Νίκος Τσούλιας*: Κρίσιμες όψεις της Γνώσης (μέρος Β’)

0

(συνέχεια από το A΄ μέρος)

Η σημερινή μεταβατική τεχνολογική περίοδος νομιμοποιεί μόνο εκείνη τη γνώση που οδηγεί στο μηχανικό θρίαμβο, που προσφέρει διαρκώς δώρα στον πολιτισμό του κατασκευασμένου κόσμου μας, στον πολιτισμό των υλικών αγαθών.

«Αναζήτησαν ένα έμβλημα και αυτό είναι ιστορία του Νώε, της Γένεσης, όπου εκεί διηγείται ότι μια μέρα ο Νώε μάζεψε στην κιβωτό ό,τι καλύτερο υπήρχε στον κόσμο για να το μεταδώσει στις μελλοντικές γενιές. Αναρωτιέμαι μήπως και σήμερα δεν διανύουμε μία τέτοια «ριζοσπαστική εποχή», όπου ο μύθος του Προμηθέα παραχωρεί τη θέση του στον μύθο του Νώε», αποφαίνεται με σκεπτικισμό αλλά και με αυτοπεποίθηση ο Μισέλ Λακρουά (Αυγή, 2 Ιουλίου 1997).

Βρισκόμαστε άραγε μπροστά σε εποχή καταστροφής; Εξαφανίζεται ο ετεροπροσδιορισμένος εαυτός μας και κατασκευάζουμε εμείς τους νέους πρωτόπλαστους; Ή μήπως βρισκόμαστε σε μία προϊούσα τάση παρακμής του πολιτισμού της προόδου και βλέπουμε αλλοιωμένο το είδωλό μας στους θαμπούς καθρέφτες του τεχνολογικού μας ευδαιμονισμού;

«Θα φτάσει κάποτε ο Ζευς σε ένωση και συμφιλίωση μαζί μου, που θα τη θέλω και εγώ πολύ», αναλογίζεται ο Προμηθέας δια στόματος Αισχύλου. Είναι ερώτημα – κρίσιμο και καίριο – του σημερινού στοχαστικού προβληματισμού.

Πρόκειται για τη συμφιλίωση γνώσης και ηθικής. Μετά τον εξανθρωπισμό των θεών (των δυνάμεων της προκατάληψης του ετεροπροσδιορισμού μας, της χειραγώγησης) αναζητούμε τον εξανθρωπισμό του ανθρώπου. Μπορεί ο καινούργιος Προμηθέας να ξεπηδήσει από τα δικά μας κατασκευάσματα (τα τεχνολογικά), όπως ξεπήδησε ο παλιός Προμηθέας από τα κατασκευάσματα του Δία και των θεών;

Μπορούν οι γενετικές επινοήσεις, το γονιδιακό ανακάτεμα, ο «κλειστός» κώδικας του DNA να διαμορφώσουν έναν Προμηθέα, που δεν θα μας ανήκει; Μήπως αναζητούμε ένα Νώε που θα σώσει τη δική μας αφεντιά; Όταν συγκρούονται οι Μύθοι αλλάζει απλά και μόνο η ροή της ιστορίας. Αυτό είναι το έλασσον, το μηδαμινό. Αλλάζουν οι Κόσμοι και οι σκέψεις. Αλλάζουν τα πάντα.

Πρόκειται άραγε για την κρίση του πνεύματος που μιλούσε ο Πωλ Βαλερύ στις αρχές του 20ου αιώνα; Μήπως πρόκειται για τη διαρκή μετατροπή και ρευστοποίηση της γνώσης σε καταναλωτική και ανταλλακτική αξία; Ο Βαλερύ στο «Υπόμνημά» του δίνει μια ενδιαφέρουσα θεώρηση. «Η σκέψη μας πρέπει να εξελιχθεί και να διαφυλαχθεί. Προχωρά μόνο με ακρότητες, αλλά υφίσταται μόνο με το μέτρο. Η υπέρτατη τάξη που είναι ο αυτοματισμός θα είναι ο αφανισμός της. Η υπέρτατη αταξία θα την οδηγούσε ακόμα πιο γρήγορα στην άβυσσο…»

Η γνώση είναι ένα παιχνίδι με την αλήθεια, με την πραγματικότητα με τη ζωή, με τον εαυτό μας. Μπορεί να υπάρξει απόλυτη γνώση; Όχι, γιατί θα σταματούσαν τα πάντα, γιατί η Ύπαρξη συγχεόταν με την ανυπαρξία. Η γνώση κινεί τα πράγματα. Άλλωστε, μια μόνο γεύση υπάρχει της απόλυτης γνώσης: ο θάνατος, ο όλεθρος.

Εμείς θέλουμε τη δημιουργία, τη διαρκή δημιουργία. Θέλουμε τη γνώση της ετερογνωσίας αλλά και της αυτογνωσίας. Θέλουμε να εκτυλίσσονται οι Μύθοι του Προμηθέα και του Νώε με συγκρούσεις και με εναλλαγές επικυριαρχίας. Θέλουμε μία αντίληψη και στάση ζωής που θα ταυτίζει τη γνώση με την ηθική, το δέον με το πράττειν.

Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα «ΕΞΟΡΜΗΣΗ», στις 13 Ιουλίου 1997

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ)

Πατήστε εδώ και δείτε τα 376 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια

Share.

Comments are closed.

WordPress Πρόσθετο Cookie από το Real Cookie Banner