Επί χρόνια, οι επισκέπτες ανέβαιναν στο Όρος Σινά (Mount Sinai) με έναν Βεδουίνο οδηγό για να παρακολουθήσουν την ανατολή του ηλίου πάνω από το παρθένο, βραχώδες τοπίο ή να κάνουν άλλες πεζοπορίες με επικεφαλής τους Βεδουίνους.
Τώρα, ένα από τα πιο ιερά μέρη της Αιγύπτου – που λατρεύεται από Εβραίους, Χριστιανούς και Μουσουλμάνους – βρίσκεται στο επίκεντρο μιας άσεμνης διαμάχης σχετικά με σχέδια μετατροπής του σε ένα νέο τουριστικό μεγα-έργο.
Γνωστό τοπικά ως Τζαμπάλ Μούσα, το Όρος Σινά είναι το μέρος όπου λέγεται ότι δόθηκαν στον Μωυσή οι Δέκα Εντολές. Πολλοί πιστεύουν επίσης ότι αυτό είναι το μέρος όπου, σύμφωνα με τη Βίβλο και το Κοράνι, ο Θεός μίλησε στον προφήτη από την καιόμενη βάτο.
Το Μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης του 6ου αιώνα, το οποίο διοικείται από την Ελληνορθόδοξη Εκκλησία, βρίσκεται επίσης εκεί – και προφανώς οι μοναχοί του θα παραμείνουν τώρα που οι αιγυπτιακές αρχές, υπό ελληνική πίεση, έχουν αρνηθεί ότι θέλουν να το κλείσουν.
Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει έντονη ανησυχία για το πώς μεταμορφώνεται η εδώ και καιρό απομονωμένη, ερημική τοποθεσία – ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO που περιλαμβάνει το μοναστήρι, την πόλη και το βουνό. Πολυτελή ξενοδοχεία, βίλες και εμπορικά παζάρια βρίσκονται υπό κατασκευή εκεί.
Έργα στην πεδιάδα ελ-Ράχα το 2024
Είναι επίσης η πατρίδα μιας παραδοσιακής κοινότητας Βεδουίνων, της φυλής Τζεμπελέγια (Jebeleya). Ήδη η φυλή, γνωστή ως Φύλακες της Αγίας Αικατερίνης (Guardians of St Catherine), έχει δει τα σπίτια και τους τουριστικούς οικολογικούς καταυλισμούς της να κατεδαφίζονται με ελάχιστη ή καθόλου αποζημίωση. Έχουν μάλιστα αναγκαστεί να βγάζουν πτώματα από τους τάφους τους στο τοπικό νεκροταφείο για να δημιουργήσουν χώρο για ένα νέο πάρκινγκ.
Το έργο μπορεί να παρουσιάστηκε ως μια απεγνωσμένα απαραίτητη βιώσιμη ανάπτυξη που θα ενισχύσει τον τουρισμό, αλλά έχει επίσης επιβληθεί στους Βεδουίνους παρά τη θέλησή τους, λέει ο Μπεν Χόφλερ (Ben Hoffler), Βρετανός ταξιδιωτικός συγγραφέας που έχει συνεργαστεί στενά με φυλές του Σινά.
«Δεν πρόκειται για ανάπτυξη όπως την βλέπουν ή την ζητούν οι Τζεμπελέγια, αλλά για το πώς φαίνεται όταν επιβάλλεται από πάνω προς τα κάτω για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των ξένων έναντι εκείνων της τοπικής κοινότητας», δήλωσε στο BBC.
«Ένας νέος αστικός κόσμος χτίζεται γύρω από μια φυλή Βεδουίνων νομαδικής κληρονομιάς», πρόσθεσε. «Είναι ένας κόσμος από τον οποίο πάντα επέλεγαν να παραμένουν αποκομμένοι, στην κατασκευή του οποίου δεν συναίνεσαν, και ένας κόσμος που θα αλλάξει για πάντα τη θέση τους στην πατρίδα τους».
Οι ντόπιοι, οι οποίοι αριθμούν περίπου 4.000, είναι απρόθυμοι να μιλήσουν ευθέως για τις αλλαγές.
Μέχρι στιγμής, η Ελλάδα είναι η ξένη δύναμη που έχει εκφράσει τη μεγαλύτερη ένταση σχετικά με τα αιγυπτιακά σχέδια, λόγω της σύνδεσής της με το μοναστήρι.
Οι εντάσεις μεταξύ Αθήνας και Καΐρου κλιμακώθηκαν αφότου αιγυπτιακό δικαστήριο αποφάσισε τον Μάιο ότι η Αγία Αικατερίνη – το παλαιότερο χριστιανικό μοναστήρι στον κόσμο που χρησιμοποιείται συνεχώς – βρίσκεται σε κρατική γη.
Μετά από μια δεκαετή διαμάχη, οι δικαστές αποφάσισαν ότι το μοναστήρι «δικαιούται να χρησιμοποιεί» μόνο τη γη στην οποία βρίσκεται και τους αρχαιολογικούς θρησκευτικούς χώρους που βρίσκονται διάσπαρτοι γύρω από αυτό.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος Β΄, επικεφαλής της Εκκλησίας της Ελλάδος, έσπευσε να καταδικάσει την απόφαση.
«Η περιουσία του μοναστηριού κατάσχεται και απαλλοτριώνεται. Αυτός ο πνευματικός φάρος της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού αντιμετωπίζει τώρα μια υπαρξιακή απειλή», ανέφερε σε ανακοίνωσή του.
Σε μια σπάνια συνέντευξη, ο επί χρόνια Αρχιεπίσκοπος της Αγίας Αικατερίνης, Δαμιανός, δήλωσε σε μια ελληνική εφημερίδα ότι η απόφαση ήταν ένα «σοβαρό πλήγμα για εμάς… και μια ντροπή». Ο χειρισμός της υπόθεσης από μέρους του οδήγησε σε πικρές διαιρέσεις μεταξύ των μοναχών και στην πρόσφατη απόφασή του να παραιτηθεί.
Το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων επεσήμανε ότι ο ιερός τόπος – επί του οποίου έχει εκκλησιαστική δικαιοδοσία – είχε λάβει επιστολή προστασίας από τον ίδιο τον Προφήτη Μωάμεθ (Prophet Muhammad).
Ανέφερε ότι το βυζαντινό μοναστήρι – το οποίο, ασυνήθιστα, στεγάζει επίσης ένα μικρό τζαμί που χτίστηκε την εποχή των Φατιμιδών (Fatimid )- ήταν «ένα μνημείο ειρήνης μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων και ένα καταφύγιο ελπίδας για έναν κόσμο που βυθίζεται σε συγκρούσεις».
Ενώ η αμφιλεγόμενη δικαστική απόφαση παραμένει σε ισχύ, μια σειρά από διπλωματικές ενέργειες τελικά κορυφώθηκαν με μια κοινή δήλωση μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου που διασφαλίζει την προστασία της ελληνορθόδοξης ταυτότητας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της Αγίας Αικατερίνης.
«Ξεχωριστό δώρο» ή αναίσθητη παρέμβαση;
Η κυβέρνηση προωθεί την ανάπτυξη ως «δώρο της Αιγύπτου σε ολόκληρο τον κόσμο και σε όλες τις θρησκείες».
«Το έργο θα παρέχει όλες τις τουριστικές και ψυχαγωγικές υπηρεσίες για τους επισκέπτες, θα προωθήσει την ανάπτυξη της πόλης [της Αγίας Αικατερίνης] και των γύρω περιοχών, διατηρώντας παράλληλα τον περιβαλλοντικό, οπτικό και πολιτιστικό χαρακτήρα της παρθένας φύσης, και θα παρέχει καταλύματα για όσους εργάζονται στα έργα της Αγίας Αικατερίνης», δήλωσε πέρυσι ο υπουργός Στέγασης Σερίφ ελ-Σερμπίνι (Sherif el-Sherbiny).
Ενώ οι εργασίες φαίνεται να έχουν σταματήσει, τουλάχιστον προσωρινά, λόγω προβλημάτων χρηματοδότησης, η πεδιάδα ελ-Ράχα – σε σχέση με το Μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης – έχει ήδη μεταμορφωθεί. Οι κατασκευές συνεχίζονται σε νέους δρόμους.
Εδώ λέγεται ότι τον περίμενε ο λαός του του Μωυσή, οι Ισραηλίτες, κατά την παραμονή του στο Όρος Σινά. Και οι επικριτές λένε ότι τα ιδιαίτερα φυσικά χαρακτηριστικά της περιοχής καταστρέφονται.
Αναλύοντας λεπτομερώς την εξαιρετική παγκόσμια αξία του χώρου, η Unesco σημειώνει πώς «το άγριο ορεινό τοπίο γύρω… αποτελεί το τέλειο φόντο για το Μοναστήρι».
Αναφέρει: «Η χωροθέτησή του καταδεικνύει μια σκόπιμη προσπάθεια δημιουργίας ενός στενού δεσμού μεταξύ της φυσικής ομορφιάς και της απομόνωσης αφενός και της ανθρώπινης πνευματικής δέσμευσης αφετέρου».
Το 2023, η UNESCO τόνισε τις ανησυχίες της και κάλεσε την Αίγυπτο να σταματήσει τις εξελίξεις, να ελέγξει τον αντίκτυπό τους και να καταρτίσει ένα σχέδιο διατήρησης. Αυτό δεν έχει συμβεί.
Τον Ιούλιο, το World Heritage Watch απέστειλε ανοιχτή επιστολή καλώντας την Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco να συμπεριλάβει την περιοχή της Αγίας Αικατερίνης στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς που βρίσκονται σε κίνδυνο.
Οι ακτιβιστές έχουν επίσης προσεγγίσει τον Βασιλιά Κάρολο (King Charles) ως προστάτη του Ιδρύματος Αγίας Αικατερίνης, το οποίο συγκεντρώνει κεφάλαια για να βοηθήσει στη διατήρηση και μελέτη της κληρονομιάς του μοναστηριού με τη συλλογή του από πολύτιμα αρχαία χριστιανικά χειρόγραφα. Ο Βασιλιάς έχει περιγράψει τον χώρο ως «έναν μεγάλο πνευματικό θησαυρό που πρέπει να διατηρηθεί για τις μελλοντικές γενιές».
Το μεγα-έργο δεν είναι το πρώτο στην Αίγυπτο που δέχεται κριτική για έλλειψη ευαισθησίας απέναντι στη μοναδική ιστορία της χώρας.
Αλλά η κυβέρνηση βλέπει τη σειρά των μεγαλεπήβολων σχεδίων της ως το κλειδί για την αναζωογόνηση της παραπαίουσας οικονομίας.
Ένα υπό κατασκευήξενοδοχείο στην πεδιάδα Ελ-Ράχα – 2024
Ο κάποτε ακμάζων τουριστικός τομέας της Αιγύπτου είχε αρχίσει να ανακάμπτει από τις επιπτώσεις της πανδημίας Covid-19, όταν επλήγη από τον βάναυσο πόλεμο στη Γάζα και ένα νέο κύμα περιφερειακής αστάθειας. Η κυβέρνηση έχει δηλώσει στόχο να φτάσει τα 30 εκατομμύρια επισκέπτες έως το 2028.
Υπό διαδοχικές αιγυπτιακές κυβερνήσεις, η εμπορική ανάπτυξη του Σινά πραγματοποιήθηκε χωρίς διαβούλευση με τις αυτόχθονες κοινότητες των Βεδουίνων.
Η χερσόνησος καταλήφθηκε από το Ισραήλ κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Μέσης Ανατολής το 1967 και επέστρεψε στην Αίγυπτο μόνο αφού οι δύο χώρες υπέγραψαν συνθήκη ειρήνης το 1979. Οι Βεδουίνοι έκτοτε παραπονιούνται ότι αντιμετωπίζονται σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας.
Η κατασκευή των δημοφιλών προορισμών της Ερυθράς Θάλασσας της Αιγύπτου, συμπεριλαμβανομένου του Σαρμ ελ-Σέιχ (Sharm el-Sheikh), ξεκίνησε στο Νότιο Σινά τη δεκαετία του 1980. Πολλοί βλέπουν ομοιότητες με αυτό που συμβαίνει τώρα στην Αγία Αικατερίνη.
«Οι Βεδουίνοι ήταν οι άνθρωποι της περιοχής και ήταν οι οδηγοί, οι εργάτες, οι άνθρωποι από τους οποίους μπορούσες να νοικιάσεις σπίτια», λέει ο Αιγύπτιος δημοσιογράφος Μοχάναντ Σαμπρί.
«Στη συνέχεια, ήρθε ο βιομηχανικός τουρισμός και εκδιώχθηκαν – όχι απλώς εκδιώχθηκαν από την επιχείρηση, αλλά και φυσικά εκδιώχθηκαν από τη θάλασσα στο παρασκήνιο».
Όπως και με τις τοποθεσίες στην Ερυθρά Θάλασσα, αναμένεται ότι Αιγύπτιοι από άλλες περιοχές της χώρας θα προσληφθούν για να εργαστούν στο νέο έργο της Αγίας Αικατερίνης. Ωστόσο, η κυβέρνηση λέει ότι «αναβαθμίζει» επίσης τις κατοικημένες περιοχές των Βεδουίνων.
Η Μονή της Αγίας Αικατερίνης έχει υποστεί πολλές αναταραχές κατά την τελευταία μιάμιση χιλιετία, αλλά όταν ο γηραιότερος από τους μοναχούς του χώρου μετακόμισε αρχικά εκεί, εξακολουθούσε να είναι ένα απομακρυσμένο καταφύγιο.
Αυτό άρχισε να αλλάζει καθώς η επέκταση των θέρετρων της Ερυθράς Θάλασσας έφερε χιλιάδες προσκυνητές σε ημερήσιες εκδρομές κατά τις ώρες αιχμής.
Τα τελευταία χρόνια, μεγάλα πλήθη συχνά έβλεπαν να περνούν με ορμή μπροστά από αυτό που λέγεται ότι είναι τα απομεινάρια της καιόμενης βάτου (remnants of the burning bush) ή να επισκέπτονται ένα μουσείο που εκθέτει σελίδες από τον Σιναϊτικό Κώδικα (Codex Sinaiticus) – το παλαιότερο σωζόμενο, σχεδόν πλήρες, χειρόγραφο αντίγραφο της Καινής Διαθήκης (New Testament) στον κόσμο.
Τώρα, παρόλο που το μοναστήρι και η βαθιά θρησκευτική σημασία του χώρου θα παραμείνουν, το περιβάλλον του και ο τρόπος ζωής αιώνων φαίνεται ότι θα αλλάξουν ανεπανόρθωτα.
- Διαβάστε από το πρωτότυπο το άρθρο της δημοσιογράφου του BBC στην Ιερουσαλήμ, Yolande Knell, με τίτλο «One of the world’s most sacred places is being turned into a luxury mega-resort», πατώντας ΕΔΩ