Το δικαστήριο έκρινε ότι δεν είναι κακό να αναφέρεις το όνομα ενός δημόσιου προσώπου σε ένα πλήρως τεκμηριωμένο ρεπορτάζ και πήρε μια σημαντική απόφαση για την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα.
Συγκεκριμένα απορρίφθηκε από το Πρωτοδικείο της Αθήνας αγωγή του Γρηγόρη Δημητριάδη, του ανιψιού του πρωθυπουργού, που είχε που είχε διατελέσει στενός συνεργάτης του και είχε ενάγει μέσα ενημέρωσης και συγκεκριμένους δημοσιογράφους, για τις αποκαλύψεις τους σχετικά με τις υποκλοπές.
Η αγωγή απορρίφθηκε με το σκεπτικό, ότι οι αναφορές δημοσιογράφων για τις υποκλοπές, τα ερωτήματα για σχέσεις του Γρηγόρη του Δημητριάδη με εταιρείες που είχαν εμπλοκή στη διακίνηση στη χώρα μας του κακόβουλου λογισμικού Pretador, ήταν θεμιτές, καθώς έγιναν, όπως τονίζεται στην απόφαση, όχι για να βλάψουν την τιμή και την υπόληψη του αλλά από λόγους δικαιολογημένου δημοσιογραφικού ενδιαφέροντος.
Επίσης στην απόφαση τονίζεται μεταξύ άλλων, ότι τα επίμαχα δημοσιεύματα δεν υπερέβησαν τα όρια της κριτικής που οφείλει να γίνεται σε πολιτικά πρόσωπα, ενώ η απόφαση έχει αναφορές σε αποφάσεις του Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Στρασβούργο και νομολογιακά δεδομένα).
Στο σκεπτικό των δικαστών που έλαβαν την απόφαση, επίσης αναφέρονται λεπτομερώς τα δημοσιεύματα που προκάλεσαν την κατάθεση της αγωγής (Εφημερίδα Συντακτών, ιστοσελίδα Reporters United) αλλά και οι μαρτυρικές καταθέσεις στο δικαστήριο, μεταξύ των οποίων δίδεται έμφαση στην κατάθεση του γνωστού συνταγματολόγου, ομότιμου καθηγητή της Νομικής Νίκου Αλιβιζάτου, που αναφέρθηκε στο ρόλο του τύπου και το καθήκον των δημοσιογράφων για αποκαλύψεις, ειδικά για σοβαρά θεσμικά θέματα.
Η σημασία της απόρριψης της αγωγής Δημητριάδη
Είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια η χώρα έγινε γνωστή διεθνώς για τα ζητήματα της ελευθερίας του Τύπου που φαίνεται να συρρικνώνεται ανησυχητικά. Αυτό συμβαίνει από τη στιγμή «άνθισε» το φαινόμενο των αγωγών SLAPP. Μια συνηθισμένη πρακτική κατά δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης όταν γίνονται «ενοχλητικοί», με στόχο τη φίμωση και την εξόντωσή τους.
Ο όρος SLAPP αναφέρεται σε αβάσιμες μηνύσεις (ή αγωγές) που κατατίθενται από κάποιο ισχυρό πρόσωπο ή οργανισμό (για παράδειγμα μια επιχείρηση ή ένα υψηλά ιστάμενο δημόσιο πρόσωπο) ενάντια σε μη κυβερνητικά πρόσωπα, οργανισμούς και δημοσιογράφους, που εκφράζουν κριτική σχετικά με ζήτημα δημοσίου ενδιαφέροντος. Σκοπός τέτοιων μηνύσεων δεν είναι να κερδηθεί η δικαστική υπόθεση, αλλά ο εκφοβισμός όσων ασκούν κριτική μέσω της ηθικής και οικονομικής εξουθένωσής τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η άσκηση πολλών αγωγών του ίδιου ενάγοντος κατά του ίδιου εναγόμενου, αφορουσών ακόμη και το ίδιο άρθρο, ή η καταχρηστική εναγωγή δημοσιογράφου, ιδίως σε περιπτώσεις δημοσίευσης στο διαδίκτυο, ενώπιον αλλοδαπού δικαστηρίου.
Όσο κι αν η κυβέρνηση επανειλημμένα έχει προσπαθήσει να πείσει την κοινή γνώμη ότι δεν υφίσταται τέτοιο ζήτημα, διαρκώ διαψεύδεται. Αρκεί να θυμηθούμε την κατρακύλα της χώρας στο σχετικό δείκτη των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα, όπου τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε.
Κι αν οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα δεν αρκούν, μπορούμε να θυμηθούμε άλλους φορείς: To Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου, την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ελευθερία του Τύπου και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, το Free Press Unlimited κι άλλων παρόμοιων φορέων που έχουν επανειλημμένα κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα, ζητώντας από τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, να προχωρήσει σε τομές όπου θα ενισχύουν την ανεξάρτητη δημοσιογραφία και θα προστατεύουν τους δημοσιογράφους στην τέλεση των καθηκόντων τους.
Στις μέρες μας η ελληνική δημοσιογραφία κλήθηκε να αντιμετωπίσει το σκάνδαλο των υποκλοπών. Ομολογουμένως το μεγαλύτερο μέρος της στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων κι έφερε στο φως πληθώρα αποκαλυπτικών στοιχείων για το θέμα, ανεξάρτητα αν τα αξιοποίησε ή όχι η Δικαιοσύνη.
Παράλληλα οι αποκαλύψεις δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης προκάλεσαν αντιδράσεις, με ποιο χαρακτηριστική αυτή του πρώην γενικού γραμματέα της κυβέρνησης και ανιψιού του πρωθυπουργού, Γρηγόρη Δημητριάδη.
Από την πρώτη στιγμή που είδε το όνομά του σε δημοσιεύματα που είχαν σχέση με το Predator, την Intellexa, τις παρακολουθήσεις προσώπων και επιχειρηματικές συναλλαγές, επιδόθηκε σε ένα κρεσέντο αγωγών ζητώντας υπέρογκα ποσά, θεωρώντας ότι ήταν συκοφαντικά για το πρόσωπό του.
Τούτων δοθέντων η απόφαση του δικαστηρίου η οποία απέρριψε την αγωγή του κ. Δημητριάδη κατά της «Εφημερίδας των Συντακτών», των Reportes United και του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη είναι ορόσημο για την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα.
Αφενός επειδή αποτελεί «δεδικασμένο» για ανάλογες αγωγές του κ. Δημητριάδη και σε άλλα μέσα και δημοσιογράφους για το ίδιο θέμα και αφετέρου επειδή το δικαστήριο δέχθηκε ότι δεν είναι «αμαρτία» να αναφέρεις το όνομα ενός δημόσιου προσώπου για το οποίο έχεις βρει ικανά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι υπάρχει σχέση με το θέμα που ερευνάς, εν προκειμένω το σκάνδαλο των υποκλοπών.
Δέχθηκε, με λίγα λόγια, πως ένα τεκμηριωμένο ρεπορτάζ δεν μπορεί να είναι έρμαιο οποιασδήποτε προσπάθειας εκφοβισμού απ’ όσο ψηλά κι αν προέρχεται. Η φράση «τεκμηριωμένο ρεπορτάζ» έχει να κάνει με το γεγονός ότι το δικαστήριο δέχθηκε πως δεν υπήρξε τίποτε αναληθές και συκοφαντικό στα δημοσιεύματα, τουναντίον ό,τι γράφτηκε ήταν διασταυρωμένο κι έγκυρο.
«Τα όρια της ανεκτής κριτικής ενός πολιτικού είναι ευρύτερα από αυτά ενός κοινού ανθρώπου. Σε αντίθεση με τον δεύτερο, ο πρώτος εκτίθεται συνειδητά και αναπόφευκτα σε έναν ενδελεχή έλεγχο των πράξεων, των δηλώσεων και των ιδεών του, τόσο από τους δημοσιογράφους, όσο και από τους πολίτες, και συνεπώς οφείλει να επιδεικνύει μεγαλύτερη ανοχή», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην απόφαση.
Το σκεπτικό αυτό έχει ξεχωριστή σημασία, αρκεί να αναλογιστεί κανείς πως το δικαστήριο δέχθηκε ότι το «ενδιαφέρον των συντακτών ήταν δικαιολογημένο» λόγω του αντίκτυπου που είχε το θέμα των υποκλοπών στη δημόσια σφαίρα, και ότι με βάση αυτό «αίρεται το άδικο της δυσφήμησης που υπέστη ο ενάγων».
