Μετά από δύο δεκαετίες στην εξουσία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (Recep Tayyip Erdoğan) εδραίωσε την κυριαρχία του στην τουρκική πολιτική με τη νίκη στις προεδρικές εκλογές της Κυριακής. Το ερώτημα που αντιμετωπίζει τώρα η Τουρκία — και ο ευρύτερος κόσμος — είναι τι θα κάνει στη συνέχεια ο ισχυρός ηγέτης.
Ως επικεφαλής μιας στρατηγικής ζωτικής σημασίας δύναμης του ΝΑΤΟ, που ενώνει την Ευρώπη στη Μέση Ανατολή, ασφαλώς η επιρροή του Ερντογάν είναι κρίσιμη. Στο εσωτερικό, με μια οικονομία που αγωνίζεται να αντιμετωπίσει τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, οι εσωτερικές του προκλήσεις είναι τρομακτικές.
Οι εκλογές της Κυριακής αντιπροσώπευαν μια από τις μεγαλύτερες απειλές για την εξουσία του Ερντογάν μέχρι χθες, όμως αποδείχθηκε ότι είναι ο πιο επιβλητικός ηγέτης της Τουρκίας — μετά τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ (Mustafa Kemal Atatürk), που ίδρυσε την Τουρκία πριν από 100 χρόνια — ο οποίος κέρδισε, με ποσοστό 52% έναντι 48% του αντιπάλου του, με μια εκστρατεία που ενίσχυσε την αυταρχική του πίστη.
«Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι ο πρόεδρος μπορεί να εφαρμόσει πολιτικές ταυτότητας για να κερδίσει παρά τις χειρότερες οικονομικές συνθήκες από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2001», δήλωσε στο POLITICO ο Εμρέ Πέκερ (Emre Peker), διευθυντής για την Ευρώπη στην εταιρεία συμβούλων Eurasia Group, αναφερόμενος στο οικονομικό κραχ που βοήθησε. φέρει την εξουσία του Ερντογάν πριν από δύο δεκαετίες.
Οι επικριτές του προέδρου λένε ότι η νίκη του αντανακλά την κυριαρχία του στους κρατικούς πόρους. Λένε ότι μετατρέπει τη χώρα του σε ένα πιο αυταρχικό κράτος, μέσω της επιρροής του στα περισσότερα ΜΜΕ και της φυλάκισης κορυφαίων στελεχών της αντιπολίτευσης και της κοινωνίας των πολιτών. Ο φόβος που εκφράζεται από πολλές ομάδες της αντιπολίτευσης είναι ότι άλλα πέντε χρόνια στην εξουσία του Ερντογάν θα μπορούσαν να επιφέρουν ένα καταστροφικό πλήγμα στην τουρκική δημοκρατία.
Η Σελίν Νάσι (Selin Nasi), ειδικός στην εξωτερική πολιτική στο Κέντρο Πολιτικής της Άγκυρας (Foreign Policy Centre FPC) προβλέπει ότι θα είναι μια δύσκολη περίοδος για τις εκδηλώσεις της αντιπολίτευσης στη χώρα μετά τη νίκη του Ερντογάν.
«Κερδίζοντας άλλη μια θητεία ως πρόεδρος, ο Ερντογάν θα χρησιμοποιήσει αυτή την εντολή για να εδραιώσει περαιτέρω την μονοπρόσωπη κυριαρχία του, εξαλείφοντας ό,τι έχει απομείνει από θεσμούς που παρέχουν ελέγχους και ισορροπίες», είπε στο POLITICO.
Οι υποστηρικτές του Ερντογάν αντιτείνουν ότι η ψηφοφορία αντικατοπτρίζει την εκτίμηση των Τούρκων για τα 20 χρόνια της θητείας του, πρώτα ως πρωθυπουργός και μετά ως πρόεδρος.
Λένε ότι η χώρα είναι πολύ ισχυρότερη από ό,τι πριν από 20 χρόνια, λόγω της οικονομικής ανάπτυξης, των βελτιωμένων υποδομών και ενός πιο ενεργού ρόλου στις παγκόσμιες υποθέσεις και ότι ο πρόεδρος δεν φοβάται να ακολουθήσει μια ανεξάρτητη γραμμή από τη Δύση, παρά το καθεστώς της Τουρκίας ως μέλος του ΝΑΤΟ.
Σημειώνοντας την ακραία πόλωση μεταξύ των στρατοπέδων υπέρ και κατά του Ερντογάν, ο Πεκέρ είπε ότι η επανεκλογή του προέδρου «δείχνει πόσο εδραιωμένη είναι η βάση του και ότι είναι [μόλις] περισσότερο από το μισό εκλογικό σώμα που έχει δεχθεί το πρόγραμμά του για περισσότερο από δύο δεκαετίες.»
Πρόσθεσε ότι σε κάθε διαδοχική εκλογή, ο Ερντογάν ακολουθεί πιο σκληρή γραμμή σε ότι αφορά τα εθνικιστικά και συντηρητικά ζητήματα.
Στη νικητήρια ομιλία του στην Άγκυρα, ο ίδιος ο Ερντογάν έδειξε ότι είναι απίθανο να συμβιβαστεί με το στυλ του ισχυρού άνδρα στα επόμενα πέντε χρόνια. Ορκίστηκε ότι ο φυλακισμένος Κούρδος πολιτικός Σελαχατίν Ντεμιρτάς (Selahattin Demirtaş) — πρώην αρχηγός του κόμματος και υποψήφιος για την προεδρία — θα πρέπει να παραμείνει στη φυλακή παρ’ ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είπε ότι πρέπει να αφεθεί ελεύθερος.
Όμως υπάρχει μια άλλη μεγάλη πρόκληση που, δυστυχώς γι’ αυτόν, δεν είναι στον αποκλειστικό του έλεγχό: η οικονομία της Τουρκίας.
Η Τουρκία πλήττεται από υπερβολικά υψηλό πληθωρισμό – ο οποίος κάποια στιγμή πέρυσι έφτασε στο 85% – και ένα αδύναμο νόμισμα, το οποίο την Παρασκευή έφτασε στο ιστορικό χαμηλό έναντι του δολαρίου. Η κεντρική τράπεζα της χώρας έχει επίσης χαμηλά αποθεματικά ενόψει της ψηφοφορίας.
Ένα μεγάλο ζήτημα είναι εάν η Τουρκία θα αφήσει τη λίρα να αποδυναμωθεί περαιτέρω τώρα που οι εκλογές έχουν τελειώσει ή θα αναγκαστεί να τη βοηθήσει μέσω των αγορών.
Ένα ακόμα πιο σημαντικό ερώτημα είναι εάν ο Ερντογάν θα επιστρέψει σε πιο ορθόδοξες οικονομικές πολιτικές ή αντ’ αυτού θα συνεχίσει με τον τρέχοντα συνδυασμό μεγάλων δαπανών και αντίστασης στις αυξήσεις των επιτοκίων. Πολλοί οικονομολόγοι λένε ότι αυτός ο συνδυασμός δεν είναι βιώσιμος και κινδυνεύει με κρίση μετά τις εκλογές, με τη λίρα να είναι ευάλωτη σε επιθέσεις.
Αλλά ο Ερντογάν αρνείται να μετακινηθεί. Στη νικητήρια ομιλία του στην Άγκυρα, υποσχέθηκε να διατηρήσει τα επιτόκια χαμηλά, κάτι που είπε ότι θα μειώσει τον πληθωρισμό – ένα επιχείρημα που πολλοί κύριοι οικονομολόγοι απορρίπτουν ως παράλογο.
Ένας προκλητικός σύμμαχος
Ίσως εκεί που εστιάζονται οι άλλες χώρες είναι τι σημαίνει η επανεκλογή του Ερντογάν για τη στάση της Τουρκίας στις παγκόσμιες υποθέσεις. Υπό τη διακυβέρνησή του, η Τουρκία έχει γίνει ένας κρίσιμος παράγοντας και ένας προκλητικός σύμμαχος σε πολλά ζωτικής σημασίας ζητήματα, ιδίως στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η Άγκυρα αρνήθηκε να συμμετάσχει στις κυρώσεις στη Ρωσία μετά την εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν (Vladimir Putin) στην Ουκρανία, αλλά έπαιξε ζωτικό ρόλο στη διαπραγμάτευση μιας συμφωνίας που θα επιτρέψει την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Ως μέλος του ΝΑΤΟ, η Τουρκία έχει εγκρίνει την είσοδο της Φινλανδίας στη συμμαχία, αλλά εξακολουθεί να εμποδίζει την ένταξη της Σουηδίας.
Η Νάσι από το Κέντρο Πολιτικής της Άγκυρας λέει ότι η Ρωσία έκανε μια σειρά από οικονομικές χειρονομίες στον Ερντογάν στον απόηχο των εκλογών, όπως η καθυστέρηση των πληρωμών για το φυσικό αέριο της Τουρκίας και η μεταφορά 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή πυρηνικού σταθμού στην Τουρκία.
«Ο Πρόεδρος Πούτιν σίγουρα θα ζητήσει από τον Ερντογάν να επιστρέψει τη γενναιοδωρία του, και αυτό μπορεί να έχει κάποιες επιπτώσεις στην τουρκική εξωτερική πολιτική, ίσως μια πιθανή κλίση προς τη Ρωσία στην εξισορροπητική πράξη της Τουρκίας με τη Δύση», προσθέτει ο Νάσι.
Ο Πέκερ του Ομίλου Eurasia προέβλεψε ότι «η Άγκυρα θα διατηρήσει ισχυρούς διπλωματικούς και οικονομικούς δεσμούς με τη Μόσχα, ενώ θα παραμείνει ένας κρίσιμος αλλά δύσκολος σύμμαχος του ΝΑΤΟ». Ως αποτέλεσμα τούτου, ο Ερντογάν θα επικυρώσει τελικά την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ εάν της επιτραπεί να αγοράσει περισσότερα αεροσκάφη F-16 από τις ΗΠΑ, τονίζει.
Η Τουρκία έχει μια δύσκολη σχέση με την ΕΕ, λόγω των ευρωπαϊκών αντιλήψεων ότι ο Ερντογάν έχει υπονομεύσει το κράτος δικαίου στη χώρα του, αλλά και λόγω των απειλών του να στείλει στο μπλοκ εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες που στεγάζονται επί του παρόντος στην Τουρκία.
«Η Τουρκία θα δώσει ένα μήνυμα στη Δύση με αυτές τις εκλογές», είπε ο Ερντογάν τον περασμένο μήνα. «Αυτή η χώρα δεν κοιτάζει τι λέει η Δύση, ούτε κατά την καταπολέμηση της τρομοκρατίας ούτε κατά τον καθορισμό των οικονομικών της πολιτικών».
Τώρα που τελείωσαν οι εκλογές, ο Ερντογάν είναι πιο ισχυρός από ποτέ. Οι σύμμαχοι της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ θα παρακολουθούν με αγωνία αν θα τηρήσει τις υποσχέσεις του ή τις απειλές του.
- Διαβάστε αναλυτικά το άρθρο του δημοσιογράφου Elçin Poyrazlarτου αμερικάνικου περιοδικού POLITICO με τίτλο «What Erdoğan does next», στα αγγλικά, πατώντας ΕΔΩ
