12 Οκτώβρη 1944: Το τέλος της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα
Τετάρτη 19 Οκτωβρίου 2011
Βασίλης Φουρτούνης: δάσκαλος, αναπληρωματικός Αιρετός ΑΠΥΣΠΕ Αττικής
Τα αγγεία που ανασύρονται από αρχαία ελληνικά ναυάγια τελικά δεν χρησιμοποιούνταν μόνο για τη μεταφορά κρασιού και ελαιόλαδου, όπως συχνά υποστηριζόταν από τους αρχαιολόγους στο παρελθόν.
Γενετικές αναλύσεις σε αμφορείς που φυλάσσονται στην Αθήνα αποκαλύπτουν ότι οι αρχαίοι Έλληνες εμπορεύονταν πολλά άλλα προϊόντα, από καρύδια και όσπρια μέχρι τζίντζερ.
Οι ερευνητές είναι πια σε θέση να ανακτήσουν το DNA των αρχαίων ελληνικών αμφορέων έτσι με την ανάλυση του DNA τους αποδεικνύεται ότι οι Έλληνες ναυτικοί εμπορεύονταν ένα ευρύ φάσμα τροφίμων - όχι μόνο το κρασί, όπως πολλοί ιστορικοί μας πληροφορούν μέχρι τώρα
Μια ανάλυση του DNA των αρχαίων πιθάρια δείχνει ότι οι Έλληνες ναυτικοί εμπορεύονταν ένα ευρύ φάσμα τροφίμων - όχι μόνο το κρασί, όπως πολλοί ιστορικοί μας πληροφορούν μέχρι τώρα
Μια μελέτη με τίτλο «Πτυχές του εμπορίου αρχαίου Έλληνα που επαναξιολογούνται με τα στοιχεία DNA των αμφορέων», των Brendan P. Foley, Maria C. Hansson, Dimitris P. Kourkoumelis, Theotokis A. Theodoulou που θα δημοσιευτεί στο υπό έκδοση στο περιοδικό Journal of Archaeological Science, παρουσιάζει αποδείξεις για τα βότανα λαχανικά, ξηρούς καρπούς σε εννέα αμφορείς που διασώθηκαν από ναυάγια της Μεσογείου. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η εξέταση DNA από υποβρύχια αντικείμενα από διαφορετικές χρονικές περιόδους θα μπορούσε να βοηθήσει και να αποκαλύψει την ποικιλία των αγορών που αναπτύσσονταν σε όλη τη Μεσόγειο.
Θεοτόκης Θεοδούλου, Δημήτρης Κουρκουμέλης, Μαρία Χάνσον και Μπρένταν, με τους αμφορείς τους και φόντο την Ακρόπολη
Ο Μπρένταν Φόλεϊ, αρχαιολόγος του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου του Wood Hole στη Μασαχουσέτη, έβρισκε παράξενο το γεγονός ότι στην επιστημονική βιβλιογραφία υπήρχαν αναφορές μόνο για κρασί στους αμφορείς.
Σε 27 παλαιότερες δημοσιεύσεις που επανεξέτασε ο Μπρένταν Φόλεϊ, οι οποίες αναφερόταν σε συνολικά 5.860 αμφορείς, οι συγγραφείς θεωρούσαν ότι το περιεχόμενο ήταν κρασί στο 95% των περιπτώσεων.
Η αλήθεια είναι ότι, από τους χιλιάδες αμφορείς που έχουν ανασυρθεί μέχρι σήμερα στη Μεσόγειο, οι περισσότεροι ήταν άδειοι, και μόνο λίγοι περιείχαν ίχνη τροφών, όπως κουκούτσια ελιάς ή ψαροκόκαλα.
Ο Μπρένταν Φόλεϊ και η Μαρία Χάνσον προσπάθησαν αρχικά να πραγματοποιήσουν γενετικές αναλύσεις σε έναν αμφορέα που είχε δωρίσει στο Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο ο Ζακ Κουστώ, τα πειράματα όμως απέτυχαν. Τότε ζήτησαν τη βοήθεια του Δημήτρη Κουρκουμέλη και του Θεοτόκη Θεοδούλου, αρχαιολόγων της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων στην Αθήνα.
Οι αναλύσεις σε εννέα αμφορείς που χρονολογούνται από τον 5ο έως τον 3ο αιώνα π.Χ αποκάλυψε τελικά ποιο ήταν το αρχαίο περιεχόμενο των δοχείων.
«Παρόλο που οι αμφορείς παρέμεναν στις αποθήκες για δυο δεκαετίες, υπήρχε ακόμα DNA πάνω τους επειδή οι αμφορείς είχαν κρατηθεί στο σκοτάδι το οποίο προστάτευσε το DNA τους από τις βλαβερές συνέπειες του ήλιου.» σχολιάζει ο Θεοδούλου στο δικτυακό τόπο του περιοδικού Nature.
Γενετικό υλικό από σταφύλι (που προφανώς υπήρχε στο κρασί) βρέθηκε μόνο σε έξι από τα εννέα δοχεία, ενώ έξι από αυτά περιείχαν DNA από ελιές. Στους αμφορείς βρέθηκε επίσης DNA από όσπρια, τζίντζερ (πιπερόριζα), καρύδια, άρκευθο (ένα κωνοφόρο δέντρο) και βότανα όπως ο δυόσμος, το θυμάρι και η ρίγανη.
Το γεγονός ότι DNA από διαφορετικά είδη βρέθηκε στους ίδιους αμφορείς μαρτυρά ότι τα ίδια δοχεία χρησιμοποιούνταν ξανά και ξανά για διαφορετικό εμπόρευμα κάθε φορά.
Μετά την εντυπωσιακή επιτυχία του πειράματος, οι ερευνητές σχεδιάζουν τώρα να επαναλάβουν τις αναλύσεις σε αμφορείς του 3ου αιώνα π.Χ που ανασύρθηκαν από ναυάγιο στην Κυρήνεια της Κύπρου.
Η μελέτη του DNA από τα υποβρύχια ευρήματα είναι ακόμα στα σπάργανα, αλλά σε θεωρητιξκό επίπεδο, όμως η σταθερή θερμοκρασία και το pH του νερού της θάλασσας θα πρέπει να έχουν διατηρήσει το DNA σε καλή κατάσταση, προσθέτει Matthew Collins, ένας βιοαρχαιολόγος «bioarchaeologist» από το University of York της Αγγλίας.
Στο μέλλον, η ίδια μεθοδολογία θα μπορούσε επίσης να εφαρμοστεί σε αγγεία οικιακής χρήσης και σε μικρά δοχεία για αρχαία καλλυντικά και φάρμακα.
Ηλεκτρονικές Πηγές:
1. http://www.whoi.edu/sbl/image.do?id=66229&litesiteid=2740&articleId=40506
2. http://www.tanea.gr/latestnews/article/?aid=4665771
3. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305440311003529
4. http://www.nature.com/news/2011/111014/full/news.2011.594.html