Η τυπική έξοδος από το τρίτο Μνημόνιο γίνεται με όρους πολύ πιο αυστηρούς από κάθε άλλη χώρα, που βγήκε από αντίστοιχα Προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής. Οι συνθήκες για την Οικονομία θα είναι ασφυκτικές και οι έλεγχοι των δανειστών θα γίνονται κάθε τρεις μήνες.
Η νέα περίοδος δημιουργεί την ανάγκη ενός σοβαρού, καθολικού, πολιτικού και κοινωνικού διαλόγου για την αποτίμηση των μέχρι τώρα πρακτικών της χώρας. Κυρίως, όμως, για την εκπόνηση ενός συνεκτικού Εθνικού Σχεδίου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης.
Υπάρχουν δυνατότητες να μην παραμείνουμε σε διαρκή στασιμότητα, εφόσον φυσικά η κοινωνία και το πολιτικό σύστημα αποφασίσουν να αντιμετωπίσουν τις αιτίες της κρίσης. Την έξαρση των συντεχνιακών πρακτικών. Τις διαδεδομένες πελατειακές σχέσεις. Την αδιαφάνεια. Την ικανοποίηση κάθε αιτήματος όσων είχαν τη δύναμη να πιέσουν. Την ανοχή στην ανομία.
Οι συνθήκες αυτές έχουν οδηγήσει σε μια χώρα που δεν παράγει, παρά ελάχιστα. Είχαν ως αποτέλεσμα την εξάρτηση της από τα δανεικά, όχι μόνο τα τελευταία χρόνια, αλλά εδώ και πολλές δεκαετίας. Είναι γνωστό δε ότι πολλά από τα παλιά και «φτηνά» τότε δανεικά, αντί να χρησιμοποιηθούν για παραγωγικές δραστηριότητες, διοχετεύθηκαν στην άκρατη κατανάλωση.
Μόνο με ριζική αλλαγή παραγωγικού μοντέλου, ώστε να ξοδεύουμε λιγότερα από όσα παράγουμε, να βελτιώσουμε την ανταγωνιστικότητα μας και να προσελκύσουμε κεφάλαια για επενδύσεις, θα απαλλαγούμε από τις εξαρτήσεις των δανεικών. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει μεγάλες αλλαγές, βαθιές τομές και τολμηρές μεταρρυθμίσεις στην Δημόσια Διοίκηση, την Οικονομία και το κοινωνικό κράτος. Χωρίς φοβίες για νεωτερισμούς, καινοτομίες και εκσυγχρονισμό. Με στόχο την ανακατανομή πόρων, εξουσιών και ανθρώπινου δυναμικού. Και την παραμονή μας στον «σκληρό πυρήνα» της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ανοιχτοί στις σύγχρονες προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης.
Δεν είναι εύκολο. Όλα αυτά μπορούν να γίνουν δίχως μείζονα επιβάρυνση των αδυνάμων, ως ένα βαθμό. Απαιτούν πρωτίστως αλλαγή συνηθειών, συστράτευση και ευρείες συναινέσεις. Είναι ο μοναδικός δρόμος. Διότι ο κίνδυνος να ξαναβρεθούμε μπροστά στην δραματική πραγματικότητα, που αποφύγαμε το 2010 με επώδυνες αλλά αναγκαίες αποφάσεις, είναι παρών. Αυτή τη φορά θα είμαστε μόνοι μας, χωρίς την έξωθεν βοήθεια. Πρέπει πάση θυσία να αποφύγουμε μια κατηφόρα, μπροστά στο τέλος της οποίας η σημερινή δύσκολη κατάσταση θα μοιάζει παράδεισος.
Οι λαϊκισμοί, οι δημαγωγίες, οι δήθεν «εύκολες λύσεις» έδειξαν τα όρια τους. Η διαπαιδαγώγηση στην υπευθυνότητα και στον σεβασμό των κανόνων, είναι συνθήκη sine qua non. Είναι σημαντικό, οι προσπάθειες για ανάταξη, ανάκαμψη και ανάπτυξη να γίνουν συνείδηση και κτήμα όλων μας. Να προχωρήσουν με την ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας και των πολιτών.
Ας βάλουμε, επιτέλους, την Ελλάδα να δουλέψει.
* Ο Θόδωρος Τσίκας είναι Πολιτικός Επιστήμονας – Διεθνολόγος
