Το 2014, μια κινεζοαμερικανική start-up, η BrainCo, ιδρύθηκε στο Harvard Innovation Lab από τον Χαν Μπιτσένγκ, τότε υποψήφιο διδάκτορα στις νευροεπιστήμες. Εντυπωσιασμένος από τις τεχνολογίες διεπαφής εγκεφάλου–υπολογιστή, ο Μπιτσένγκ αποφάσισε να δημιουργήσει έναν «έξυπνο» κεφαλόδεσμο που θα μπορούσε να μετρά την προσοχή των μαθητών μέσα στην τάξη. Έτσι γεννήθηκε το Focus1/FocusEDU, μια συσκευή που υποσχόταν να καταγράφει τα εγκεφαλικά κύματα και να ενημερώνει τον δάσκαλο, σε πραγματικό χρόνο, για το πόσο συγκεντρωμένοι είναι οι μαθητές του.
Οι φωτεινές ενδείξεις ήταν χαρακτηριστικές: μπλε για υψηλή συγκέντρωση, κίτρινο για μέτρια, κόκκινο για χαμηλή. Τα δεδομένα αποστέλλονταν σε λογισμικό που έδειχνε τα «σκορ προσοχής» σε πίνακα ελέγχου. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι πληροφορίες έφταναν μέχρι και στους γονείς.
- Η Κίνα του “FocusEDU”
Το 2018–2019, περίπου 50 τέτοιοι κεφαλόδεσμοι χρησιμοποιήθηκαν πιλοτικά σε δημοτικά σχολεία της επαρχίας Τζετζιάνγκ, με πιο γνωστό το Xiaoshun Central Primary School στην πόλη Τζινχουά. Οι μαθητές φορούσαν τη συσκευή για 30 λεπτά την εβδομάδα στα μαθήματα γλώσσας ή μαθηματικών.
Τον Σεπτέμβριο του 2019, η Wall Street Journal δημοσίευσε βίντεο από την τάξη: παιδιά με headbands, ένας δάσκαλος που παρακολουθούσε τα δεδομένα, και μια φωνή που εξηγούσε ότι «η προσοχή μετριέται τώρα». Το ρεπορτάζ έκανε τον γύρο του κόσμου, προκαλώντας σοκ και αντιδράσεις.
Δεν μάθαμε ποτέ τι απέγιναν οι 20.000 συσκευές που είχαν ήδη διανεμηθεί, ούτε οι 600.000 παραγγελίες της BrainCo. Είναι ωστόσο βέβαιο πως ανάλογες εφαρμογές δοκιμάστηκαν και αλλού στην Κίνα — μια χώρα που γεννά ταυτόχρονα τους ιδρυτές των DeepSeek και Unitree Robotics.
Αυτή η ακραία «αξιοποίηση» της τεχνητής νοημοσύνης, που έφτασε να μετρά τη συγκέντρωση των παιδιών με ηλεκτρόδια, δύσκολα θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή στην Ευρώπη. Συγκρούεται με μια κουλτούρα εκπαίδευσης που στηρίζεται στην ελευθερία, την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό της προσωπικότητας.
- Από την Ασία στην Ευρώπη
Η τεχνητή νοημοσύνη, ωστόσο, έχει ήδη εισβάλει — με πιο ήπιους τρόπους — στις τρεις βαθμίδες εκπαίδευσης.
Αυστραλία: Δημιούργησε εθνικό πλαίσιο για τη «γενεσιουργό» τεχνητή νοημοσύνη στα σχολεία, με κανόνες, αρχές και καθοδήγηση. Στόχος: να ελέγξει και να περιορίσει τη χρήση της, όχι να την αφήσει ανεξέλεγκτη.
Νότια Κορέα: Ετοιμάζει «έξυπνα βιβλία» — όχι απλές ψηφιακές εκδόσεις, αλλά εφαρμογές που αναλύουν την επίδοση του μαθητή, προσαρμόζουν δυσκολία και τύπο ασκήσεων, δίνουν ανατροφοδότηση σε πραγματικό χρόνο και επιτρέπουν στον καθηγητή να παρακολουθεί την πρόοδο κάθε μαθητή.
Γαλλία: Θέτει αυστηρούς κανόνες προστασίας δεδομένων. Ο δάσκαλος κρατά τον έλεγχο της μάθησης· η ΤΝ λειτουργεί υποστηρικτικά, όχι επιτηρητικά. Κάθε σχολείο διαθέτει ομάδα ΤΝ και χρησιμοποιεί μόνο εγκεκριμένες εφαρμογές.
- Το «teacherless classroom» του Λονδίνου
Στο Λονδίνο, το David Game College εφαρμόζει ένα πρόγραμμα χωρίς καθηγητές. Οι αίθουσες είναι «teacherless» και τη θέση του εκπαιδευτικού έχουν πάρει οι learning coaches – καθοδηγητές μάθησης που στηρίζουν την πρόοδο, τα κίνητρα και την ψυχική ευεξία των μαθητών.
Το μάθημα είναι AI-driven, βασισμένο στην εξατομικευμένη μάθηση, με χρήση πλατφορμών προσαρμοστικής διδασκαλίας και εικονικής πραγματικότητας. Ένα πείραμα που ανοίγει το ερώτημα: τι σημαίνει «μάθηση» όταν λείπει ο δάσκαλος;
- Η Εσθονία πρωτοπόρος στην Ευρώπη
Η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που εντάσσει μαζικά την ΤΝ στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι η Εσθονία. Από το 2025–26, 20.000 μαθητές και 4.700 καθηγητές συμμετέχουν στην αρχική φάση.
Στην πιλοτική φάση (2024–25) δοκιμάστηκαν εργαλεία όπως ChatGPT και Gemini μέσα στην τάξη, με στόχο να καθοδηγούν και όχι να λύνουν. Οι καθηγητές εκπαιδεύτηκαν, οι μαθητές έδωσαν ανατροφοδότηση, και ρυθμίστηκαν τα ζητήματα προστασίας ανηλίκων.
Σε μάθημα γεωγραφίας, το ChatGPT ανέλαβε ρόλο «επιστήμονα» σε μια ομαδική συζήτηση για την κλιματική αλλαγή. Οι μαθητές το περιέγραψαν ως «έναν έξτρα συμμαθητή». Σε μάθημα ιστορίας, το AI έκανε στοχευμένες ερωτήσεις για τη δημοκρατία στην αρχαία Αθήνα. Οι μαθητές ένιωσαν ότι τους βοηθούσε να σκεφτούν, όχι να αντιγράψουν.
Η αξιολόγηση έδειξε πως οι πιο αδύναμοι μαθητές κέρδισαν αυτοπεποίθηση, ενώ οι πιο δυνατοί ήθελαν μεγαλύτερη ελευθερία. Οι εκπαιδευτικοί αναγνώρισαν οφέλη, αλλά μίλησαν και για ψηφιακή κόπωση. Όλοι ζήτησαν σαφή μεθοδολογία για να εντάσσεται η ΤΝ παιδαγωγικά, όχι μηχανικά.
- Ο εγκέφαλος στο μισό – τι δείχνει το MIT
Τον Ιούνιο του 2025, το MIT Media Lab δημοσίευσε τη μελέτη Your Brain on ChatGPT.
Η έρευνα, με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (EEG), σύγκρινε τη συγγραφή κειμένου χωρίς εργαλείο, με μηχανή αναζήτησης και με μεγάλο γλωσσικό μοντέλο (LLM). Τα αποτελέσματα ήταν σαφή:
όταν γράφουμε μόνοι μας, ο εγκέφαλος ενεργοποιεί ευρύτερα δίκτυα.
Με το LLM, αυτά τα δίκτυα συνεργάζονται λιγότερο και το αίσθημα «αυτό είναι δικό μου» μειώνεται.
Ο εγκέφαλος λειτουργεί «στο μισό της ισχύος» — λιγότερη προσπάθεια, λιγότερη μνήμη, μικρότερη δημιουργικότητα.
Οι συμμετέχοντες που χρησιμοποίησαν ChatGPT θυμούνταν ελάχιστα από το κείμενό τους, ενώ όσοι έγραψαν χωρίς βοήθεια θυμούνταν σχεδόν τα πάντα.
Δεν φταίει η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά το πώς και το γιατί τη χρησιμοποιούμε.
- Η ελληνική εκδοχή
Στις 5 Σεπτεμβρίου 2025, η Ελληνική Κυβέρνηση υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας με την OpenAI, με εταίρο υλοποίησης το Ίδρυμα Ωνάση.
Το σχέδιο περιλαμβάνει την πιλοτική αξιοποίηση του ChatGPT Edu στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και την επιμόρφωση εκπαιδευτικών. Πρόκειται για ειδική έκδοση του ChatGPT προσαρμοσμένη για ακαδημαϊκή χρήση, με λειτουργίες όπως Study Mode και σωκρατικές ερωτήσεις.
Ωστόσο, εγείρονται σοβαρά ερωτήματα για την προστασία προσωπικών δεδομένων.
Η OpenAI έχει δεχθεί κριτική και πρόστιμα στην Ευρώπη για ασάφεια στη συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών. Η ιταλική αρχή προστασίας δεδομένων της επέβαλε πρόστιμο 15 εκατ. ευρώ, ενώ οργανώσεις όπως η noyb έχουν προσφύγει για παραβιάσεις του GDPR.
- Οι κίνδυνοι για το ελληνικό σχολείο
Η εισαγωγή της ΤΝ στην εκπαίδευση έρχεται σε ένα περιβάλλον ανισοτήτων:
ανισότητες υποδομών, δεξιοτήτων, πρόσβασης και ψηφιακού χάσματος ανάμεσα σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.
Χωρίς προετοιμασία και επιμόρφωση, η ΤΝ κινδυνεύει να γίνει πολλαπλασιαστής των ανισοτήτων, όχι εξισορροπητής τους.
Χρειάζονται επειγόντως:
- επενδύσεις στα πιο αδύναμα σχολεία,
- μαζική και ουσιαστική επιμόρφωση εκπαιδευτικών,
- δημόσιες, ανοιχτές πλατφόρμες και παιδαγωγική καθοδήγηση.
- Το διακύβευμα
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν αντικαθιστά τον δάσκαλο· αλλάζει όμως ριζικά το περιβάλλον όπου εκείνος διδάσκει και καθοδηγεί. Δεν έχουμε απλώς μια νέα τεχνολογία — έχουμε μια νέα συνθήκη μάθησης.
Αυτή απαιτεί θεσμική προετοιμασία, παιδαγωγικό σχεδιασμό και πολιτική βούληση.
Πάνω απ’ όλα, χρειάζεται να δώσουμε δύναμη στο δημόσιο σχολείο — να το εφοδιάσουμε με υποδομές, επιμόρφωση και εμπιστοσύνη. Γιατί η τεχνολογία μπορεί να προσφέρει ισχύ· μόνο όμως η παιδεία μπορεί να καθορίσει προς ποια κατεύθυνση θα τη χρησιμοποιήσουμε.
Κι αυτή η επιλογή, βαθιά πολιτική και ιδεολογική, θα καθορίσει το μέλλον της εκπαίδευσης — και της δημοκρατίας μας
*O Ανδρέας Παπαδαντωνάκης, Φιλόλογος, Επιμορφωτής ΤΠΕ
Πατήστε εδώ και δείτε τα 12 προηγούμενα άρθρα του Ανδρέα Παπαδαντωνάκη
** Η παραπάνω εισήγηση του κ. Παπαδαντωνάκη, έγινε στο εκπαιδευτικό συνέδριο που διοργάνωσε η ΟΛΜΕ και το Κέντρο Μελετών και Τεκμηρίωσης (ΚΕ.ΜΕ.ΤΕ.), με θέμα «Τεχνητή νοημοσύνη και εκπαίδευση: Προκλήσεις για την εκπαιδευτική κοινότητα», στην Καλαμάτα στις 17 και 18 Οκτωβρίου 2025 στο Αμφιθέατρο Δημοτικής Φιλαρμονικής Καλαμάτας (Υπαπαντής 25)