Η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και η δημιουργία Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) στα διεθνή ύδατα δεν μπορούν να γίνουν μονομερώς. Δεν μπορεί δηλαδή μια χώρα να τα κάνει μόνη της. Απαιτείται πάντα συμφωνία με το κράτος που έχει απέναντι ή διπλανές ακτές.
Αν δεν υπάρξει συμφωνία, μοναδική εναλλακτική λύση είναι δικαστική προσφυγή, π.χ. στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Από τη στιγμή που δεν υπάρχει οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, καθίστανται προβληματικές άλλες πράξεις, σχετικές με έρευνες, εκμετάλλευση, ενεργειακές συνδέσεις κ.λπ. Και αυτό διότι ιδιαιτέρως στην Ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν αλληλοεπικαλυπτόμενες διεκδικήσεις από διάφορες χώρες για δικαιώματα οικονομικής εκμετάλλευσης στα διεθνή ύδατα.
Αυτήν τη στιγμή η Ελλάδα έχει ΑΟΖ μόνο σε δύο περιοχές, έπειτα από συμφωνίες που έκανε: με την Ιταλία στο Ιόνιο και μόνο μερικώς με την Αίγυπτο (δηλαδή σε περιορισμένο τμήμα των υδάτων μεταξύ τους, που δεν καλύπτουν την περιοχή ανατολικά και νοτιοανατολικά της Ρόδου).
Εκκρεμούν οι οριοθετήσεις με Τουρκία, με Αίγυπτο για την υπόλοιπη περιοχή, με Λιβύη και με Αλβανία. Μέχρι να γίνουν αυτές, τα διεθνή ύδατα μεταξύ Ελλάδας και των χωρών αυτών συνεχίζουν να έχουν το σημερινό καθεστώς και κανένα κράτος δεν μπορεί να προχωρήσει σε οικονομική εκμετάλλευση. Δυστυχώς, μέσα στην αγωνία τους να προκαταλάβουν μελλοντικές διαπραγματεύσεις, κάποιες χώρες σπεύδουν να καταθέσουν δηλώσεις και χάρτες.
Αυτό έγινε με τη θεωρία της «Γαλάζιας Πατρίδας» της Τουρκίας, πάνω στην οποία βασίστηκε το καταχρηστικό τουρκολιβυκό μνημόνιο. Επίσης, τα όρια των θαλάσσιων οικοπέδων που προκήρυξε για έρευνες η Ελλάδα νότια – νοτιοδυτικά της Κρήτης ορίστηκαν μονομερώς, αφού δεν υπάρχει συμφωνία με τη Λιβύη. Αυτό ήταν η αφορμή για ρηματικές διακοινώσεις μεταξύ Λιβύης και Ελλάδας.
Τα όρια των θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο, που ανακοίνωσε η Ελλάδα, είναι μέσα στα χωρικά ύδατά της, όπως έχει απόλυτο δικαίωμα. Όμως, στον ελληνικό Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό που προηγήθηκε περικλείεται μεγάλη έκταση διεθνών υδάτων. Αυτό προκάλεσε αντιδράσεις όχι μόνο από Τουρκία αλλά και από Αίγυπτο προσφάτως. Η Τουρκία απάντησε με δικά της θαλάσσια πάρκα, που περιλαμβάνουν και διεθνή ύδατα. Για αυτό διαμαρτυρήθηκε με τη σειρά της η Ελλάδα.
Τίποτε από αυτά δεν έχει έννομο, έγκυρο αποτέλεσμα, εφόσον δεν υπάρχουν διακρατικές συμφωνίες ή διεθνείς δικαστικές αποφάσεις. Η καλύτερη λύση θα ήταν να συγκληθεί μια περιφερειακή διάσκεψη, στην οποία να συμμετάσχουν όλες οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου. Εκεί θα μπορούσαν να βρεθούν –ισορροπημένες και αποδεκτές από όλους- λύσεις για θαλάσσιες ζώνες, ενέργεια και ασφάλεια.
* Ο Θόδωρος Τσίκας είναι πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος, Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης (ΕΕνΟΕ)
