Όσοι θωρείτε ότι το γλυκό Μπακλαβάς έλκει την καταγωγή του από την Τουρκία πλανιέστε πλάνην οικτρά. Πρόκειται για γνήσιο Ελληνικό έδεσμα που στην Μινωική Κρήτη (3000 έως 1450) ήταν γνωστό ως Γαστρίν ή κοπτοπλακούς, που ήταν ο πρόδρομος του σημερινού μπακλαβά..
Αυτό το παραδοσιακό μας γλυκό έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα.
Η λέξη “κοπτοπλακούς” από το κόπτω (κόβω) και πλακοῦς, γεν. πλακοῦντος – από το πλακόεις δηλαδή επίπεδο ή “πλακέ” όπως το λέμε σήμερα. Με άλλα λόγια “πίτα”!
Την συνταγή παρασκευής του γνώριζε ο αρχαίος συγγραφέας γαστρονομίας Χρύσιππος ο Τυανεύς, και τον κατέγραψε ο άλλος αρχαίος Έλληνας από τη Ναυκρατίδα της Αιγύπτου, ο Αθήναιος, στο μνημειώδες έργο του «Δειπνοσοφισταί» όπου διαβάζουμε: «…λέει (ο Χρύσιππος) πώς στην Κρήτη κατασκευάζουν ένα είδος γλυκιάς πίτας που ονομάζεται γάστριν» (εκ του γαστήρ) που σημαίνει: κοιλιά.
Προς επίρρωσιν των ανωτέρω αρκεί να δούμε επ΄ ακριβώς τι γράφει ο Αθήναιος στο μνημειώδες έργο του «Δειπνοσοφισταί» ΙΔ 647-648
«…ἐν Κρήτῃ δέ, φησίν, πλακουντάριον ποιοῦσιν, ὅπερ ὀνομάζουσι γάστριν. Γίνεται δέ οὕτως· κάρυα Θάσια καί Ποντικά καί ἀμύγδαλα, ἔτι δέ ǁ μήκων, ἃ φρύξας θεράπευσον καλῶς καί εἰς θυίαν καθαρά τρῖψον ἐπιμελῶς· συμμίξας τε τήν ὀπώραν μάλαξον μέλιτι ἡψημένῳ, προσβαλών πέπερι πλέον καί μάλαξον· γίνεται δέ μέλαν διά τήν μήκωνα. διαπλατύνας ποίησον τεράγωνον· εἶτα σήσαμον λευκόν τρίψας μάλαξον μέλιτι ἡψημένῳ καί ἕλκυσον λαγάνια δύο καί ἓν θές ὑποκάτω καί τό ἄλλο ἐπάνω, ἵνα τό μέλαν εἰς μέσον γένηται, εὖ ῥύθμισόν τε αὐτό. ταῦτα καό ὁ σοφός Χρύσιππος.
Σε μετάφραση:
«….λέει πως στην Κρήτη κατασκευάζουν ένα είδος γλυκιάς πίτας που ονομάζεται Γάστριν. Γίνεται δε ως εξής: Πάρε αφράτα καρύδια της Θάσου, φουντούκια του Πόντου και αμύγδαλα και μαζί με τα σπόρια μαύρης παπαρούνας, καβούρδισέ τα και πρόσεχέ τα να μην καούν. Βάλε τα σε καθαρό γουδί και κοπάνισέ τα καλά· ανακάτεψε μέσα τα φρούτα και ζύμωσέ τα με βρασμένο μέλι. Βάλε αρκετό πιπέρι και ανακάτεψέ τα να ομογενοποιηθούν.
Το μείγμα γίνεται μαύρο, λόγω της μαύρης παπαρούνας. Άπλωσέ το και κάνε το τετράγωνο. Έπειτα τρίψε λευκό σουσάμι και κοπάνισέ το να γίνει πολτός· ζύμωσέ το με βρασμένο μέλι. Άνοιξε δύο φύλλα και βάλε το ένα κάτω και το άλλο πάνω με το μείγμα στη μέση, έτσι που να έχει τοποθετηθεί κατά τρόπο συμμετρικό. »
Η πορεία του μπακλαβά
Από την αρχαία Ελλάδα το παραδοσιακό μας γλυκό Γαστρίν ή κοπτοπλακούς πέρασε στην Ρώμη, από την Ρώμη στο Βυζάντιο απ’ όπου το έμαθαν και οι Τούρκοι όταν κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη. Ακολούθως ξαναεπανήλθε στην κυρίως Ελλάδα με το όνομα μπακλαβάς!
Θα πρέπει να τονιστεί ότι Άραβες, Αρμένιοι, Τούρκοι, Εβραίοι, ακόμη και Βούλγαροι είναι μερικοί που ισχυρίζονται ότι ο Μπακλαβάς είναι το εθνικό τους γλυκό.
Πάντως είναι απολύτως βέβαιον ότι ο μπακλαβάς υπήρχε στην Βυζαντινή εποχή, πριν οι Οθωμανοί καταλάβουν την Πόλη.
Τι πιστεύουν Έλληνες και Τούρκοι για τον μπακλαβά
Ένας στους τρεις Έλληνες πιστεύει πως ο μπακλαβάς είναι τουρκικής προέλευσης με βάση την έρευνα που έγινε και στις δύo πλευρές του Αιγαίου.
Σύμφωνα με την έρευνα που διεξήγαγε η εταιρεία Areda Survey ταυτόχρονα στις δύο χώρες το 37,3% των Ελλήνων πιστεύει ότι ο μπακλαβάς έχει προέλευση από την Τουρκία, ενώ το 62,7% πιστεύει ότι είναι ελληνικό επιδόρπιο.
Αντιστοίχως το ποσοστό όσων πιστεύουν στην Τουρκία ότι ο μπακλαβάς είναι τουρκική λιχουδιά φτάνει το 95,4%. Επιπλέον, το 56,5% των Τούρκων προτιμά τον μπακλαβά με φιστίκι Αιγίνης, ενώ οι υπόλοιποι με καρύδια.
Για τους Έλληνες η προτίμηση είναι αντίθετη. Το 56,9% των συμμετεχόντων στην έρευνα προτιμά μπακλαβά με καρύδια.
Το πρώτο βήμα για την καταχώρηση του μπακλαβά από την Τουρκία έγινε από το Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Γκαζιαντέπ το 2009.
Ως αποτέλεσμα των αξιολογήσεων, η ΕΕ χορήγησε πιστοποίηση τοπικής ένδειξης στον μπακλαβά του Γκαζιάντεπ το 2013.
Ο μπακλαβάς στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και στους υπόλοιπους λαούς
Παραδοσιακά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ο μπακλαβάς ήταν γλυκό που σερβιρόταν σε γιορτές, καθώς απαιτούσε μεγάλη μαεστρία για να φτιαχτεί, ενώ και τα υλικά του ήταν πολύ ακριβά. Για τους Οθωμανούς ήταν ένα σχεδόν ιερό γλυκό, ειδικά κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού. Μάλιστα, το 1520, ο τότε σουλτάνος μοίρασε μεγάλες ποσότητες μπακλαβά στους πιο διαλεκτούς στρατιώτες του, για να γιορτάσουν την έναρξη του ιερού μήνα των μουσουλμάνων.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο μπακλαβάς είναι από τα λίγο εδέσματα που έχει καταφέρει να καταναλώνεται από όλες τις μεγάλες θρησκείες, ενώ πολλές είναι οι χώρες που έχουν τη δική τους εκδοχή.
Στο Ιράν είναι λιγότερο σιροπιαστός και εκτός από τους ξηρούς καρπούς περιέχει και σαφράν, αλλά και γιασεμί, στο Αζερμπαϊτζάν βάζουν και κάρδαμο, στην Αρμενία βάζουν αυστηρά 40 φύλλα για να συμβολίζουν τις 40 μέρες που πέρασε ο Ιησούς στην έρημο, ενώ στη Συρία φτιάχνεται με 24 και ψιλοκομμένα φουντούκια. Όπως και να χει, ο μπακλαβάς είναι λαχταριστός και είμαστε τυχεροί που ζούμε σε εκείνη τη γειτονιά της Γης, όπου φτιάχνουν τους πιο νόστιμους.
