Θόδωρος Τσίκας*: Υπάρχει διέξοδος στο Κυπριακό;

H πενταμερής Διάσκεψη για το Κυπριακό (Γενεύη, 17-18 Μαρτίου) είναι η πρώτη σοβαρή διεργασία έπειτα από 8 χρόνια πλήρους ακινησίας. Συγκαλείται από τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, με τη συμμετοχή των ηγετών της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής πλευράς, των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας και του υφυπουργού Εξωτερικών της Μ. Βρετανίας. Στόχος δεν είναι -σε αυτή τη φάση- να φτάσουμε σε επίλυση του ζητήματος, αλλά να διερευνηθεί κατά πόσο υπάρχουν οι δυνατότητες για να ξεκινήσει η επί της ουσίας διαπραγμάτευση.

Ο Γ.Γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, δεν θα αποφασίσει επανέναρξη της διαδικασίας των συνομιλιών «ελαφρά τη καρδία». Γιατί οι τελευταίες συνομιλίες στο Κραν Μοντανά το 2017, μολονότι έφτασαν πάρα πολύ κοντά σε συμφωνία, δεν κατέληξαν. Υπήρξε μια «αποτυχία». Ο γ.γ. του ΟΗΕ δεν θα διακινδυνέψει το πολιτικό κεφάλαιό του εξαιτίας μιας νέας αποτυχίας. Θέλει να λάβει ορισμένες εγγυήσεις πριν ξεκινήσει τη συζήτηση αυτή. Ούτε θα ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με ανοιχτό τέλος. Θα βάλει σαφές χρονοδιάγραμμα.
Τι εγγυήσεις θέλει ο Γ.Γ.; Θέλει μία εγγύηση από την Τουρκία και μία εγγύηση από την ελληνοκυπριακή ηγεσία, που είναι οι βασικοί συζητητές.

Η Τουρκία το τελευταίο διάστημα έχει φέρει στην επιφάνεια μια νέα πολιτική για το Κυπριακό, που είναι η «λύση των δύο κρατών». Λέει ότι απέτυχαν οι συνομιλίες για μια ομοσπονδία που έγιναν μέχρι τώρα.
Όλες οι προτάσεις λύσεων μέχρι τώρα ήταν ομοσπονδιακές. Ομοσπονδία σημαίνει ότι το νέο κυπριακό κράτος που θα προκύψει από τη συμφωνία θα αποτελείται από δύο Πολιτείες, όπως είναι στην Αμερική τα States. Θα υπάρχει μια μεγάλη Πολιτεία στον Νότο που θα είναι υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση και μια μικρότερη Πολιτεία στον Βορρά που θα είναι υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση. Θα υπάρχει επίσης μια κεντρική κυβέρνηση του κράτους, στην οποία θα ανατεθούν ορισμένες αρμοδιότητες.

Ο γ.γ. του ΟΗΕ από τη μεν Τουρκία θέλει την εγγύηση ότι δεν θα επιμείνει στη «λύση δύο κρατών», ενώ από την ελληνοκυπριακή πλευρά θέλει μια σαφή, έμπρακτη εγγύηση ότι εννοεί πραγματικά την «πολιτική ισότητα».

Η Τουρκία ξέρει ότι η «λύση δύο κρατών» δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή διεθνώς. Τη χρησιμοποιεί για διαπραγματευτικούς λόγους. Δεν θα την αποσύρει πριν από τις συνομιλίες, αλλά μέσα στις συνομιλίες για το Κυπριακό, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, αν λάβει τα κατάλληλα ανταλλάγματα μπορεί να το κάνει. Και μάλιστα, η τουρκική ηγεσία έχει διαμηνύσει στον σημερινό Τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσίν Τατάρ, ο οποίος είναι αδιάλλακτος, να μην κάνει πολύ σκληρές δηλώσεις, γιατί «δένει τα διπλωματικά χέρια» της Τουρκίας.

Δηλαδή αν θέλει η Τουρκία να προχωρήσει, είναι πολύ πιθανό να παραμερίσει κάποια στιγμή τον Τατάρ, εάν πάνε όλα καλά στις διαπραγματεύσεις. Όταν ήρθε το Σχέδιο Ανάν (2004), ο Ερντογάν παραμέρισε τον ιστορικό ηγέτη των Τουρκοκυπρίων, τον Ραούφ Ντενκτάς, τον κακό δαίμονα του Κυπριακού, διότι είχε σχεδόν βρεθεί μια λύση. Άρα μπορεί να το κάνει και τώρα. Υπάρχουν προοδευτικές δυνάμεις στην τουρκοκυπριακή Κοινότητα, η οποία έχει εκλογές μέσα στο 2025 και μπορεί να αναδειχθούν τότε.

Η ελληνοκυπριακή ηγεσία πρέπει να εγγυηθεί την «πολιτική ισότητα». Τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, στα οποία εμείς στην Ελλάδα ομνύουμε, μιλούν για διζωνική-δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα. Κάθε ομοσπονδία βασίζεται στην πολιτική ισότητα. Στις ΗΠΑ, η μικροσκοπική Πολιτεία του Βερμόντ είναι ίση πολιτικά με την τεράστια Πολιτεία της Καλιφόρνιας. Σημαίνει λοιπόν ότι μιλάμε για ένα «συνεταιρικό κράτος».

Αυτό σημαίνει ότι όλοι, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, θα συμμετέχουν στη λήψη όλων των αποφάσεων που αφορούν το κοινό κράτος, έχοντας μια ευρεία αυτονομία για τις δικές τους υποθέσεις στην περιοχή τους, και ότι δεν μπορεί να λαμβάνονται αποφάσεις που είναι σε βάρος της μιας από τις δύο πλευρές, δηλαδή να αγνοείται η μία από τις δύο πλευρές. Αυτό είναι πολιτική ισότητα σε ένα κοινό συνεταιρικό κράτος. Αυτή περιλαμβάνει την «εκ περιτροπής» προεδρία του κράτους (από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους), καθώς και τη συμφωνία τουλάχιστον ενός Τουρκοκύπριου υπουργού στις αποφάσεις που θα λαμβάνονται στο κοινό υπουργικό συμβούλιο του κεντρικού κράτους. Σε αυτά πρέπει να δεσμευτεί η ελληνοκυπριακή ηγεσία.

Αρα λοιπόν ο Γ.Γ. του ΟΗΕ, μέσα από τις συζητήσεις που γίνονται, περιμένει μία εγγύηση από την Τουρκία και μία από την ελληνοκυπριακή ηγεσία για να αρχίσει τις διαπραγματεύσεις. Οι πλευρές πρέπει να τις δώσουν, για να προχωρήσει ο Γ.Γ. του ΟΗΕ σε αυτές τις διαπραγματεύσεις.

* Ο Θόδωρος Τσίκας είναι πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος, Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης (ΕΕνΟΕ)

Δείτε τα 28 προηγούμενα άρθρα του Θόδωρου Τσίκα