Συνεχίζονται με επιτυχία οι παραστάσεις με τις «Γειτονιές του κόσμου» του Γιάννη Ρίτσου από τη Θεατρική Ομάδα του ΠΑΜΕ
Το επόμενο διάστημα παραστάσεις θα γίνουν:
- 14 Iούνη ώρα 8.30 μ.μ. Μουσείο Μακρονήσου ΠΕΚΑΜ,Ασωμάτων 31 Θησείο.
- 21 Ιούνη ώρα 8.30 μ.μ. ανοιχτό θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης»,Δήμος Ρέντη.
- 5 Ιούλη Κορυδαλλός.
- 12 Ιούλη Λιβαδειά.
«Η για πρώτη φορά θεατρική απόδοση του ποιήματος που έγραφε ο ποιητής κρυφά στο κολαστήριο της Μακρονήσου, δεν ανασύρει μόνο μνήμες. Αγγίζει το σήμερα και φωτίζει το δρόμο του αγώνα που πρέπει να ακολουθεί η εργατική τάξη», τονίζει το ΠΑΜΕ.
Ο Γιάννης Ρίτσος και «οι γειτονιές του κόσμου»
Σε μια χώρα που δεν είχε ποτέ ένα καθεστώς που να απονέμει επίσημα αυτό τον τίτλο, ίσως να μην υπάρχει μεγαλύτερο επίτευγμα για έναν καλλιτέχνη, από το να έχει κατακτήσει αδιαφιλονίκητα τον τίτλο, γερά και αταλάντευτα, στα τρίσβαθα των συνειδήσεων εκατομμυρίων συμπατριωτών του. Και μάλιστα σε μια χώρα που βγάζει τόσους καλλιτέχνες. Σε μια χώρα που βγάζει τόσους αγωνιστές. Που δεν της λείπουν οι αγωνιστές καλλιτέχνες.
Στην πρώτη γραμμή της Ποίησης. Αναγνωρισμένος όχι μόνο από τους συναγωνιστές του, μα κι απ’ τους ιδεολογικούς του αντιπάλους, σαν ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της χώρας του και, γιατί όχι, του κόσμου ολόκληρου.
Στην πρώτη γραμμή του Αγώνα. Με το συνειδητοποιημένο, πρωτοπόρο κομμάτι της τάξης του. Με θέσεις. Με δράση. Που δεν έκανε πίσω, ενώ τον στείλαν εξορίες πολύχρονες. Ένας από τους ανυποχώρητους, τους αλύγιστους ήρωες του λαού μας, πού ‘χουνε για παράσημο τα πέτρινα ξερονήσια της δίψας και της ντροπής. Τα ξερονήσια που εκείνος, με τους στίχους του, τα έκανε ακόμα μεγαλύτερα ινδάλματα για τους μεταγενέστερους.
Κι όλα αυτά, έχοντας αναμετρηθεί με το θάνατο που καραδοκούσε πίσω απ’ την ύπουλη αρρώστια. Έχοντας αναμετρηθεί με τον πόνο που φέρνει η απειλή του οικονομικού αφανισμού.
Τραγούδησε τους επικούς αγώνες του Λαού μας εκείνα τα συγκλονιστικά χρόνια. Θεωρώντας πιο γνωστά εκείνα τα έργα του που μελοποιήθηκαν κι έτσι έφτασαν πιο εύκολα σε κάθε στόμα, με την παράστασή μας θέλουμε να προσκυνήσουμε ένα ποίημα ογκόλιθο, ένα ποίημα που μελοποιήθηκε λιγότερο, έγινε λιγότερο διάσημο, αλλά δεν παύει να είναι κώδικας ιστορικής μνήμης, εγκυκλοπαίδεια επαναστατικής αισιοδοξίας, σπουδαστήριο αγωνιστικής ηθικής, εμψύχωση για όσους αναρωτιούνται μήπως “δεν υπάρχουν πια τέτοιοι άνθρωποι στις μέρες μας”.
Οι “Γειτονιές του Κόσμου” έχουν όλα τα χαρακτηριστικά της Κορυφαίας Ποίησης. Με αφορμή τον αγώνα ενάντια σε όλους ανεξαίρετα τους πραγματικούς ή επίδοξους κατακτητές της Κατοχής και του Εμφύλιου, τους εχθρούς “εχθρούς”, τους εχθρούς “συμμάχους”, τους ίδιους τους εαυτούς μας μερικές φορές, που τείνουν μες στα ασήκωτα βάρη των καιρών να μας προτρέψουν να λυγίσουμε, συνδυάζουν την επική αφήγηση με τον απλό καθημερινό διάλογο των ανθρώπων κάθε λογής που βιώνουν τη φρίκη του πολέμου, με τη λυρική έξαρση για την εξύμνιση του ηρωισμού χιλιάδων αγωνιστών του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, του ΔΣΕ.
Με τη μελαγχολία του αντικειμενικού παρατηρητή των συμφορών που βρίσκουν, λόγω του πολέμου, τόσους και τόσους συμπατριώτες μας. Με τη συμβολική έκφραση της φιλοσοφικής διάστασης των πραγμάτων.
Είναι πολύ δύσκολο, στην παγκόσμια και όχι μόνο στην ελληνική ποίηση να βρεις ιστορικό ποίημα, και μάλιστα τόσο μακρύ, που να μην εστιάζει σε μία ιδιαίτερα από τις παραπάνω διαστάσεις. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί “πλήρες” ποίημα, θα ήταν μονοδιάστατο.
Οι “Γειτονιές του Κόσμου” τα συνδυάζουν με περίτεχνο τρόπο όλα αυτά τα χαρακτηριστικά και, για αυτό ακριβώς τους ταιριάζει η δραματοποίηση. Μέσα από αυτή την τελευταία, ο θεατής θα έχει τη δυνατότητα να ανιχνεύσει τους λόγους και τις αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν τους ανθρώπους σε καιρό πολέμου στην αυτοθυσία, στην υπέρβαση, στην αυτοκριτική, στην εγκαρτέρηση, στην προσδοκία, στην παρόρμηση, στην αυταπάρνηση, στο ζήλο, σε όποια τέλος πάντων αρετή που έκανε τούτο το Λαό, σε όλη του την ιστορία, “να μη γονατίζει ποτέ, παρά μονάχα μπροστά στους νεκρούς του”. Και μπροστά στους ποιητές του, προσθέτουμε εμείς
Σημείωμα του σκηνοθέτη
Από την κληρονομιά του Αρχαίου Δράματος
Η Ποίηση είχε γεννηθεί, κανένας δεν ξέρει πότε ακριβώς, ίσως νωρίτερα απ’ τη γέννηση του homo sapiens. Στη χώρα ετούτη άνθισε και θέριεψε. Πάντως, το Θέατρο ξέρουμε πότε ακριβώς γεννήθηκε. Στα χώματά μας. Και μάλιστα στην ίδια ετούτη πόλη όπου ετοιμάστηκε και πρωτοπαρουσιάζεται η παράσταση αυτή. Κι είναι ν’ απορείς, που ετούτος ο Λαός που το δημιούργησε, με περισσή σεμνότητα το κατέταξε στις Τέχνες σαν παρακλάδι της Ποίησης και όχι σαν καινούργια τέχνη. Χιλιάδες άνθρωποι του θεάτρου έχουν νιώσει αδικημένοι απ’ την κατάταξη αυτή, δυόμιση χιλιετίες τώρα. Άδικα όμως. Γιατί η Ποίηση δεν είναι μονάχα αυτό που γράφτηκε, όπως εδώ και αιώνες προσπαθούν να μας πείσουν κάποιοι φιλόλογοι. Η Ποίηση, στην ολοκληρωμένη της μορφή, είναι ο συνδυασμός αυτού που γράφτηκε με τον τρόπο με τον οποίο αυτό μεταδόθηκε στον παραλήπτη. Τώρα πια αυτό γίνεται ΚΑΙ μέσω της γραφής και των βιβλίων. Τότε όμως που δεν υπήρχε γραφή και, πολύ περισσότερο, βιβλία, όλοι ήξεραν πως Ποίηση δεν είναι αυτό που διάβασαν, αλλά αυτό που άκουσαν. Και επειδή το περιεχόμενο της Ποίησης δεν είναι σκέτα τα λόγια, αλλά ο τρόπος με τον οποίο αυτά απευθύνονται στο Θυμικό και στη Νόηση, ήταν τότε αυτονόητο πως, αυτό που λέμε σήμερα Ερμηνεία, ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της. Η ίδια της η ρίζα. Η ταυτότητά της. Το μόνο που πρόσθεσαν οι εισηγητές του Δράματος είναι ότι, το Λόγο, δηλαδή την Ερμηνεία του, το κοινό όχι μόνο τον άκουσε. αλλά και τον είδε.
Πώς γεννήθηκε λοιπόν το Θέατρο; Με την ιδέα, όχι ένας άνθρωπος, αλλά πολλοί, ένα ΠΛΗΘΟΣ, όλοι μαζί να δρουν, παράλληλα με αυτό που λένε, οπτικοποιώντας το περιεχόμενό του, προσφέροντας την ΕΙΚΟΝΑ του δρώντος ί συνόλου, για την ευχερέστερη μετάδοση του Λόγου. Και κάθε τόσο, ένας από εκείνους, αργότερα και δεύτερος και τρίτος, ξεχώριζαν από τους υπόλοιπους για να αφηγηθούν κάποιο γεγονός ή για να υποδυθούν τη δράση μεμονωμένων προσώπων. Έχουμε λοιπόν το Θέατρο, από τα γεννοφάσκια του να ‘ναι πράξη συλλογική, με περιεχόμενο που προέρχεται από το κοινωνικό σύνολο, δηλαδή το Λαό, πάντα κάτι που τον αφορά άμεσα, ή που ο ίδιος θέλει να τιμήσει. Αυτή είναι η αρχέγονη μορφή του Θεάτρου, διαχρονική και αέναα καινοφανής, ικανή να συνδυαστεί με οποιοδήποτε περιεχόμενο και όχι μόνο με την εξύμνηση της τότε θρησκείας και του τότε καθεστώτος, όπως βολεύει πολλούς να διδάσκουν. Το τι περιεχόμενο επέλεγαν τότε, μπορεί να ήταν ζήτημα των χορηγών τους. Το τι θέλει ο Λαός να τιμήσει, το τι τον αφορά, είναι το δικό του ζήτημα.
Από την κληρονομιά της Δημοτικής μας Ποίησης
Οι αιώνες κύλησαν. Το Θέατρο κυνηγήθηκε. Γιατί, όπως είπαμε, βόλευε κάποιους να το εμφανίζουν σαν απλό υμνητή της αρχαίας θρησκείας και του αρχαίου καθεστώτος, αποκρύπτοντας τη δυναμική της μορφής του παλλαϊκού συλλογικού δρώμενου, που δε συνέφερε, ούτε την οικονομική, ούτε την πολιτική εξουσία. Αλλά η Ποίηση δε γινόταν vc ξεριζωθεί από τα χώματα ετούτα. Έμενε, όπως και μένει ακόμα, το πιο όμορφο, το πιο αρωματικό, το πιο δροσερό λουλούδι της ελληνικής γης. Σε κάθε βουνό, σε κάθε κάμπο, σε κάθε νησί σε κάθε χωριό, κάποιοι επέμεναν vc κάνουν το γλεντοκόπο, τον τρελό, ή το\ αλαφροΐσκιωτο, παράγοντας Ποιητικά Λόγο τρισμέγιστης αξίας, τόσης, που ενώ ξανά η γραφή και τα βιβλία ήτα\ υποθέσεις ξεχασμένες, τα ‘παίρνε ο Λαός στόμα με στόμα για να τα παραδώσει στην αιωνιότητα. Η Ποίηση του Λαού μας το Μεσαίωνα λάμπει με μια ακτινοβολία μοναδική. Γι’ άλλη μια φορά ξεχωρίζεις τι θεματική του συλλογικού ενδιαφέροντος Δε θα βρεις πουθενά εδώ την κοινωνική φιλασθένεια του απομονωτισμού, της υστερίας και της παράκρουσης, Θε ν’ αντικρίσεις μόνο την υγεία της αγάπης για την ομορφιά, της ανάγκης για έναν καλύτερο κόσμο, έστω και μοναχά μες στ’ όνειρο, πάντως καλύτερο.
Το πιο μεγάλο όμως σχολείο όπου σπούδασε ο Λαός μας με τη Δημοτική του Ποίηση, είναι ο Λόγος για το Βάσανο. Κι εδώ έχουν στρατευτεί οι σπογγοκολλάριοι του συστήματος για να μας ξεγελάσουν. Κατηγορήθηκε ο Λαός μας για “παραπονιάρης”! Σε κάθε ποίημα όμως όπου τραγουδάει τα βάσανά του, αν ψάξεις τίμια και χωρίς προκαταλήψεις σαν κι αυτές που μας γεμίζουν διάφοροι “ειδικοί”, (πολλοί από δαύτους είναι όχι μόνο “επιστήμονες”, μα έχουν και το δικαίωμα να αποφασίζουν αν τα παιδιά μας θα λάβουν ή όχι τον τίτλο του Επιστήμονα) δε θα ‘βρεις ούτε στίχο, ούτε μια λέξη που να βλέπει τον εαυτό του ο Λαϊκός Ποιητής στη θέση του θύματος που κλαίγεται και παρακαλάει για λίγη συμπόνια. Όπως ακριβώς και οι επώνυμοι ήρωες της Αρχαίας Τραγωδίας, έτσι κι ο ανώνυμος τραγουδιστής της φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας, δεν κάνει πίσω ούτ’ ένα βηματάκι. Κρατάει ως τα ουράνια τη σημαία της Καρτερίας και της Απαντοχής και ο Λόγος που απευθύνει στα Βάσανά του υπάρχει απλά για να τα υπερβεί και για να οραματιστεί την Απόλυτή του Ανάγκη, βάσανα να μην υπάρχουν. Αυτή είναι η Ποίηση που μας έμαθε, κι ας μην το συνειδητοποιούμε πάντα, να οραματιζόμαστε έναν κόσμο όπου θα περνάμε καλύτερα, απλά επειδή είναι δικαίωμά μας.
Από την κληρονομιά του Μπέρτολτ Μπρεχτ
Κύλησαν κι άλλοι αιώνες κι έχει πια αγκαλιάσει ασφυκτικά όλο τον πλανήτη ο καπιταλισμός. Και παρακμάζοντας, οδήγησε (όπως ήταν φυσικό) την τέχνη σε μονοπάτια που βολεύουν την ανάλγητη εξουσία του. Πρέπει, για να επιβιώσει, να κρατήσει τις συνειδήσεις των ανθρώπων μακριά, πολύ μακριά την κάθε μία από τις άλλες, να νομίζει ο καθένας πως όλοι οι άλλοι είναι ξένοι, ή άρρωστοι ή και εχθροί. Το συλλογικό στοιχείο απαγορεύεται, μ’ ένα κυνήγι πιο ύπουλο και πιο επιστημονικά συντονισμένο απ’ ότι το μεσαιωνικό κυνήγι των μαγισσών. Η αλληλεγγύη είναι ένα “ανόητο” (ή “γραφικό”…) όνειρο κάτι “αδιόρθωτων ρομαντικών”. Η κοινοκτημοσύνη… “ΣΤΟΠ! Μα είναι σοβαρό να μιλάμε τώρα για τέτοια πράματα;!…” Και πάνω εκεί που όλα πήγαιναν όπως βόλευε, (στο θέατρο τουλάχιστον), προέκυψε αίφνης κάποιος Μπέρτολτ Μπρεχτ στη Γερμανία, που ισχυριζόταν πως το θέατρό τους είναι αντιδραστικό και αντιλαϊκό. Πως στρέφεται ενάντια στο Λαό, γιατί αγωνίζεται να επιδρά στο θυμικό του μονάχα και όχι στη Νόηση. Κι έφτιαξε και μια μέθοδο για τον έλεγχο των συναισθημάτων του ηθοποιού στη δημιουργία των ρόλων, με στόχο να ανεβεί και η Νόηση του θεατή στο ύψος εκείνο που θα μπορεί να εξηγήσει αυτά που παρακολουθεί, ή τουλάχιστον, να αναρωτηθεί για την εξήγηση.
Επειδή κι εδώ έχουν πέσει μυριάδες κοντυλοφόροι για να μας πείσουν πως ο Μπρεχτ μισεί την εμφάνιση των συναισθημάτων πάνω στη Σκηνή, αισθάνομαι την ανάγκη να διακηρύξω στεντόρεια ότι αυτό είναι ένα τεράστιο και εγκληματικό ψέμα. Έλεγχος των συναισθημάτων δε θα πει εξόντωσή τους, γιατί αυτό αφήνει τον άνθρωπο ανίκανο για κάθε συνεννόηση, σα να έχει υποστεί λοβοτομή. Αλλά είναι εξ ίσου εγκληματικός και ο βομβαρδισμός του κοινού με σκέτα συναισθήματα, γιατί κι αυτός αποκλείει κάθε συνεννόηση. Το πρόβλημα του θεάτρου δεν είναι μόνο να διασκεδάσει ή να συγκινήσει, είναι να φωτίσει πλευρές της πραγματικότητας, με στόχο την κατανόησή τους. Και η κατανόηση είναι ο μόνος δρόμος για την εξεύρεση λύσεων. Και ο Λαός έχει απόλυτη ανάγκη τις ΛΥΣΕΙΣ.
Με λίγα λόγια, αυτά ήταν τα εργαλεία υε τα οποία ετοιμάσαμε την παράστασή μας.
Δημήτρης Ν. Παπακωνσταντίνου
Μάρτης 2015
Δραματουργική Επεξεργασία, Σκηνοθεσία, Διδασκαλία, Εικαστική Αντίληψη: Δημήτρης Ν. Παπακωνσταντίνου
Μουσική επιμέλεια, Ενορχήστρωση, Μουσική διδασκαλία: Σοφία Καμαγιάννη, βιολί: Νίκος Πανάς, κλαρινέπο: Γιάννης Καραλιάς, πιάνο: Ηρώ Στεργίου, κόντρα-μπάσσο: Κώστας Σταυρόπουλος
(Στην παράσταση ακούγονται έργα των: Μίκη Θεοδωράκη, Ντμήτρι Ντμήτριεβιτς Σοστακόβιτς, Πιερ Ντε Γκετέρ, Σοφίας Καμαγιάννη και ένα Ιταλικό παραδοσιακό)
Σκηνικά, Κοστούμια: Η Ομάδα
Αφίσα, Επιμέλεια Προγράμματος: Μιχαήλ Γιαννικάκης
Βοηθοί Σκηνοθέτη, Διεύθυνση Σκηνής, Εικαστική Εποπτεία: Κατερίνα Αμύγδαλά, Γιάννης Λιόκαρης, Ναντίμ Μίρζα, Νίκος Δ. Παπακωνσταντίνου
Οδηγός Σκηνής: Λεναρέτα Ρουμπάκη
Φωτογραφίες: Ιγνάτιος Καλλής
ερμηνεύουν: (με αλφαβητική σειρά)
Ειρήνη Αγαθάκη, Φάνης Αγγελής, Κατερίνα Αμύγδαλά, Μαρουδιά Βακάλη, Βάσια Γεωργοπούλου, Μιχαήλ Γιαννικάκης, Φωκίων Ζαχαρίας, Δέσποινα Ζώχου, Ράνια Καράμπαλη, Κατερίνα Καραντάνη, Γιάννης Λιόκαρης, Αντωνία Δουκάτου, Δημήτρης Μανωλάς, Ναντίμ Μίρζα, Στέλιος Μυτιληναίος, Δέσποινα Πετρή, Κώστας Σαρδέλης
Ελένη Τσαγανού, Σάρα Χόντα
