Διανύοντας στο δεύτερο τρίμηνο του 2020 και ενώ κορυφώνεται η εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού, τα μηνύματα που έρχονται για τις οικονομίες των κρατών από τους διεθνείς οργανισμούς και από τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι άκρως ανησυχητικά.
Η DeutsheBank προβλέπει για το δεύτερο τρίμηνο του 2020 μια κάθετη πτώση του ΑΕΠ που για την ευρωζώνη θα κυμανθεί στο 24% και για τις ΗΠΑ στο 13%. Ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου RobertoAzevedo και η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Kristalina Georgieva προβλέπουν ότι η ύφεση που θα επιφέρει η πανδημία θα είναι πολύ μεγαλύτερη αυτής του 2008, με απρόβλεπτες συνέπειες για τις επιχειρήσεις και για τις θέσεις εργασίας. Στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του οίκου S&PGlobal, το ποσοστό χρεοκοπιών των επιχειρήσεων που δεν είναι χρηματοπιστωτικές θα ξεπεράσει το 10%.
Στην Ελλάδα, που το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγικής διαδικασίας έχει τεθεί εκτός λειτουργίας και κυρίως οι επιχειρήσεις που άμεσα ή έμμεσα στηρίζουν το τουριστικό προϊόν το οποίο συνεισφέρει σημαντικά στο ΑΕΠ, οι εκτιμήσεις είναι ανησυχητικές για την οικονομία. Η ύφεση μπορεί να κινηθεί αρνητικά από 3% έως και 8% στα αισιόδοξα σενάρια. Αυτή η μεγάλη ύφεση που προβλέπουν οι διεθνείς οργανισμοί, τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και οι οίκοι αξιολόγησης αν δεν έχει πρόσκαιρα χαρακτηριστικά μαζί με το κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων θα διογκώσει την ανεργία. Μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, σε αυτές τις περιπτώσεις μεγάλης ύφεσης, ιστορικά, οδεύουν στη φτώχεια, στον αποκλεισμό και στην περιθωριοποίηση. Όλα δείχνουν ότι η Ελλάδα θα βρεθεί στη μετακορονοϊού εποχή σε πολύ χειρότερη θέση από αυτή που βρέθηκε στην οικονομική και νομισματική κρίση του 2009 και που τότε αναγκάστηκε να οδηγηθεί στους μηχανισμούς στήριξης. Η πολιτική σύγκρουση που έχει ξεσπάσει στο εσωτερικό της ΕΕ όπου ομάδα κρατών-μελών απαιτεί την έκδοση ευρωομόλογου για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας και μια δεύτερη ισχυρή ομάδα κρατών-μελών με προεξέχουσα τη Γερμανία, αντιδρά και αντιπροτείνει ως αντίδοτο αντίστοιχους μηχανισμούς στήριξης που χρησιμοποιήθηκαν στην κρίση του 2008, δείχνει ότι πιθανόν και η ΕΕ δεν θα είναι ίδια στη μετακορονοϊού εποχή. Μπορεί να βρεθούν τα κράτη-μέλη σε μοναχικούς δρόμους αντιμετώπισης των συνεπειών της πανδημίας.
Πολλά κράτη-μέλη της ΕΕ ανάμεσα στα εργαλεία που έχουν για να υποστηρίξουν τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, να αντισταθούν στη διόγκωση της ανεργίας, να δημιουργήσουν αειφόρο ανάπτυξη είναι και οι ισχυρές κοινωνικές επιχειρήσεις που διαθέτουν. Οι κοινωνικές επιχειρήσεις και οι άλλοι φορείς της κοινωνικής οικονομίας, κινούμενοι στο ξεχωριστό οικονομικό οδόστρωμα που βρίσκεται ανάμεσα στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι διαθέτουν μεγάλη ανθεκτικότητα σε περιόδους κρίσεων, αντιστέκονται στον κοινωνικό αποκλεισμό, αμβλύνουν γεωγραφικές και άλλες ανισότητες και στηρίζουν τις θέσεις εργασίας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι την περίοδο της οικονομικής και νομισματικής κρίσης του 2008 πολλές ευρωπαϊκές χώρες αναγκάστηκαν να θεσμοθετήσουν την κοινωνική οικονομία και τους φορείς της για να συνεισφέρουν και αυτοί στην αντιμετώπιση των συνεπειών της κρίσης και κυρίως στην αντιμετώπιση της διόγκωσης της ανεργίας, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Η Ελλάδα, στην οικονομική κρίση του 2009, προχώρησε σε δυο νομοθετικές πρωτοβουλίες για να θεσμοθετήσει την κοινωνική οικονομία προκειμένου να βοηθήσουν και οι φορείς της στην αντιμετώπιση των συνεπειών της κρίσης. Δυστυχώς σε πρακτικό επίπεδο λίγα δειλά και ασυντόνιστα βήματα έγιναν και τα περισσότερα ήταν ενταγμένα στη λογική της απορρόφησης ευρωπαϊκών πόρων. Όπως παρουσιάζεται και στο κείμενο παρέμβασης του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ με τίτλο «Κοινωνική Οικονομία στην Ελλάδα: Συγκλίσεις και Αποκλίσεις με την ΕΕ», η νέα κρίση που δημιούργησε η πανδημία βρήκε την κοινωνική οικονομία και τους φορείς της στην Ελλάδα να κινούνται με ρυθμούς αργούς και άτολμους και φυσικά να αδυνατούν σε μεγάλο βαθμό να εισέλθουν στην νέα πρόκληση αντιμετώπισης των κοινωνικών προβλημάτων που δημιουργεί η πανδημία. Το νέο σχέδιο ανασυγκρότησης της οικονομίας και αντιμετώπισης των συνεπειών της πανδημίας, που εκ των πραγμάτων εκπονείται ή θα εκπονηθεί σε λίγο διάστημα από την κυβέρνηση, θα πρέπει να περιλαμβάνει εκτός από τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα της οικονομίας και τον τρίτο πυλώνα που είναι η κοινωνική οικονομία και οι φορείς της.
* Ο Νικόλαος Αποστολόπουλος είναι επίκουρος καθηγητής επιχειρηματικότητας και καινοτομίας στο πανεπιστήμιο Νεάπολις Κύπρου
