Η τέχνη και η μουσική, ως μορφές κοινωνικής έκφρασης, έχουν τον ρόλο να αφουγκράζονται την εποχή τους και να επεξεργάζονται τα ερεθίσματα μιας πολύπλοκης πραγματικότητας. Η ελευθερία της καλλιτεχνικής δημιουργίας είναι θεμέλιο της δημοκρατίας και δεν μπορεί να τίθεται υπό απειλή ή περιορισμό.
Όμως, όταν μέσα στους στίχους και τις δημόσιες αναφορές αναπαράγονται προσβλητικοί χαρακτηρισμοί για άτομα με αναπηρία ή γίνεται ειρωνική χρήση εκπαιδευτικών δομών όπως τα ειδικά σχολεία, οφείλουμε να προβληματιστούμε. Γιατί αυτό που παρουσιάζεται ως «στίχος» ή «χιούμορ», συχνά δεν είναι τίποτε άλλο από την κανονικοποίηση του κοινωνικού αποκλεισμού.
Αφορμή για τον παρόντα δημόσιο προβληματισμό αποτέλεσε ο στίχος από το τραγούδι «Polo» του καλλιτέχνη Light, ο οποίος περιλαμβάνει τη φράση «Πάει ειδικό σχολείο, καθυστερημένη». Πρόκειται για έναν λόγο που όχι μόνο αναπαράγει μισαναπηρικό στερεότυπο, αλλά επενδύει και στην προσβολή της διαφορετικότητας ως εργαλείο πρόκλησης ή διασκέδασης.
Η λέξη «καθυστερημένος» δεν είναι ουδέτερη. Έχει χρησιμοποιηθεί διαχρονικά για να στιγματίσει και να περιθωριοποιήσει.
Το ειδικό σχολείo δεν είναι αστείο. Είναι χώρος μάθησης, προσπάθειας και αγώνα για χιλιάδες μαθητές και οικογένειες.
Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε, στο πλαίσιο αυτό, ότι η μουσική – όπως και κάθε μορφή τέχνης – λειτουργεί ως μέσο διαπαιδαγώγησης. Επηρεάζει αντιλήψεις, αξίες και στάσεις, ιδιαίτερα στις νεαρές ηλικίες. Για τον λόγο αυτό, η ευθύνη είναι συλλογική: εκπαιδευτικοί, γονείς, καλλιτέχνες, στιχουργοί και Πολιτεία οφείλουμε να σταθμίζουμε τα μηνύματα που μεταδίδουμε στα παιδιά μας, όχι με διάθεση λογοκρισίας, αλλά με σεβασμό στην επίδραση του πολιτισμού στη διαμόρφωση της κοινωνικής συνείδησης.
Η ελευθερία της τέχνης δεν πρέπει να λογοκρίνεται. Όμως δεν μπορεί και να παραμένει αδιάφορη απέναντι στις επιπτώσεις της.
Δεν είναι ζητούμενο η σιωπή ή ο περιορισμός, αλλά η ευθύνη.
Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν περιορίζει την τέχνη – τη θωρακίζει. Την προστατεύει από την ευκολία του στερεοτύπου και τη στρέφει προς την ουσία του κοινωνικού της ρόλου.
Οφείλουμε να διαμορφώσουμε έναν δημόσιο λόγο που δεν φοβάται την αλήθεια, αλλά δεν επιλέγει την ειρωνεία εις βάρος των πιο ευάλωτων. Έναν πολιτισμό που δεν κατεβάζει τραγούδια, αλλά ανεβάζει τον πήχη της παιδείας και της ενσυναίσθησης.
Γιατί η πραγματική πρόοδος δεν έρχεται όταν σωπαίνουν οι στίχοι.
Έρχεται όταν ακούγονται όλες οι φωνές.
* Η Σοφία Πουλοπούλου είναι εκπαιδευτικός, Διδάκτωρ Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας , πρώην Υπ. Βουλευτής Α’ Αθήνας και τώρα Αναπλ. Γραμματέας Ειδικής Αγωγής του Τομέα Παιδείας ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής
Πατήστε και δείτε τα 82 προηγούμενα άρθρα της Σοφίας Πουλοπούλου
