Τρίτη 20 Δεκεμβρίου 2011

Βασίλης Φουρτούνης: δάσκαλος, αναπληρωματικός Αιρετός ΑΠΥΣΠΕ Αττικής

Μπορείτε πατώντας ΕΔΩ να δείτε το βίντεο με την απαγγελία του ποιήματος του Αζίζ Νεσίν «Σώπα» από τη Μαριέτα Ριάλδη, στη συναυλία για τους πυρόπληκτους της Ηλείας το 2007 στο Ηρώδειο, όπως επίσης πατώντας ΕΔΩ να διαβάσετε τους στίχους του ποιήματος

Σαν σήμερα, 20 Δεκέμβρη το 1915 γεννήθηκε ο Αζίν Νεσίν, Τούρκος σατιρικός συγγραφέας ποιητής και πολιτικός ακτιβιστής. Ένας από τους πιο γνωστούς λογοτέχνες της Τουρκίας διεθνώς κι ένα από τα πιο φωτεινά μυαλά της γειτονικής χώρας.

Αζίζ Νεσίν (1916-1995). Φιλολογικό ψευδώνυμο του Μεχμέτ Νουσρέτ Νεσίν (Αζίζ ήταν το όνομα του πατέρα του). Γεννήθηκε στη Χάλκη της Κωνσταντινούπολης στις 20 Δεκεμβρίου του 1915. Παιδί μιας φτωχής μικροαστικής οικογένειας, έμεινε ορφανός σε πολύ μικρή ηλικία. Γι’ αυτό και μεγάλωσε σε ορφανοτροφείο, ενώ στα 19 του αποφάσισε να ακολουθήσει στρατιωτική καριέρα. Αποφοίτησε από το Στρατιωτικό Λύκειο Kuleli (1935), τη Στρατιωτική Ακαδημία (1937) και τη Στρατιωτική Σχολή Φυσικομαθηματικών Σπουδών και το 1939 πήρε το αξίωμα του ανθυπολοχαγού πεζικού. Φοίτησε, επίσης, για δύο χρόνια στη Σχολή Καλών Τεχνών.

Στο πεδίο της λογοτεχνίας και των γραμμάτων κάνει την εμφάνισή του το 1944, δημοσιεύοντας ποιήματα και διηγήματα στη λογοτεχνική σελίδα της εφημερίδας «Μιλιέτ». Ένα χρόνο αργότερα απομακρύνθηκε από τον στρατό με την κατηγορία της κατάχρησης καθήκοντος και εξουσίας. Το γεγονός αυτό τον ανάγκασε να ανοίξει μπακάλικο για να εξασφαλίσει τα προς το ζην και στη συνέχεια να στραφεί στη λογοτεχνία και τη δημοσιογραφία.

Για να εξασφαλίσει τα προς το ζην άνοιξε μπακάλικο, αλλά γρήγορα αποφάσισε ότι του ταίριαζε καλύτερα η δημοσιογραφία. Δούλεψε ως διορθωτής και συντάκτης ύλης σε εφημερίδες όπως Yenigün, Karagöz και Tan (1944-45), ενώ τις απόψεις και τις ιδέες του διοχέτευσε στα διάφορα σατιρικά περιοδικά και εφημερίδες, που εξέδωσε μαζί με τον συνάδελφό του Σαμπαχατίν Αλί. Η κοινωνική και πολιτική κριτική που ασκούσε από τα έντυπά του, ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά της λογοκρισίας και του εισαγγελέα. Το 1947 φυλακίστηκε επί δεκάμηνο για τις πολιτικές του ιδέες και εξορίστηκε για τέσσερις μήνες. Συνολικά πέρασε πεντέμισι χρόνια στη φυλακή.

Μετά την τελευταία αποφυλάκισή του, αναγκάστηκε να ασχοληθεί με διάφορα επαγγέλματα για βιοποριστικούς λόγους. Έτσι, το 1952 άνοιξε στην Κωνσταντινούπολη ένα βιβλιοπωλείο, ενώ τον επόμενο χρόνο άνοιξε ένα στούντιο φωτογραφίας. Στη συνέχεια, ωστόσο, επέστρεψε στη δημοσιογραφική δράση αρθρογραφώντας σε εφημερίδες και εκδίδοντας σατιρικά περιοδικά, ενώ το 1956 ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο Düsün, που λίγα χρόνια αργότερα κάηκε από «αγνώστους» και καταστράφηκε ολοσχερώς.

Τον Σεπτέμβριο του 1955 συνελήφθη μαζί με άλλους αριστερούς ως υποκινητής του πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Πόλης. Γρήγορα, όμως, η κατηγορία απορρίφθηκε, αφού ήταν φανερό ότι τα «Σεπτεμβριανά», όπως έμειναν στην ιστορία, τα είχαν οργανώσει οι μηχανισμοί της κυβέρνησης Μεντερές.

Την προσωπική του άποψη για τα γεγονότα κατέθεσε στο βιβλίο του «Να κρεμαστούν σαν τα τσαμπιά», που κυκλοφορεί και στα ελληνικά.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, ο Νεσίν ήταν από τους δημοφιλέστερους συγγραφείς στην Τουρκία και από τους λίγους που μπορούσαν να ζήσουν από το πνευματικό τους έργο, που εκτός από σατιρικά πεζογραφήματα περιλάμβανε θεατρικά έργα, ενθυμήματα, ταξιδιωτικές εντυπώσεις, ποίηση και δοκίμια.

Ο Αζίζ Νεσίν έγραψε πολλά διηγήματα, ποιήματα, μυθιστορήματα και εννέα θεατρικά κείμενα και εξέδωσε συνολικά περισσότερα από εκατό έργα. Έχει επανειλημμένα βραβευτεί στην Τουρκία (Ένωση Τούρκων Θεατρικών Συγγραφέων, Τουρκική Ένωση Λογοτεχνών κ.ά.) και στο εξωτερικό (Βουλγαρία, Πολωνία, Σοβιετική Ένωση, Ρουμανία, Ιταλία, Φιλιππίνες), ενώ έργα του έχουν μεταφραστεί σε 32 γλώσσες.

Το 1972 δημιούργησε το ίδρυμα «Αζίζ Νεσίν», το οποίο λειτουργεί μέχρι σήμερα, με κύρια δραστηριότητά του την περίθαλψη και μόρφωση άπορων παιδιών. Ο Αζίζ Νεσίν έχει παραχωρήσει στο ίδρυμα τα πνευματικά δικαιώματα των έργων του. Ο Αζίζ Νεσίν υπήρξε πρόεδρος της Ένωσης Τούρκων Συγγραφέων (1977) και τιμητικό μέλος του «Pen Club» στη Μεγάλη Βρετανία (1985).

Η επόμενη δεκαετία τον βρήκε να υψώνει το ανάστημά του διαμαρτυρόμενος ενάντια στη χούντα του στρατηγού Εβρέν, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα την πρωτοβουλία για τη γνωστή «Επιστολή των Διανοουμένων» («Aydünlar Dilekçeci»), που ασκούσε κριτική στο καθεστώς και ζητούσε την επαναφορά της Δημοκρατίας. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ήταν αφιερωμένα στη μάχη κατά του θρησκευτικού φανατισμού αφού αποδείχθηκε πως ήταν ανάμεσα στους σκληρούς επικριτές του ισλαμισμού.

Στις αρχές της δεκαετίας του '90 άρχισε να μεταφράζει τους «Σατανικούς Στίχους» του Σαλμάν Ρούσντι, ο οποίος είχε καταδικαστεί σε θάνατο για το βιβλίο με τη κατηγορία προσβολής του Προφήτη Μωάμεθ. Έτσι, ο Νεσίν έγινε στόχος των ισλαμιστών στην Τουρκία και επικηρύχθηκε από έναν επιχειρηματία με το ποσό των 100.000 δολαρίων.

Η δίωξη του Νεσίν συνεχίστηκε στην Τουρκία, με απόγειο την 2 Ιουλίου 1993, όταν ένα εξαγριωμένο πλήθος φανατικών μουσουλμάνων πολιόρκησε το ξενοδοχείο στο οποίο παρακολουθούσε μια πολιτιστική εκδήλωση των Αλεβιτών στην πόλη Σιβάς (Σεβάστεια) και στη συνέχεια το πυρπόλησε.

Ο Αζίζ Νεσίν επέζησε, αλλά 37 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Η κυβέρνηση κατηγόρησε δια στόματος της πρωθυπουργού Τανσού Τσιλέρ τον ίδιο τον Νεσίν, επειδή είχε «προκαλέσει το πλήθος».

Ο Αζίζ Νεσίν με πολλά προβλήματα υγείας άφησε την τελευταία του πνοή στις 6 Ιουλίου 1995. Υπέστη καρδιακή προσβολή την ώρα που υπέγραφε βιβλία του σε βιβλιοπωλείο της Σμύρνης.

Ο Αζίζ Νεσίν είναι ένας από τους βασικούς εκπροσώπους του κριτικού ρεαλισμού στα τουρκικά γράμματα. Στην πολιτική και κοινωνική του σάτιρα στηλιτεύει τα τρωτά της τουρκικής κοινωνίας, που δεν είναι και λίγα. Αγαπημένοι του ήρωες είναι οι άνθρωποι του λαού, εργαζόμενοι και άνεργοι.

Τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις στην Τουρκία και το εξωτερικό. Το 1991 ήλθε στην Αθήνα για να παραλάβει το βραβείο ελληνοτουρκικής φιλίας «Αμπντί Ιπεκτσί». Έργα του έχουν μεταφραστεί σε τριάντα γλώσσες και στα ελληνικά. Το πιο γνωστό είναι ο «Καφές και η Δημοκρατία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Θεμέλιο».

Βιβλία του Αζίζ Νεσίν μεταφρασμένα στα ελληνικά:

1. Μόνος δρόμος, Εκδότης: Ελληνικές εκδόσεις, Μετάφραση:  Παναγιώτης Αμπατζής, Ημ. Έκδοσης: 01/01/1985
2. Τα παιδιά και οι μεγάλοι, Εκδότης: Διογένης, Ημ. Έκδοσης: 01/01/1990
3. Ο Σίσυφος με τα οχτώ πόδια, Εκδότης: Διογένης, Ημ. Έκδοσης: 01/01/1990
4. Έτσι ήρθαν τα πράγματα μα έτσι δε θα πάνε Ι, Εκδότης: Θεμέλιο, Μετάφραση:  Παναγιώτης Αμπατζής, Ημ. Έκδοσης: 01/01/1990
5. Ο Ζήσης και ζει και δε ζει, Εκδότης: Δωρικός, Μετάφραση:  Παναγιώτης Αμπατζής, Ημ. Έκδοσης: 01/01/1991
6. Ο καφές και η δημοκρατία, Εκδότης: Θεμέλιο, Μετάφραση:  Έρμος Αργαίος, Έκδοσης: 01/08/1991
7. Έτσι ήρθαν τα πράγματα μα έτσι δε θα πάνε ΙΙ Εκδότης: Θεμέλιο, Μετάφραση: Παναγιώτης Αμπατζής ,Ημ. Έκδοσης: 01/01/1995
8. Το θεριό του ταύρου, (Θέατρο) Εκδότης: Δωδώνη, Μετάφραση:  Έρμος Αργαίος ,Ημ. Έκδοσης: 01/01/1977
9. Κρεμάστε τους σαν τα τσαμπιά, Εκδότης: Καστανιώτης, Μετάφραση: Αρης Αμπατζής, Ημ. Έκδοσης: 01/09/1998

Αζίζ Νεσίν - Σώπα μη μιλάς (Απαγγέλει η Μαριέτα Ριάλδη)

Σώπα μη μιλάς,

του Αζίζ Νεσίν

Σώπα, μη μιλάς, είναι ντροπή
κόψ' τη φωνή σου
σώπασε και επιτέλους
αν ο λόγος είναι άργυρος
η σιωπή είναι χρυσός.

Τα πρώτα λόγια οι πρώτες λέξεις που άκουσα από παιδί
έκλαιγα, γέλαγα, έπαιζα μου λεγαν: "σώπα".

Στο σχολείο μού κρύψαν την αλήθεια τη μισή,
μου λέγαν: "εσένα τι σε νοιάζει; "Σώπα!"

Με φιλούσε το πρώτο αγόρι που ερωτεύτηκα και μου λέγαν:
"κοίτα μην πεις τίποτα και σώπα!"

Κόψ’ τη φωνή σου και μη μιλάς, σώπα.
Και αυτό βάσταξε μέχρι τα είκοσι μου χρόνια.

Ο λόγος του μεγάλου
η σιωπή του μικρού.

Έβλεπα αίματα στα πεζοδρόμια,
"Τι σε νοιάζει εσένα;", μου λέγανε,
"θα βρεις το μπελά σου, τσιμουδιά, σώπα".

Αργότερα φώναζαν οι προϊστάμενοι
"Μη χώνεις τη μύτη σου παντού,
κάνε πως δεν καταλαβαίνεις και σώπα"

Παντρεύτηκα, έκανα παιδιά
και τα ‘μαθα να σωπαίνουν,
ο άντρας μου ήταν τίμιος και εργατικός και
ήξερε να σωπαίνει.
Είχε μάνα συνετή, που του λεγε "Σώπα".

Στα χρόνια τα δίσεκτα οι γείτονες με συμβούλευαν:
"Μην ανακατεύεσαι, πες πως δεν είδες τίποτα και Σώπα"
Μπορεί να μην είχαμε με δαύτους γνωριμία ζηλευτή,
μας ένωνε, όμως, το Σώπα.

Σώπα ο ένας, σώπα ο άλλος σώπα οι επάνω, σώπα η κάτω,
σώπα όλη η πολυκατοικία και όλο το τετράγωνο.
Σώπα οι δρόμοι οι κάθετοι και οι δρόμοι οι παράλληλοι.
Κατάπιαμε τη γλώσσα μας.
Στόμα έχουμε και μιλιά δεν έχουμε.
Φτιάξαμε το σύλλογο του "Σώπα".
και μαζευτήκαμε πολλοί
μία πολιτεία ολόκληρη, μια δύναμη μεγάλη ,αλλά μουγκή!

Πετύχαμε πολλά και φτάσαμε ψηλά, μας δώσαν και παράσημα,
και όλα πολύ ευκολα, μόνο με το Σώπα.
Μεγάλη τέχνη αυτή το "Σώπα".

Μάθε το στη γυναίκα σου, στο παιδί σου, στην πεθερά σου
κι όταν νιώσεις ανάγκη να μιλήσεις ξερίζωσε τη γλώσσα σου
και κάν' την να σωπάσει.
Κόφ’ την σύρριζα.
Πέτα την στα σκυλιά.
Το μόνο άχρηστο όργανο από τη στιγμή που δεν το μεταχειρίζεσαι σωστά.

Δεν θα έχεις έτσι εφιάλτες, τύψεις κι αμφιβολίες.
Δε θα ντρέπεσαι τα παιδιά σου και θα γλιτώσεις από το βραχνά να μιλάς ,
χωρίς να μιλάς να λες "έχετε δίκιο, είμαι με εσάς"
Αχ! Πόσο θα 'θελα να μιλήσω ο κερατάς.

και δεν θα μιλάς,
θα γίνεις φαφλατάς,
θα σαλιαρίζεις αντί να μιλάς.

Κόψε τη γλώσσα σου, κόψ' την αμέσως.
Δεν έχεις περιθώρια.
Γίνε μουγκός.
Αφού δε θα μιλήσεις, καλύτερα να το τολμήσεις Κόψε τη γλώσσα σου.

Για να είσαι τουλάχιστον σωστός στα σχέδια και στα όνειρά μου
ανάμεσα σε λυγμούς και σε παροξυσμούς κρατώ τη γλώσσα μου,
γιατί νομίζω πως θα 'ρθει η στιγμή που δεν θα αντέξω
και θα ξεσπάσω και δεν θα φοβηθώ και θα ελπίζω
και κάθε στιγμή το λαρύγγι μου θα γεμίζω με ένα φθόγγο,
με έναν ψίθυρο, με ένα τραύλισμ , με μια κραυγή που θα μου λέει:

Μίλα!!!