Μανώλης Κρητικός*: Οι παγκόσμιοι δείκτες διακυβέρνησης τη δεκαετία 2014 – 2023

Οι παγκόσμιοι δείκτες διακυβέρνησης (Worldwide Governance Indicators-WGI) της παγκόσμιας τράπεζας (World Bank) οφείλονται στους D. Kaufmann (Natural Resource Governance Institute and Brookings Institute) και Α. Kraay (World Bank Development Research Group). Οι δείκτες προέρχονται από έρευνες και αξιολογήσεις περισσότερων από 30 δεξαμενών σκέψεις (think tanks), διεθνών οργανισμών και ιδιωτικών εταιρειών.

Οι παγκόσμιοι δείκτες διακυβέρνησης αποτυπώνουν την εικόνα που έχει για την χώρα το διεθνές περιβάλλον κάτι που επηρεάζει την λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων όπως για παράδειγμα την υλοποίηση επενδύσεων και χρηματοδοτήσεων σε μια χώρα.

Οι έξι δείκτες είναι:

1. Ελευθερία έκφρασης, ελευθερία του συνδικαλίζεσθαι, ελευθερία τύπου (Voice and Accountability),
2. Πολιτική σταθερότητα και απουσία βίας και τρομοκρατίας (Political Stability and Absence of Violence),
3. Κυβερνητική αποτελεσματικότητα (Government Effectiveness),
4. Ποιότητα θεσμών (Regulatory Quality),
5. Κράτος δικαίου (Rule of Law),
6. Έλεγχος διαφθοράς (Control of Corruption).

Πώς υπολογίζεται η τιμή σε ένα δείκτη μιας χώρας : Για παράδειγμα η Ελλάδα έχει 50% στον δείκτη Political Stability and Absence of Violence / Terrorism (για το έτος 2022). Για τον λόγο αυτό η χώρα έχει τη θέση 107 στις 214 χώρες (214 *0.50=107) , δηλαδή υπάρχουν 107 χώρες με καλύτερες επιδόσεις σε αυτόν τον δείκτη (214-107=107) από την Ελλάδα.

Από την επεξεργασία των δεικτών όπως έχουν ανακοινωθεί από την Παγκόσμια τράπεζα (https://www.worldbank.org/en/publication/worldwide-governance-indicators), προκύπτουν τα παρακάτω και σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ευρώπης των 27:

1. Στον πρώτο δείκτη η Ελλάδα στο ΜΟ της τελευταίας δεκαετίας έχει επίδοση 73% όταν ο μέσος όρος για τις 27 χώρες της Ευρώπης (MO EU27) είναι 83%,  δηλαδή για την Ελλάδα  υπάρχουν 58 χώρες από τις 214 που έχουν καλύτερη επίδοση για το ΜΟ EU27 είναι 36 χώρες. Από το αντίστοιχο γράφημα προκύπτει ότι υπάρχει μια σύγκλιση μετά το 2020.
2. Στον δεύτερο δείκτη η Ελλάδα στο ΜΟ της τελευταίας δεκαετίας έχει επίδοση 48% όταν ο μέσος όρος για τις 27 χώρες της Ευρώπης είναι 70 %,  δηλαδή για την Ελλάδα  υπάρχουν 111 χώρες από τις 214 που έχουν καλύτερη επίδοση για το ΜΟ EU27 είναι 64 χώρες.
3. Στον τρίτο δείκτη η Ελλάδα στο ΜΟ της τελευταίας δεκαετίας έχει επίδοση 63% όταν ο μέσος όρος για τις 27 χώρες της Ευρώπης είναι 80%,  δηλαδή για την Ελλάδα  υπάρχουν 79 χώρες από τις 214 που έχουν καλύτερη επίδοση, για το ΜΟ EU27 είναι 43 χώρες. Από το αντίστοιχο γράφημα προκύπτει μια σχετική μείωση της ψαλίδας την περίοδο από το 2020 μέχρι το 2022.
4. Στον τέταρτο δείκτη η Ελλάδα στο ΜΟ της τελευταίας δεκαετίας έχει επίδοση 66% όταν ο μέσος όρος για τις 27 χώρες της Ευρώπης είναι 82%,  δηλαδή για την Ελλάδα  υπάρχουν 73 χώρες από τις 214 που έχουν καλύτερη επίδοση, για το ΜΟ EU27 είναι 39 χώρες.
5. Στον πέμπτο δείκτη η Ελλάδα στο ΜΟ της τελευταίας δεκαετίας έχει επίδοση 59% όταν ο μέσος όρος για τις 27 χώρες της Ευρώπης είναι 81%, δηλαδή για την Ελλάδα υπάρχουν 88 χώρες από τις 214 που έχουν καλύτερη επίδοση, για το ΜΟ EU27 είναι 41 χώρες.
6. Στον έκτο δείκτη η Ελλάδα στο ΜΟ της τελευταίας δεκαετίας έχει επίδοση 56% όταν ο μέσος όρος για τις 27 χώρες της Ευρώπης είναι 77%, δηλαδή για την Ελλάδα  υπάρχουν 94 χώρες από τις 214 που έχουν καλύτερη επίδοση, για το ΜΟ EU27 είναι 49 χώρες.

Από το παρακάτω γράφημα συγκρίνοντας τις διαφορές μεταξύ των τιμών των έξι δεικτών για τα έτη 2014 και 2023 προκύπτει βελτίωση των τιμών για την Ελλάδα σε 4 από τους 6 δείκτες από τον μέσο όρο των δεικτών της Ευρώπης των 27 και σε δύο δείκτες υπάρχει αύξηση της διαφοράς. Συγκεκριμένα στο δείκτη  κυβερνητική αποτελεσματικότητα έχουμε μια αύξηση της διαφορά στον δείκτη κατά 3,94 % και στον δείκτη κράτος δικαίου κατά 6,62%. 

Αναλυτικά στην περιγραφή των δεικτών αναφέρουμε τα παρακάτω:

1. Ελευθερία έκφρασης

Η Ελλάδα βρέθηκε το 2023 στο καλύτερο 20% των χωρών στο δείκτη που αφορά την  ελευθερία έκφρασης, την ελευθερία του συνδικαλίζεσθε και την ελευθερία του τύπου, με το 79,41% των υπόλοιπων 214 χωρών να έχει χαμηλότερη επίδοση. Η  βελτίωση αντιστοιχεί σε 24 θέσεις (από τη θέση 145 το 2014 στη θέση 169 το 2023).

2. Πολιτική αστάθεια / βία

Στο πεδίο της πολιτικής αστάθειας και της αντιμετώπισης της βίας και της τρομοκρατίας η Ελλάδα βρέθηκε χαμηλά το 2023 , παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχαν καταστάσεις προηγούμενων δεκαετιών. Έτσι το 2013-2014 –όταν υπήρχαν εναλλαγές στην κυβέρνηση και έντονες κοινωνικές αντιδράσεις– μόλις το 40,48 % των χωρών ήταν σε χειρότερη θέση από την Ελλάδα ως προς τον δείκτη «Πολιτική σταθερότητα και απουσία βίας και τρομοκρατίας», δέκα και πλέον χρόνια μετά, το ποσοστό έχει ανεβεί στο 54,03%. Η  βελτίωση αντιστοιχεί σε 29 θέσεις (από τη θέση 86 στη θέση 115).

3. Κυβερνητική αποτελεσματικότητα

Σε δυσμενέστερη θέση σε σύγκριση με δέκα χρόνια πριν βρέθηκε η Ελλάδα το 2023 και σε ό,τι αφορά τον δείκτη της κυβερνητικής αποτελεσματικότητας. Το 2014 είχε χειρότερη επίδοση από την Ελλάδα το 64,9% των χωρών, ενώ το 2023 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 57,55%. Η πτώση αντιστοιχεί σε -17 θέσεις (από τη θέση 139 το 2014 στη θέση 122 το 2023). Ο δείκτης αποτυπώνει τις αντιλήψεις σχετικά με την ποιότητα των δημοσίων υπηρεσιών, την ποιότητα των κρατικών υπηρεσιών και τον βαθμό ανεξαρτησίας τους από πολιτικές πιέσεις, την ποιότητα διαμόρφωσης πολιτικών και εφαρμογής τους, καθώς και την αξιοπιστία της κυβερνητικής δέσμευσης σε αυτές τις πολιτικές.

4. Ποιότητα θεσμών

Η Ελλάδα βρέθηκε στις 30% καλύτερες χώρες το 2023 σε ό,τι αφορά την ποιότητα των θεσμών, δείκτης που έχει ιδιαίτερη σημασία για την οικονομική ανάπτυξη και προαγωγή τομέων της οικονομίας όπως του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Η  βελτίωση αντιστοιχεί σε 15 θέσεις (από τη θέση 135 στη θέση 150).

5. Εφαρμογή των νόμων

Η Ελλάδα το 2023 βρέθηκε στις 43% καλύτερες χώρες από το 33% στο 2014 (πτώση) σε ό,τι αφορά την εφαρμογή των νόμων, δείκτης ο οποίος σχετίζεται με τo κράτος δικαίου δηλαδή την λειτουργία της δικαιοσύνης και των σωμάτων ασφαλείας,  διαμόρφωση περιβάλλοντος για οικονομική ανάπτυξη και επενδύσεων κοινωνικού οφέλους, αλλά και την ποιότητα εφαρμογής των συμβάσεων, των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, Η  πτώση αντιστοιχεί σε -20 θέσεις (από τη θέση 141 στη θέση 121).

6. Διαφθορά

Βελτίωση έχουμε σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της διαφθοράς, η βελτίωση αντιστοιχεί σε 11 θέσεις (από τη θέση 113 το 2014 στη θέση 124 το 2023).Το 58,02% των 214 χωρών να βρίσκεται το 2023 σε χειρότερη θέση από την Ελλάδα έναντι ποσοστού 53,37% το 2014.

Η χρηστή διακυβέρνηση βοηθάει τις χώρες να αναπτύξουν την οικονομία τους, να δημιουργήσουν ανθρώπινο κεφάλαιο και να ενισχύσουν την κοινωνική τους συνοχή. Οι Παγκόσμιοι Δείκτες Διακυβέρνησης (WGI) περιγράφουν γενικά πρότυπα στις αντιλήψεις για την ποιότητα της διακυβέρνησης μεταξύ των χωρών με την πάροδο του χρόνου και επιτρέπουν χρήσιμες συγκρίσεις.

Ο Μανώλης Κρητικός είναι καθηγητή του τμήματος Διοικητικής Eπιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών