστηκαν πολιορκημÝνοι, απελπισμÝνοι πια, πÞραν την οριστικÞ απüφαση να επιχειρÞσουν Ýξοδο τη νýχτα της 10ης Απριλßου προς την 11η, ΚυριακÞ των ΒαÀων, και ειδοποßησαν σχετικÜ τους ¸λληνες του στρατοπÝδου της ΔερβÝκ ιστας να προσπαθÞσουν να φÝρουν αντιπερισπασμü στους Τοýρκους. ΑποφÜσισαν να σκοτþσουν üλους τους αιχμαλþτους, καθþς και τα γυναικüπαιδα για να μην πÝσουν στα χÝρια των Τοýρκων. Ενþ η πρþτη απüφαση πραγματοποιÞθηκε, τη δεýτερη απÝτρεψε ο επßσκοπος Ρωγþν ΙωσÞφ. Οι ασθενεßς και τραυματισμÝνοι μεταφÝρθηκαν στα πιο οχυρÜ σπßτια και εκεß να πεθÜνουν πολεμþντας.
Εßχε αρχßζει να γλυκοχαρÜζει η ΚυριακÞ των ΒαÀων, üταν η μÜχη Ýπαψε. Εκεß επÜνω μüνο, στην κορυφÞ του Ζυγοý, μπüρεσαν να αναπνεýσουν λßγο ελεýθερα. Απü τους 3000 στρατιωτικοýς που πÞραν μÝρος στην Ýξοδο, μüνο 1300 σþθηκαν. οι υπüλοιποι 1700 σκοτþθηκαν στις συμπλοκÝς της εξüδου. Απü τις γυναßκες, 13 μüνο Σουλιþτισσες σþθηκαν και απü τα παιδιÜ τρßα Þ τÝσσερα. Οι απþλειες των Τουρκοαιγυπτßων υπολογßστηκαν σε 5000. Τη ντροπÞ του ελληνικοý εμφυλßου πολÝμου εξαγνßζει η θυσßα μιας πüλης και των αγωνιστþν της. Η θυσßα του Μεσολογγßου, που επß 12 ολüκληρους μÞνες αντιστÜθηκε ηρωικÜ, προþθησε το ελληνικü ζÞτημα, üσο καμιÜ Üλλη ελληνικÞ νßκη: πλημμýρισε τους Üλλους ¸λληνες και τους Ευρωπαßους με αισθÞματα θαυμασμοý για τους Üνδρες της φρουρÜς του και τον ηρωικü πληθυσμü του Μεσολογγßου. ΠραγματικÜ σπÜνια συναντÜ κανεßς στις σελßδες της ιστορßας παραδεßγματα παρüμοιας υπερÜνθρωπης ψυχικÞς αντοχÞς. Οι φλüγες του Μεσολογγßου θÝρμαναν τις καρδιÝς των πολιτισμÝνων λαþν και τους ξεσÞκωσαν σε μια αληθινÞ σταυροφορßα για την απελευθÝρωση του ελληνικοý Ýθνους. |
Η Ýξοδος του Μεσολογγßου μÝσα απü τις πηγÝς
Η νýχτα της Εξüδου θα μεßνει για πÜντα στην ιστορßα σαν σýμβολο εθελοýσιας θυσßας στο βωμü της Ελευθερßας. Η νýχτα αυτÞ εßναι μßα απü τις ιστορικüτερες για την ανθρωπüτητα. Το Μεσολüγγι συμβολßζει απü τüτε την ελευθερßα και τον ηρωισμü και Ýχει αποτελÝσει πηγÞ Ýμπνευσης πολλþν μεγÜλων δημιουργþν απ’ üλον τον κüσμο (Βýρωνας, Γκαßτε, Ουγκþ, ΝτελακρουÜ, ΝτελανσÜκ). Εκεß, Üφησε την τελευταßα τoυ πνοÞ o Λüρδoς Βýρων προσφÝροντας σημαντικÝς υπηρεσßες στον Αγþνα των “ΕλευθÝρων ΠολιορκημÝνων”.
Το Μεσολüγγι μÝσα πü τα κεßμενα ΛεπτομÝρειες για τη δωδεκÜμηνη πολιορκßα αντλοýνται κυρßως απü απομνημονευματογρÜφους. Βεβαßως και απü τα Ýγγραφα, και ειδικÜ απü την «Αλληλογραφßα ΦρουρÜς Μεσολογγßου 1825-26» (Ýνα «σþμα» απü τÝσσερις περßπου εκατοντÜδες κεßμενα, που εκδüθηκαν συγκεντρωμÝνα το 1963).
«¸σφαξαν Ýνα γαúδουρÜκι…» Πρþτη πηγÞ εßναι ο N. Κασομοýλης (1792-1872). O 29χρονος τüτε αγωνιστÞς μετÜ την επαναστατικÞ του δρÜση στη Δ. Μακεδονßα, βρßσκεται στο πολιορκημÝνο Μεσολüγγι. Nα υπενθυμßσουμε üτι ανÜμεσα στις 2.701 χειρüγραφες σελßδες, που συγκρüτησαν τα τρßτομα «ΣτρατιωτικÜ ενθυμÞματÜ»του, που εξÝδωσε το 1939 ο Γ. ΒλαχογιÜννης, βρßσκεται και η απüφαση της Εξüδου. ¼ταν οι οπλαρχηγοß πÞραν την ηρωικÞ απüφαση ομοφþνως «… θεωροýντες üτι εξÝλιπεν κÜθε ελπßς βοηθεßας και προμηθεßας τüσον απü την θÜλασσαν καθþς και απü την ξηρÜν…», τη συνÝταξε ο εγγρÜμματος επßσκοπος Pωγþν IωσÞφ και την υπαγüρευσε στον Κασομοýλη. «Απü τα μÝσα Φεβρουαρßου 1826 Üρχισαν πολλαßς φαμελλιαßς νÜ υστεροýνται τü ψωμß. Mßα Mεσολογγßτισσα, Þτις περιÝθαλπεν ασθενÞ καß τüν αυτÜδελφüν μου MÞτρον, ετελεßωσεν τÞν θροφÞν της, καß μυστικÜ, μαζý μÝ δýο φαμελλιαßς Mεσολογγßτικες, Ýσφαξαν Ýνα γαúδουρÜκι, πωλÜρι ποý τü Ýφαγαν. Tαßς ηýρα οποý Ýτρωγαν. Eρþτησα ποý ηýραν τü κρÝας, καß τρüμαξεν η ψυχÞ μου üταν Þκουσα üτι Þτο γαúδοýρι. Mßα συντροφιÜ στρατιωτþν Kραβαριτþν εßχεν Ýναν σκýλον καß, κρυφÜ καß αυτοß, τüν Ýσφαξαν καß τüν μαγεßρευσαν. Eμαθητεýθη καß τοýτο. HμÝραν παρ ημÝραν αυξÜνουσα η πεßνα, Ýπεσεν καß η πρüληψις καß üλα τοý να τρþγουν ακÜθαρτα, καß Üρχισαν αναφανδüν πλÝον νÜ σφÜζουν Üλογα, μουλÜρια, γαúδοýρια καß ακüμη νÜ τÜ πωλοýν μιÜ λßρα τÞν οκÜ οι ιδιοκτÞται των καß ποý να προφθÜσουν: Tρεßς ημÝραις επÝρασαν καß ετελεßωσαν καß αυτÜ τÜ ζþα… Aρχßσαμεν, περß τÜς 15 Mαρτßου, ταßς πικραλÞθραις, χορτÜρι τÞς θαλÜσσης. Tü εβρÜζομεν πÝντε φοραßς Ýως üτου Ýβγαινεν η πικρÜδα, καß τü ετρþγαμε μÝ ξεßδι καß λÜδι ωσÜν σαλÜτα, αλλÜ καß μÝ ζουμß απü καβοýρους ανακατωμÝνον καß τοýτο. Eδüθησαν καß εις τοýς ποντικοýς, πλÞν Þταν ευτυχÞς üστις εδýνατο νÜ πιÜση Ýναν. BατρÜχους δÝν εßχαμε κατÜ δυστυχßαν..».
Δεýτερη «ζωντανÞ» πηγÞ εßναι ο AρτÝμιος Mßχος (1803-1873). O Γιαννιþτης αγωνιστÞς βρÝθηκε στο πολιορκημÝνο Μεσολüγγι απü τον Απρßλιο του 1825 μÝχρι τον επüμενο ΙανουÜριο. Κρατοýσε ημερολογιακÝς σημειþσεις, τις οποßες και δημοσßευσε με τον τßτλο «Σýντομος περιγραφÞ εν εßδει ημερολογßου των αξιολογοτÝρων συμβÜντων της B Πολιορκßας του Μεσολογγßου, αρχομÝνη απü 12ης Aπριλßου 1825 και λÞγουσα την 25η Ιανουαρßου 1826». Στο δεýτερο μÝρος, με τον τßτλο «Τα κατÜ την πολιορκßαν του Mεσολογγßου αφ ης εποχÞς, Ýνεκα των περιστÜσεων, Ýπαυσεν εκδιδομÝνη η εφημερßς Tα EλληνικÜ XρονικÜ», εκθÝτει και τα γεγονüτα της Eξüδου. «KανονισθÝντος του σχεδßου της εξüδου Ýκαστος απÞλθεν εις την θÝσιν του και Þρχισαν αι της εξüδου προπαρασκευαß μεθ üλης της ησυχßας, αλλÜ και μεθ üλης της δραστηριüτητος. Mετ αγαλλιÜσεως δε Ýβλεπε τις εις τα πρüσωπα της ηρωικÞς εκεßνης φρουρÜς ζωγραφισμÝνον το θÜρρος, την απüφασιν και την πεποßθησιν εις την βοÞθειαν του θεοý περß της επιτυχßας του μεγÜλου Ýργου το οποßον ετοιμÜζοντο να επιχειρÞσωσιν. YπÞρχον τüτε εν τω φρουρßω Ýως 300 ασθενεßς και πληγωμÝνοι. Πολλοß εκ τοýτων, επροτßμησαν να ταφþσιν υπü τα ερεßπια της ενδüξου πüλεως και οýτω οχυρωθÝντες εις τας ισχυροτÝρας οικßας να πωλÞσωσιν ακριβÜ το αßμα των…».
«ΕπÝσαμεν εις τα περιχαρακþματα» EπιστολÞ Nüτη Μπüτσαρη, Kßτσου TζαβÝλα, Φωτοματα, Δ. MακρÞ κ.Ü. οπλαρχηγþν προς την κυβÝρνηση δýο μÝρες μετÜ την Eξοδο.
«… Και τüτε Ýδωσε πυρ» Τρßτη πηγÞ εßναι ο αγωνιστÞς ΣπυρομÞλιος (1800-1880). O αγωνιστÞς απü τη XιμÜρα Þταν Ýνας απü τους λßγους σπουδαγμÝνους στρατιωτικοýς της επανÜστασης (10 χρüνων εßχε σταλεß στην Iταλßα να σπουδÜσει στρατιωτικÜ). Aπü το τÝλος του 1825 μαχüταν στο Mεσολüγγι και τον IανουÜριο του 1826 Þταν μÝλος της επιτροπÞς των πολιορκημÝνων που στÜλθηκε στο Nαýπλιο για να ζητÞσει ενισχýσεις απü την κυβÝρνηση. EπÝστρεψε απü εκεß τις τελευταßες μÝρες της πολιορκßας, αλλÜ δεν στÜθηκε δυνατü να μπει στην πüλη. Παρακολουθοýσε την Eξοδο απü «το üρος ΠεταλÜ, απ üπου φαßνεται το Mεσολüγγιον». Στα απομνημονεýματÜ του με τον τßτλο το «Xρονικü του Mεσολογγßου 1825-1826» παραθÝτει πληροφορßες απü «εξοδßτες». «Eßδομεν üτι εκαßοντο üλαι αι γýρωθεν του φρουρßου καλýβαι της φρουρÜς. Πüλεμος εκ μÝρους του στολßσκου εις Aνεμüμυλον, πüλεμος ηκοýετο εις διÜφορα μÝρη της πüλεως και τα τουρκικÜ κανονοστÜσια εκανονοβüλουν προς την πüλιν. Tαýτα μας Ýδιδον να καταλÜβωμεν üτι Ýπεσε το Mεσολüγγιον, üτι οι Tοýρκοι εκυρßευσαν το φροýριον κι üτι οι Eλληνες κατÝφυγον εις τινα οσπßτια και αντÝχουν διÜ να αποθÜνουν πολεμþντας… Eν τοσοýτω εντüς της πüλεως ο πüλεμος διÞρκεσεν τρεις ημÝρας. EπολÝμουν εις τα οσπßτια Ýως üτου εßχον πολεμοφüδια και üταν τα ετελεßωσαν Ýδιδον πυρ εις το οσπßτιον και εκαßοντο. O XρÞστος KαψÜλης Ýβγαζεν τας γυναßκας εις τα παρÜθυρα διÜ να τας ιδþσιν οι Tοýρκοι και εκ τοýτων να παρακινηθþσιν να Ýμβουν. Aφησεν οýτως þστ εσυνÜχθησαν πλÞθος Tοýρκων και τüτε Ýδωσε πυρ εις την πυριτααποθÞκην, οποý Þσαν τεσσαρÜκοντα κιβþτια πυρßτιδας και οýτως απÝθανεν ενδüξως και αυτüς, Ýσωσεν απü την αιχμαλωσßαν και την ατιμßαν τüσας ψυχÜς, συνεπιφÝρων τον θÜνατον και εις πλÞθος Tοýρκων… Oýτως Ýπεσε το Mεσολüγγιον μετÜ δωδεκÜμηνον στενÞν πολιορκßαν». ΑποσπÜσματα εγγρÜφων απü Üρθρο του ΤÜκη ΚατσιμÜρδου που δημοσιεýτηκε στην εφημερßδα “Ημερησßα” 8/4/2006. |
ΓρÜφει ο ΓIΩPΓOΣ MAKAPONAΣ KAΘE χρüνο, στην επÝτειο της Eξüδου του Mεσολογγßου, οι ρÞτορες εξαßρουν στους πανηγυρικοýς τους την αντοχÞ του "φρÜχτη", δηλαδÞ των οχυρωματικþν Ýργων, αλλÜ παραλεßπουν συνÞθως να μνημονεýσουν το üνομα του κατασκευαστÞ τους, του μηχανικοý-τειχοποιοý MιχαÞλ Kοκκßνη. H παρÜλειψη αυτÞ εßναι προφανþς απüτοκος της αχαρακτÞριστης αδιαφορßας της Πολιτεßας, η οποßα επß 150 χρüνια δεν εßχε αξιωθεß να ανεγεßρει Ýνα μνημεßο στον πρωτεργÜτη της οχýρωσης, που σκοτþθηκε μÜλιστα κατÜ την ¸ξοδο, πολεμþντας ηρωικÜ. XρειÜστηκε να πÜρει την πρωτοβουλßα το Tεχνικü EπιμελητÞριο EλλÜδος, για να στηθεß επιτÝλους το 1975, στον KÞπο των Hρþων του Mεσολογγßου, το μνημεßο που του Üξιζε.
"Eυφραßνεται η ψυχÞ ενüς ¸λληνος, üταν πλησιÜζη εις τα τεßχη του Mεσολογγßου. Πüσαι ιδÝαι του διεγεßρονται εις τον νουν, üταν βλÝπη εξ οργυιÜς χανδÜκι να κατασταßνη νησß το Mεσολüγγι, εκεß üπου προ δýο χρüνων δεν Þτο παρÜ εν ασýμμετρον αυλÜκι, το οποßον ημποροýσε να πηδÞση Ýνας Üνθρωπος! ¼ταν βλÝπη κανονιοστÜσια λιθüκτιστα με πÝντε και δÝκα κανüνια το καθÝνα εκεß üπου δεν Þταν παρÜ πεντÝξη πλßνθοι κολλημÝνοι Ýνας επÜνω εις τον Üλλον, πεντÝξη πÝτρες μια επÜνω εις την Üλλην και μερικÝς κüφες με χþμα!" "Ποßος μονÜρχης επρüσταξε, ποßος βασιλικüς θησαυρüς εξþδευσε δια να γßνη αυτü το τüσον αναγκαßον, το τüσον σωτηριþδες εις την EλλÜδα Ýργον; ¼ποιος ξÝνος εμβαßνει εις την πüλιν, ερωτÜ και τον αποκρßνονται: H κοινÞ θÝλησις, απü το Ýνα μÝρος, και τα κοινÜ εισοδÞματα, ενωμÝνα με τας αυτοπροαιρÝτους συνεισφορÜς ολßγων φιλογενþν, απü το Üλλο, ωχýρωσαν, καθþς βλÝπεις, το Mεσολüγγι". "¸νας μηχανικüς διÜ τον οποßον δεν εξωδεýονταν περισσüτερα αφ' üσα χρειÜζεται να ζÞση οικονομικÜ Ýνας Üνθρωπος- και οι πρüκριτοι της πüλεως, κυλισμÝνοι μÝσα εις τες λÜσπες, επιστατοýσαν εις το Ýργον και εβαστοýσαν τα Ýξοδα διÜ τους μαστüρους και διÜ τας αναγκαßας ýλας της οικοδομÞς". "Eκτüς üπου καθ' Ýνας εστοχÜζετο ιερüν το αργýριον üπου εßχεν εις τας χεßρας του, Üνοιγε και ο Ýνας επÜνω εις τον Üλλον τÝσσερα μÜτια, διÜ να μην κÜμη οýτε Ýναν οβολüν κατÜχρησιν, διüτι δεν εßναι μονÜρχης, δεν εßναι βασιλικüς θησαυρüς üπου εξοδεýει, εξοδεýουν üλοι οι ¸λληνες". "¶λλες φορÝς Þσαν εορτÝς και σχüλες. Tüτε οýτε εορτÝς οýτε σχüλες Þσαν διÜ τους Mεσολογγßτας. Eις τοιαýτας ημÝρας, μÜλιστα, ÝβλεπÝ τις τες γυναßκες üλες, χωρßς εξαßρεσιν, στολισμÝνες να διαβαßνουν, κατÜ σειρÜν, απü την αγορÜν, χωρßς πλÝον να συστÝλλωνται απü τον κüσμον, και να κουβαλοýν με τους þμους και με τας αμασχÜλας των πÝτρες εις το τεßχος (...)". "Eις την πολιορκßαν του OμÝρ-ΠασÜ ο Mεσολογγßτης απεφÜσισε να αποθÜνη και ο γεßτονÜς του Þλθε να τον βοηθÞση οπßσω απü τους πλßνθους και απü μιαν οργυιÜν χανδÜκι, και εδοξÜσθη και ο Ýνας και ο Üλλος, αποκροýσαντες τον κßνδυνον".
Tο σωτÞριο χαντÜκι Στο σημεßο αυτü θα υπογραμμßσουμε την αναφορÜ που κÜνει ο MÜγερ στην πολιορκßα του OμÝρ ΠασÜ, δηλαδÞ του OμÝρ Bρυþνη. Πρüκειται για την πρþτη πολιορκßα του Mεσολογγßου, που Üρχισε στις 25 Oκτωβρßου 1822 και Ýληξε στα τÝλη του Δεκεμβρßου του ßδιου χρüνου, με το μακελειü των Tοýρκων, κατÜ το ρεσÜλτο που Ýκαναν πÜνω στο τειχß, τα χαρÜματα των XριστουγÝννων. Σ' üλες τις ντÜπιες, σ' üλα τα πüστα οι φýλακες γρηγοροýσαν και με το πρþτο σινιÜλο μετÝτρεψαν το γιουροýσι των πολιορκητþν σε νεκροταφεßο. Σκοτþθηκαν 500 περßπου Aρβανßτες και οι πασÜδες το Ýβαλαν στα πüδια στις 31 Δεκεμβρßου. "Tο Mεσολüγγι -σημειþνει επιγραμματικÜ ο Δημ. ΦωτιÜδης- μ' Ýνα χαντÜκι θα Ýσωζε τη ΔυτικÞ EλλÜδα κι αργüτερα ολüκληρη την πατρßδα". (Δημ. ΦωτιÜδη: "H EπανÜσταση του '21", τ. 2ος σελ. 240).
Στο χαμηλü τειχß της πρþτης πολιορκßας εßχαν στÞσει 14 παλιÜ κανüνια. Στη δεýτερη πολιορκßα, ο Kοκκßνης εßχε εξοπλßσει τις ντÜπιες με τÝσσερις λουμπÜρδες (βομβοβüλα) και 48 σιδερÝνια κανüνια. Aυτü Þταν συνοπτικÜ το "χαντÜκι". Θεωροýμε σκüπιμο να παραθÝσουμε εδþ την αιρετικÞ γνþμη του Σπυρßδωνος Tρικοýπη για τα οχυρωματικÜ Ýργα του Mεσολογγßου και τον κατασκευαστÞ τους: "Διηγοýμενοι τα της πρþτης πολιορκßας του Mεσολογγßου, επεριγρÜψαμεν το τεßχος του. ¸κτοτε το τεßχος τοýτο εδυναμþθη και Ýλαβε νÝαν μορφÞν υπü την ακÜματον φροντßδα του MιχαÞλ Kοκκßνη. Eκκαθαρßσθη δε, επλατýνθη και εβαθýνθη και η τÜφρος. "Eπαιρüμενος ο τειχοποιüς Kοκκßνης επß τοις Ýργοις του, ειδοποßει επισÞμως τον διευθυντÞν της ΔυτικÞς EλλÜδος MαυροκορδÜτον, üτι "το οχýρωμα τοýτο ικανüν Þτο ν' ανθÝξη εις πÜσαν εχθρικÞν προσβολÞν και üτι επισκεφθÝντες αυτü ¶γγλοι το εθαýμασαν και εξεπλÜγησαν". "OυδÝν εßχε, βεβαßως, το οχýρωμα τοýτο ικανüν να κινÞση εις θαυμασμüν Þ να φÝρη εις Ýκπληξιν τον επισκεπτüμενον αυτü ειδÞμονα, διüτι ουδ' εýκτιστον καν Þτο το τεßχος. Kαι αν μεθ' üλης της ατελεßας του, η πüλις δεν ηλþθη υπü των εχθρþν ει μη καθ' ην ημÝραν εγκατελεßφθη υπü των προμÜχων της, ας ενθυμηθþμεν, üτι "Üνδρες η πüλις, ου τεßχη"". (Σπ. Tρικοýπη: "Iστορßα της EλληνικÞς EπαναστÜσεως", τ. 3ος, σελ. 279-280). Στις ημÝρες μας σþζεται μικρü μüνο τμÞμα του τεßχους. "H κυβÝρνησις -γρÜφει ο N. MακρÞς- επÝφερε την καταστροφÞν εν τω ιστορικωτÝρω σημεßω διÜ της ανεγÝρσεως του κεντρικοý σταθμοý του σιδηροδρüμου BορειοδυτικÞς EλλÜδος". (NικολÜου MακρÞ: "Iστορßα του Mεσολογγßου". ¸κδοση 1908).
MαθηματικÜ και Γεωδαισßα O N. MακρÞς στο προαναφερüμενο βιβλßο του, ο καθηγητÞς ΣωκρÜτης KουγÝας ("Eκατονταετηρßς του Mεσολογγßου"), ο στρατηγüς I. Iωαννßδης ("Πολιορκßαι του Mεσολογγßου"), ο Kων. Στασινüπουλος ("Tο Mεσολüγγι"), ο βιογρÜφος του Kοκκßνη ΠÜνος Nτοýλης ("Πρþτοι ¸λληνες Tεχνικοß EπιστÞμονες Περιüδου AπελευθÝρωσης", Ýκδοση Tεχνικοý Eπιμελητηρßου EλλÜδος, AθÞνα 1976) και Üλλοι αναφÝρουν ως τüπον καταγωγÞς του MιχαÞλ Kοκκßνη τη Xßο. "Aυτüχθων ¸λλην" γρÜφει ο Σπυρομßλιος (Στρατηγοý Σπυρομßλιου: "Aπομνημονεýματα").
Πολιορκßα του Μεσολογγßου (1825-1826), Πßνακας του Π. ΖωγρÜφου. 1. Τουρκοαιγυπτιακüς στüλος, 2. ΤουρκοαιγυπτιακÜ στρατεýματα, 3. Το Μεσολüγγι, 4. Το νησÜκι Κλεßσοβα, 5. ΕλληνικÜ στρατεýματα, 6. ΤουρκικÜ κανüνια
KατÜ τον Π. Nτοýλη, εßχε σπουδÜσει μηχανικüς "κατÜ πÜσαν πιθανüτητα εις την Γαλλßαν" κι εγνþριζε, εκτüς των γαλλικþν, ιταλικÜ, γερμανικÜ και πιθανþς ρουμÜνικα. Πριν απü την EπανÜσταση, απü το 1810 κι Ýπειτα, δßδαξε μαθηματικÜ, γεωδαισßα, σχÝδιο και γερμανικÜ στην ανωτÝρα ελληνικÞ σχολÞ του Bουκουρεστßου. Στη Pουμανßα, ο Kοκκßνης εßχε προσφÝρει τις υπηρεσßες του και στην αποτυχοýσα επανÜσταση των Παραδουναβßων Xωρþν. KατÜ τα μÝσα του 1822 πÞρε την απüφαση να κατÝβει στην EλλÜδα, για να βοηθÞσει τον Aγþνα. Tον ΦεβρουÜριο του 1823 φθÜνει στο Mεσολüγγι μÝσω Iταλßας. AμÝσως ο AλÝξανδρος MαυροκορδÜτος του αναθÝτει την εκπüνηση μελÝτης και τη διεýθυνση κατασκευÞς των οχυρωματικþν Ýργων. O Kοκκßνης Üρχισε την κατασκευÞ στις 7 Mαρτßου 1823 και ολοκλÞρωσε τα Ýργα στα τÝλη του 1824. ¹ταν Üθλος, κατÜ γενικÞ ομολογßα. Oι Mεσολογγßτες ανακÞρυξαν τον Kοκκßνη επßτιμο πολßτη του Mεσολογγßου με ψÞφισμα της 17ης Iανουαρßου 1825. Tο Yπουργεßο ΠολÝμου, του απÝνειμε τον βαθμü του χιλιÜρχου και τον διüρισε αρχηγü του φρουρßου του Mεσολογγßου στις 4 Mαρτßου 1825. Tελευταßο Ýργο του Kοκκßνη Þταν οι γÝφυρες της Eξüδου της 10ης Aπριλßου 1826. ¼ταν πραγματοποιÞθηκε η γεφýρωση της τÜφρου, δüθηκε το σýνθημα για το Üλμα προς τη ζωÞ Þ τον θÜνατο. O ÞρωÜς μας θα δþσει και τη ζωÞ του για την πατρßδα. O Kασομοýλης θα γρÜψει αργüτερα: "Aπü τους σημαντικοýς Ýμειναν και δεν εφÜνησαν εκεß, φονευθÝντες... ο Mιχ. Π. Kοκκßνης, τειχοποιüς-αρχιτÝκτων". (Nικ. Kασομοýλη: "EνθυμÞματα ΣτρατιωτικÜ", τ. 2ος, σελ. 282). Kαι ο Παπαρρηγüπουλος αναφÝρει üτι Ýπεσε στην ¸ξοδο "ο πλεßστον συντελÝσας εις την Üμυναν μηχανικüς MιχαÞλ Kοκκßνης" (Kων. Παπαρρηγüπουλου: "Iστορßα του Eλληνικοý ¸θνους", τ. 5ος, σελ. 892). Στο Ýμμετρο ιστορικü Ýπος "MεσολογγιÜς" διαβÜζουμε: "Tüτ' Ýπεσεν ο Ýνδοξος μηχανικüς Kοκκßνης, οι ακουσμÝνοι αρχηγοß ΣαδÞμας και ΣτουρνÜρας και σýμπασα των Γερμανþν η μεγαλüφρων φÜλαγξ, η κορυφαßον Ýχουσα τον MÜγερ..." Eυλüγως φαντÜζεται κανεßς, üτι η Πολιτεßα θα φρüντιζε την οικογÝνειÜ του, μετÜ τον θÜνατο ενüς τÝκνου της που πρüσφερε τüσα πολλÜ στην πατρßδα. ΣυνÝβη το αντßθετο. MετÜ την ¸ξοδο, η χÞρα Mαρßα Kοκκßνη, με αναφορÜ της απü 4 MαÀου 1826, ζητεß απü τη Διοßκηση βοÞθεια: "ΔÝομαι μετÜ δακρýων ελεεινþν και προστρÝχω εις την υμετÝραν φιλογÝνειαν να λÜβητε συμπÜθειαν προς εμÝ την ξÝνην και εις τα ανÞλικα τÝκνα μου, üπου πεινþμεν και ελεεινþς κατατηκüμεθα, υστερημÝνη και αυτοý του συζýγου μου". Mε Üλλη αναφορÜ της απü 9 Σεπτεμβρßου 1829 ικετεýει και πÜλι να της δοθεß βοÞθεια. Kαι, τÝλος, με τρßτη αναφορÜ της απü 7 Nοεμβρßου 1832 διαμαρτýρεται για την καθυστÝρηση του γλßσχρου επιδüματος που απεφÜσισε η Διοßκηση να της δοθεß. |
Η λαúκÞ μοýσα για το Μεσολüγγι
"Ποιος θε ν´ ακοýσει κλÜηματα" Ποιος θε ν´ ακοýσει κλÜηματα, γυναßκεια μοιρολüγια; Ας πÜει ν´ απü τη Ροýμελη κι απü το Μεσολüγγι, κι εκεß ν´ ακοýσει κλÜηματα, γυναßκεια μοιρολüγια, πως κλαιν οι μÜνες για παιδιÜ και τα παιδιÜ για μÜνες. Δεν κλαßνε για το σκοτωμü, που θε να σκοτωθοýνε, μüν´ κλαßνε για το σκλαβωμü, που θε να σκλαβωθοýνε.
"Το δüλιο Μεσολüγγι" Τ' Ýχεις, καημÝνε κüρακα, και σκοýζεις και φωνÜζεις. Μην εßν' τ' αυγÜ σου μελανÜ και τα πουλιÜ μαýρα; Δεν εßν' τ' αυγÜ μου μελανÜ, ουδÝ τα πουλιÜ μου μαýρα. Εγþ, πουλß μ' , διψþ για αßματα, εγþ διψþ για λÝσια. ¸βγα ψηλÜ στον Κüζιακα, ψηλÜ στο Κορφοβοýνι κι αγνÜντεψε τη ΛιβαδειÜ, το δüλιο Μεσολüγγι, να ιδεßς κορμιÜ τ' απßστωμα παλικÜρια ξαπλωμÝνα.
Η λαúκÞ μοýσα Ýκλαψε τον πρωτεργÜτη της ¢μυνας του Μεσολογγιοý ΘανÜση Ραζηκüτσικα με τον περιπαθÞ στßχο: ΠαιδιÜ μ´, μας λεßπει ο Κüτσικας, μας λεßπει ο αρχηγüς μας. |
Οι Ελεýθεροι πολιορκημÝνοι του Δ. Σολωμοý Ο Εθνικüς μας ποιητÞς, ο Δ. Σολωμüς< ýμνησε τον αγþνα των πολιορκημÝνων (Απρßλιος 1825) του Μεσολογγßου με το Ýργο του Ελεýθεροι ΠολιορκημÝνοι. ΠαρακÜτω παραθÝτουμε και τα τρßα σχεδιÜσματα αυτοý του Ýργου. ΜελετÞστε τα και αποκτÞστε συνεßδηση Ιστορßας!
Διονýσιος Σολωμüς Οι Eλεýθεροι ΠολιορκημÝνοι, σχεδßασμα Α´ Tüτες εταραχτÞκανε τα σωθικÜ μου και Ýλεγα πως Þρθε þρα να ξεψυχÞσω· κι’ ευρÝθηκα σε σκοτεινü τüπο και βροντερü, που εσκιρτοýσε σαν κλωνß στÜρι στο μýλο που αλÝθει ογλÞγορα, ωσÜν το χüχλο στο νερü που αναβρÜζει· ετüτες εκατÜλαβα πως εκεßνο Þτανε το Mεσολüγγι· αλλÜ δεν Ýβλεπα μÞτε το κÜστρο, μÞτε το στρατüπεδο, μÞτε τη λßμνη, μÞτε τη θÜλασσα, μÞτε τη γη που επÜτουνα, μÞτε τον ουρανü· εκατασκÝπαζε üλα τα πÜντα μαυρßλα και πßσσα, γιομÜτη λÜμψη, βροντÞ και αστροπελÝκι· και ýψωσα τα χÝρια μου και τα μÜτια μου να κÜμω δÝηση, και ιδοý μες στην καπνßλα μßα μεγÜλη γυναßκα με φüρεμα μαýρο σαν του λαγοý το αßμα, οποý η σπßθα Ýγγιζε κι’ εσβενüτουνε· και με φωνÞ που μου εφαßνονταν πως νικÜει την ταραχÞ του πολÝμου Üρχισε: Διονýσιος Σολωμüς Οι Eλεýθεροι ΠολιορκημÝνοι, σχεδßασμα B´ ¶κρα του τÜφου σιωπÞ στον κÜμπο βασιλεýει·
Διονýσιος Σολωμüς Οι Eλεýθεροι ΠολιορκημÝνοι, σχεδßασμα Γ´ 1. |
|
Åëåýèåñïé ÐïëéïñêçìÝíïé - Ã. Ìáñêüðïõëïò - «Äñüìï íá ó÷ßóïõí ôá óðáèéÜ» |
|
|
Åëåýèåñïé ÐïëéïñêçìÝíïé - Ã. Ìáñêüðïõëïò - «Ç èÝëçóÞ ìïõ âñÜ÷ïò» |
Åëåýèåñïé ÐïëéïñêçìÝíïé - Ã. Ìáñêüðïõëïò - «ÌçôÝñá Ìåãáëüøõ÷ç» |
Åëåýèåñïé ÐïëéïñêçìÝíïé - Ã. Ìáñêüðïõëïò - «Áë' Þëéïò ìÝãáò êé Üóâçóôïò» |
Åëåýèåñïé ÐïëéïñêçìÝíïé - Ã. Ìáñêüðïõëïò - «Óôá ìÜôéá êáé óôï ðñüóùðï» |
Åëåýèåñïé ÐïëéïñêçìÝíïé - Ã. Ìáñêüðïõëïò - «Ï ãéïò óïõ êñßíïò ìå äñïóéÜ» |
Åëåýèåñïé ðïëéïñêçìÝíïé - Ïé åëëçíßäåò ãõíáßêåò - áöÞãçóç: ÅéñÞíç ÐáððÜ |
Åëåýèåñïé ðïëéïñêçìÝíïé - Óôï÷áóìüò -ôï ÷Üñáìá - áöÞãçóç: ÅéñÞíç ÐáððÜ |