Επιστρέφοντας νωρίς από τη σύνοδο κορυφής της Ομάδας των Επτά στον Καναδά νωρίς την Τρίτη, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ (Donald Trump) δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι πιστεύει ότι το Ιράν είναι «πολύ κοντά» στην κατασκευή πυρηνικών όπλων.
Τα σχόλιά του ήταν σύμφωνα με τις ολοένα και πιο απειλητικές αναρτήσεις και τη γλώσσα του Τραμπ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εναντίον του Ιράν τις τελευταίες ημέρες, κατά τη διάρκεια της κλιμακούμενης σύγκρουσης του Ισραήλ με τον μακροχρόνιο αντίπαλό του στη Μέση Ανατολή.
Από την Παρασκευή, το Ισραήλ έχει βομβαρδίσει τις κορυφαίες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν και έχει σκοτώσει τουλάχιστον 14 Ιρανούς πυρηνικούς επιστήμονες. Οι ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ δήλωσαν ότι οι επιστήμονες «ήταν βασικοί παράγοντες στην ανάπτυξη ιρανικών πυρηνικών όπλων» και «η εξάλειψή τους αποτελεί σημαντικό πλήγμα για την ικανότητα του καθεστώτος να αποκτήσει όπλα μαζικής καταστροφής (ΟΜΚ)».
Το Ιράν επιμένει ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα είναι απολύτως ειρηνικό και για πολιτικούς σκοπούς. Επικαλείται το διάταγμα του Ανώτατου Ηγέτη Αλί Χαμενεΐ (Ali Khamenei) κατά των πυρηνικών όπλων για να υποστηρίξει τον ισχυρισμό του.
Ωστόσο, τα σχόλια του Τραμπ τη Δευτέρα απηχούν τους ισχυρισμούς που έκανε επανειλημμένα ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου (Benjamin Netanyahu) για περισσότερες από δύο δεκαετίες – και τους οποίους επανέλαβε κατά τη διάρκεια της τρέχουσας σύγκρουσης – για να δικαιολογήσει στρατιωτική δράση κατά του Ιράν.
«Τους τελευταίους μήνες, το Ιράν έχει λάβει μέτρα που δεν έχει λάβει ποτέ πριν: μέτρα για την οπλοποίηση του εμπλουτισμένου ουρανίου», δήλωσε ο Νετανιάχου την Παρασκευή, αφού το πρώτο κύμα πυραύλων έπληξε τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις.
Είναι, λοιπόν, όντως το Ιράν κοντά στην κατασκευή πυρηνικής βόμβας, όπως ισχυρίζονται ο Τραμπ και ο Νετανιάχου; Και υπάρχουν παραλληλισμοί μεταξύ των κατηγοριών εναντίον του Ιράν και των ψευδών ισχυρισμών για ανύπαρκτα όπλα μαζικής καταστροφής που χρησιμοποίησαν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους για να επιτεθούν στο Ιράκ το 2003;
Εξετάζουμε τα γεγονότα και τις εκτιμήσεις της ίδιας της κοινότητας πληροφοριών των ΗΠΑ και του πυρηνικού εποπτικού φορέα των Ηνωμένων Εθνών, του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (International Atomic Energy Agency -IAEA).
Τι λένε οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν;
Στις 25 Μαρτίου, η διευθύντρια εθνικών πληροφοριών του Τραμπ, Τούλσι Γκάμπαρντ (Tulsi Gabbard), δήλωσε απερίφραστα στα μέλη του Κογκρέσου των ΗΠΑ ότι το Ιράν δεν προχωρά προς την κατασκευή πυρηνικών όπλων.
«Η κοινότητα των μυστικών υπηρεσιών συνεχίζει να εκτιμά ότι το Ιράν δεν κατασκευάζει πυρηνικά όπλα και ο Ανώτατος Ηγέτης Χαμενεΐ δεν έχει εγκρίνει το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων που ανέστειλε το 2003», είπε, αναφερόμενη σε ένα σύνολο αμερικανικών υπηρεσιών κατασκοπείας που συνεργάζονται για να κάνουν τέτοιες αξιολογήσεις.
Αλλά η Γκάμπαρντ είπε επίσης ότι υπήρξε «διάβρωση ενός δεκαετιών ταμπού στο Ιράν σχετικά με τη δημόσια συζήτηση για τα πυρηνικά όπλα, γεγονός που πιθανότατα ενθάρρυνε τους υποστηρικτές των πυρηνικών όπλων εντός του μηχανισμού λήψης αποφάσεων του Ιράν».
«Το απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδά του και είναι πρωτοφανές για ένα κράτος χωρίς πυρηνικά όπλα», πρόσθεσε.
Τη Δευτέρα, όταν δημοσιογράφοι παρέθεσαν την κατάθεση της Γκάμπαρντ στον Τραμπ, εκείνος είπε: «Δεν με νοιάζει τι είπε. Νομίζω ότι ήταν πολύ κοντά στο να αποκτήσουν» πυρηνικά όπλα.
«Το Ιράν δεν πρέπει να έχει πυρηνικά όπλα. Είναι πολύ απλό», πρόσθεσε.
Η Γκάμπαρντ, όταν ρωτήθηκε για τα σχόλια του Τραμπ, δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι αυτή και ο πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν σύμφωνοι – αλλά δεν εξηγήθηκαν τα δεδομένα των διαφορετικών αξιολογήσεών τους για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Τι πιστεύει ο αμερικανικός στρατός;
Στις 10 Ιουνίου , τρεις ημέρες πριν το Ισραήλ εξαπολύσει τις επιθέσεις του στο Ιράν, ο Έρικ Κουρίλα (Erik Kurilla). διοικητής της Κεντρικής Διοίκησης του αμερικανικού στρατού, δήλωσε σε επιτροπή της Γερουσίας ότι η Τεχεράνη «συνεχίζει να προοδεύει προς ένα πρόγραμμα πυρηνικών όπλων».
Επιφανειακά, η εκτίμηση αυτή φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με την εκτίμηση της Γκάμπαρντ τον Μάρτιο. Αλλά ο Κουρίλα δεν είπε ότι ο αμερικανικός στρατός πίστευε ότι το Ιράν δεν είχε επί του παρόντος πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών βομβών – αλλά ότι προχωρούσε προς ένα τέτοιο στάδιο.
Αυτό που έκανε ο στρατηγός ήταν να προβληματιστεί γιατί το Ιράν είχε υψηλά επίπεδα εμπλουτισμένου ουρανίου. «Αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου συνεχίζουν να συσσωρεύονται σε εγκαταστάσεις σε όλη τη χώρα με το πρόσχημα ενός μη στρατιωτικού πυρηνικού προγράμματος», είπε. «Το Ιράν συνεχίζει να αποκτά γνώσεις και δεξιότητες που συνδέονται άμεσα με την παραγωγή πυρηνικών όπλων».
Τι είναι ο εμπλουτισμός ουρανίου και τι κάνει το Ιράν;
Το Ιράν εμπλουτίζει ουράνιο σε καθαρότητα έως και 60% – και αυτό έχει ανησυχήσει την ΙΑΕΑ και τους επικριτές του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης.
Ο εμπλουτισμός ουρανίου είναι η διαδικασία αύξησης της συγκέντρωσης του ισοτόπου ουρανίου-235 στο φυσικό ουράνιο, το οποίο κανονικά περιέχει μόνο περίπου 0,7% U-235. Για την κατασκευή ενός πυρηνικού όπλου, το ουράνιο πρέπει να εμπλουτιστεί σε περίπου 90% U-235. Μόλις εμπλουτιστεί σε αυτά τα επίπεδα, το ουράνιο θεωρείται «κατάλληλο για όπλα».
Μόλις το ουράνιο εμπλουτιστεί στο 60%, μειώνεται ο χρόνος που απαιτείται για να επιτευχθεί η πυρηνική ικανότητα, γι’ αυτό και τα υψηλότερα επίπεδα εμπλουτισμού προσελκύουν μεγαλύτερο έλεγχο από εποπτικούς φορείς όπως η ΙΑΕΑ.
Το Ιράν αρνείται ότι επιδιώκει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα και επικαλείται το νόμιμο δικαίωμά του, ως συμβαλλόμενο μέρος της Συνθήκης για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων (Non-Proliferation Treaty – NPT), να αναπτύσσει πυρηνική τεχνολογία για ειρηνικούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένου του εμπλουτισμού ουρανίου.
Πιστεύει η ΙΑΕΑ ότι το Ιράν κατασκευάζει πυρηνικά όπλα;
Απευθυνόμενος στο Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στις 9 Ιουνίου , ο Γενικός Διευθυντής του ΙΑΕΑ, Ραφαέλ Γκρόσι (Rafael Grossi), δήλωσε ότι το Ιράν είχε συσσωρεύσει 400 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου στο 60%.
«Ενώ οι δραστηριότητες εμπλουτισμού με ασφαλείς διαδικασίες δεν απαγορεύονται από μόνες τους, το γεγονός ότι το Ιράν είναι το μόνο κράτος στον κόσμο που δεν διαθέτει πυρηνικά όπλα και παράγει και συσσωρεύει ουράνιο εμπλουτισμένο σε ποσοστό 60% παραμένει θέμα σοβαρής ανησυχίας», ανέφερε σε έκθεση προς το Διοικητικό Συμβούλιο.
Την Πέμπτη , μια ημέρα πριν από τις επιθέσεις του Ισραήλ στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, το διοικητικό συμβούλιο του ΙΑΕΑ ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο επικρίνει την Τεχεράνη και την κατηγορεί για παραβίαση των δεσμεύσεών της προς την υπηρεσία του ΟΗΕ σχετικά με τις διασφαλίσεις.
Αλλά σε συνέντευξή του στο CNN την Τρίτη, ο Γκρόσι τόνισε με έμφαση ότι οι φερόμενες παραβιάσεις των διαβεβαιώσεών του από το Ιράν δεν οδήγησαν την υπηρεσία του στο συμπέρασμα ότι η Τεχεράνη κατασκευάζει βόμβες.
«Δεν είχαμε καμία απόδειξη συστηματικής προσπάθειας για την κατασκευή πυρηνικών όπλων», είπε.
“We did not have any proof of a systematic effort to move into a nuclear weapon.” @iaeaorg Director General affirms his agency’s findings about Iran’s nuclear program. pic.twitter.com/TmHx7rtfjJ
— Christiane Amanpour (@amanpour) June 17, 2025
Εν τω μεταξύ, το Υπουργείο Εξωτερικών του Ιράν και ο Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (Atomic Energy Organization) απέρριψαν το ψήφισμα του ΙΑΕΑ, επιμένοντας ότι η Τεχεράνη παραμένει προσηλωμένη στις υποχρεώσεις της σχετικά με τους μηχανισμούς διασφάλισης.
Μπορεί το Ιράν να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα σύντομα – και πόσο σύντομα;
Στην κατάθεσή του στις 10 Ιουνίου, ο Κουρίλα ισχυρίστηκε ότι εάν το Ιράν αποφάσιζε να «σπεύσει να καταφέρει να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα», είχε αρκετά αποθέματα και φυγοκεντρητές για να παράγει έως και 25 κιλά ουρανίου κατάλληλου για όπλα σε «περίπου μία εβδομάδα» και αρκετά για να κατασκευάσει έως και 10 βόμβες σε τρεις εβδομάδες.
Αλλά ο Γκρόσι, σε συνέντευξη στο CNN την Τρίτη, πρότεινε ένα πολύ διαφορετικό χρονοδιάγραμμα.
«Σίγουρα, δεν ήταν για αύριο, ίσως ούτε θέμα ετών», είπε. «Δεν νομίζω ότι ήταν θέμα ετών».
Και ούτε ο Κουρίλα, στρατιωτικός διοικητής, ούτε ο Γκρόσι, επικεφαλής της ρυθμιστικής αρχής πυρηνικής ενέργειας του ΟΗΕ, έχουν υποδείξει πόσο καιρό πιστεύουν ότι μπορεί να χρειαστεί μια χώρα για να κατασκευάσει πραγματικά πυρηνική βόμβα από τη στιγμή που θα έχει ένα απόθεμα ουρανίου κατάλληλο για όπλα, ακόμη και αν αυτή ήταν η πρόθεση του Ιράν.
Η Κέλσι Ντέιβενπορτ (Kelsey Davenport), διευθύντρια πολιτικής μη διάδοσης στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Arms Control Association με έδρα τις ΗΠΑ, υποστήριξε ότι το Ισραήλ γνωρίζει επίσης ότι το Ιράν δεν έχει άμεση δυνατότητα να κατασκευάσει βόμβα.
«Αν υπήρχε πραγματικά άμεσος κίνδυνος διάδοσης, αν το Ισραήλ πίστευε πραγματικά ότι το Ιράν έτρεχε προς την κατασκευή πυρηνικών όπλων, νομίζω ότι θα υπήρχε μια πολύ πιο παρατεταμένη εκστρατεία που θα προσπαθούσε να διαταράξει τις δραστηριότητες στο Φορντόου και άλλες δραστηριότητες στις εγκαταστάσεις του Νατάνζ», δήλωσε στο Al Jazeera, αναφερόμενη στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις.
Υπάρχουν αναμνήσεις από το 2003 και τα Όπλα Μαζικής Καταστροφής (ΟΜΚ – WMD) στην τρέχουσα συζήτηση;
Για αρκετούς παρατηρητές της Μέσης Ανατολής, υπάρχουν.
Κατά την προετοιμασία της αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ το 2003, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο ισχυρίστηκαν ότι το Ιράκ κατείχε ΟΜΚ, συμπεριλαμβανομένων χημικών και βιολογικών όπλων, και ότι ακολουθούσε πρόγραμμα πυρηνικών όπλων.
Αυτοί οι ισχυρισμοί ήταν κεντρικοί για την αιτιολόγηση της στρατιωτικής δράσης με το επιχείρημα ότι το Ιράκ αποτελούσε άμεση απειλή για την περιφερειακή και παγκόσμια ασφάλεια. Οι εκτιμήσεις των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών εκείνη την εποχή, συμπεριλαμβανομένης της Εθνικής Εκτίμησης Πληροφοριών (National Intelligence Estimate) του 2002, υποστήριζαν αυτή την άποψη, αν και με ποικίλους βαθμούς εμπιστοσύνης.
Μετά την εισβολή, εκτεταμένες έρευνες δεν βρήκαν κανένα ενεργό πρόγραμμα ΟΜΚ στο Ιράκ.
Οι επακόλουθες έρευνες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Επιτροπής Πληροφοριών της Γερουσίας των ΗΠΑ και της Έρευνας Chilcot του Ηνωμένου Βασιλείου, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι πληροφορίες ήταν βαθιά λανθασμένες και πολιτικοποιήθηκαν από τους ηγέτες για να υπερεκτιμήσουν τις δυνατότητες ΟΜΚ του Ιράκ, ώστε να στηρίξουν την εισβολή.
- Διαβάστε από το πρωτότυπο το άρθρο των δημοσιογράφων Yashraj Sharma και John T Psaropoulos του αραβικού δικτύου ειδήσεων Al Jazeera, με τίτλο «Is Iran ‘very close’ to building a nuclear bomb as Trump claims?» και υπότιτλο «The US president’s own intelligence chief and the IAEA don’t think Iran is building nuclear weapons at all, but the US and UN are concerned by its rapidly increasing enrichment levels.», πατώντας ΕΔΩ
