Δημήτρη Οικονόμου*: Προοδευτικές λύσεις για το μέλλον της εργασίας στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης

(Εισήγηση του Δημήτρη Οικονόμου στην ad-hoc επιτροπή της Σοσιαλιστικής Διεθνούς στα Τίρανα με τίτλο “Progressive solutions for a changing world: Harnessing Technology, AI and Social Media”)

Καλησπέρα σε όλους,
Αρχικά, θα ήθελα να εκφράσω την αλληλεγγύη μας στο κόμμα-μέλος της Διεθνούς CHP από τη γειτονική Τουρκία για τη πολιτικά κατευθυνόμενη φυλάκιση του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης Ekrem Imamoglu.
Βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι – όπου η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι πλέον απλώς μια φουτουριστική ιδέα, αλλά μια ισχυρή δύναμη που ήδη αναδιαμορφώνει τους χώρους εργασίας, τις οικονομίες μας, την κοινωνία μας και την καθημερινή μας ζωή.
Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να εξορθολογίσει εργασίες, να βελτιώσει την παραγωγικότητα και να ξεκλειδώσει καινοτομίες που μόνο ονειρευόμασταν στο πρόσφατο παρελθόν. Αλλά παράλληλα με αυτήν την υπόσχεση έρχεται και μια πραγματική απειλή: η αυτοματοποίηση καταστρέφει θέσεις εργασίας, οι αλγόριθμοι λαμβάνουν μεροληπτικές αποφάσεις και η ανισότητες αυξάνονται μεταξύ εκείνων που κρατάνε τα κλειδιά της τεχνητής νοημοσύνης – και όλων εκείνων που μένουν στο περιθώριο της εξέλιξης.
Σε αυτές τις αλλαγές πρέπει να απαντήσουμε με ένα σαφές μήνυμα: τα κέρδη αυτής της ιστορικής εξέλιξης πρέπει να διαδοθούν στη συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας και να μην χρησιμοποιηθούν ως ακόμα ένα εργαλείο για την αύξηση των ανισοτήτων.
Ας αναλογιστούμε ξανά τις βασικές μας αξίες: δικαιοσύνη, ισότητα, διαφάνεια και ευκαιρίες για όλους για να βρούμε τις λύσεις στις νέες προκλήσεις που βρίσκονται μπροστά μας. Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη μεταμορφώνει τις βιομηχανίες – από την κατασκευή και το λιανικό εμπόριο στην εκπαίδευση και τις μεταφορές – θα πρέπει να επικεντρωθούμε στη διασφάλιση ότι κανείς δεν θα μείνει πίσω.
Υπάρχουν καινοτόμες προτάσεις πολιτικής που μπορούμε να προτείνουμε προκειμένου να καθοδηγήσουμε τη νέα πραγματικότητα σύμφωνα με τις αξίες μας:
Ενδεικτικά αλλά όχι περιοριστικά, προτάσεις όπως το Καθολικό Βασικό Εισόδημα για την υποστήριξη όσων επηρεάζονται από την μετατόπιση εργασίας.
Ισχυρότερη προστασία της εργασίας για τους εργαζομένους σε πλατφόρμες (gig workers) και εκείνους των οποίων οι θέσεις εργασίας επηρεάζονται όλο και περισσότερο από αλγόριθμους.
Προγράμματα εγγύησης θέσεων εργασίας, ειδικά στον δημόσιο τομέα, που προσφέρουν ουσιαστική, μακροπρόθεσμη απασχόληση.
Και φυσικά υπάρχει μια άλλη κρίσιμη παράμετρος- ποιος κατέχει και ελέγχει αυτήν την τεχνολογία;
Αυτή τη στιγμή, οι λίγοι ολιγάρχες των τεχνολογικών κολοσσών οδηγούν τον αγώνα της τεχνητής νοημοσύνης. Διατηρούν τα δεδομένα, την υποδομή και τη χρηματοδότηση—και βγάζουν υπερκέρδη, ενώ οι κίνδυνοι και το κόστος μετατοπίζεται στους εργαζομένους.
Είναι εξοργιστική η υποκρισία όταν τα ίδια στελέχη που υπόσχονται μια επανάσταση στην τεχνητή νοημοσύνη είναι οι ίδιοι που απολύουν χιλιάδες εργαζόμενους, αυτοματοποιούν εργασίες και εδραιώνουν όλο και μεγαλύτερη εξουσία στα χέρια τους. Εάν δεν εκδημοκρατίσουμε την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, κινδυνεύουμε να οικοδομήσουμε ένα μέλλον σχεδιασμένο από και για μια πλούσια ελίτ μόνο για αυτούς.
Γι’ αυτό θα πρέπει να προωθήσουμε δημόσιες επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη για κοινωνικό καλό, υποστήριξη για πλατφόρμες ανοιχτού κώδικα και κανόνες που να εμποδίζουν τα τεχνολογικά μονοπώλια να διαμορφώσουν το μέλλον αποκλειστικά σύμφωνα με τις δικές τους επιδιώξεις.
Πρέπει να έχουμε ισχυρότερο ρυθμιστικό περιβάλλον, όχι για να σταματήσουμε την εξέλιξη, αλλά για να τη διαμορφώσουμε με κοινωνικά επωφελή τρόπο. Ένα ρυθμιστικό περιβάλλον που θα συμπεριλαμβάνει από ελέγχους αλγορίθμων έως προστασία απορρήτου και κανόνες που θα εμποδίζουν τα τεχνολογικά μονοπώλια να συγκεντρώνουν υπερβολική δύναμη.
Υπάρχει φυσικά μια σημαντική μεταβατική πτυχή που πρέπει να λάβουμε υπόψη, πρέπει να επενδύσουμε στην εκπαίδευση και την επανεκπαίδευση. Η πρόσβαση σε γνώσεις τεχνητής νοημοσύνης και νέες τεχνολογικές δεξιότητες δεν θα πρέπει να είναι πολυτέλεια – θα πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους. Όλοι θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να ευδοκιμήσουν στην οικονομία που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη, όχι μόνο λίγοι προνομιούχοι.
Και ίσως το πιο σημαντικό, τα προοδευτικά κινήματα θα πρέπει επίσης να πιέσουμε για μια πολιτισμική αλλαγή, να φανταστούμε ένα μέλλον της εργασίας όπου οι άνθρωποι έχουν αξιοπρέπεια, ασφάλεια και αίσθηση ολοκλήρωσης—ειδικά σε έναν κόσμο όπου οι μηχανές μπορούν να κάνουν ολοένα και περισσότερες  εργασίες από αυτές που κάνουμε μέχρι σήμερα εμείς.
Οι παραπάνω προτάσεις δεν θα σταθούν εμπόδιο στην εξέλιξη αλλά θα την κατευθύνουν προς το κοινό καλό, προς την κοινή ευημερία, προς ένα ανθρωποκεντρικό μέλλον.
Γιατί τελικά, δεν έχει να κάνει μόνο με το τι μπορεί να κάνει η τεχνητή νοημοσύνη. Έχει να κάνει με το τι επιλέγουμε να κάνουμε με αυτή.
Ευχαριστώ για τη προσοχή σας.

* Ο Δημήτρης Οικονόμου είναι μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου και Αν. γραμματέας επικοινωνίας του ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής και στις εκλογές του 2019 & του 2023, ήταν υποψήφιος στην Α’ Αθήνας με το ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής.

Δείτε τα 15 προηγούμενα άρθρα του Δημήτρη Οικονόμου