Η ταχύτητα με την οποία το στάτους κβο στη Συρία – όσο ανεπίλυτο και μη ικανοποιητικό – έχει ανατραπεί τις τελευταίες ημέρες ήταν εκπληκτική.
Αξιωματούχοι της συριακής κυβέρνησης και υποστηρικτές εξακολουθούσαν να υποστηρίζουν ότι ο στρατός θα κρατούσε τη γραμμή στη Χάμα, ακόμη και όταν μαχητές των ανταρτών έμπαιναν στην πόλη.
Λίγο αργότερα, ο συριακός στρατός αναγνώρισε ότι είχε αποσυρθεί από τη Χάμα (Hama), παραχωρώντας τον έλεγχο της πόλης για πρώτη φορά σε αντάρτες.
Μετά την κατάληψη δύο μεγάλων πόλεων, του Χαλεπίου (Aleppo) & της Χάμα, μέσα σε μια εβδομάδα, ο επόμενος στόχος για τους αντάρτες υπό την ηγεσία της ισλαμιστικής οργάνωσης Hayat Tahrir al-Sham (HTS), είναι η Χομς.
Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι εγκαταλείπουν την πόλη αναμένοντας αυτό που φαίνεται πιθανό να είναι η επόμενη μεγάλη μάχη.
Το διακύβευμα έχει αυξηθεί κατακόρυφα για τον Πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ (Bashar al-Assad) και τους βασικούς υποστηρικτές του, τη Ρωσία και το Ιράν.
Η Χομς είναι στρατηγικά πολύ πιο σημαντική από το Χαλέπι ή τη Χάμα. Διασχίζει ένα σταυροδρόμι που οδηγεί δυτικά στην καρδιά της υποστήριξης της δυναστείας Άσαντ και νότια προς την πρωτεύουσα, τη Δαμασκό.
Όποια και αν ήταν η προηγούμενη στρατηγική του HTS, καθώς πέρασε χρόνια χτίζοντας τη βάση ισχύος του στη βορειοδυτική επαρχία Ιντλίμπ (Idlib), η δυναμική της περασμένης εβδομάδας φαίνεται τώρα να οδηγεί αναπόφευκτα σε μια άμεση πρόκληση στη συνεχιζόμενη κυριαρχία του Άσαντ.
Σε μια συνέντευξη στο CNN, ο ηγέτης του HTS, Αμπού Μοχαμεντ αλ Τζουλάνι (Abu Mohammed al-Jawlani) επιβεβαίωσε ότι οι αντάρτες όντως στοχεύουν να ανατρέψουν το καθεστώς Άσαντ
Έτσι, η προσοχή εστιάζεται τώρα στο αν ο Σύρος ηγέτης έχει την ικανότητα να αποτρέψει αυτήν την ανανεωμένη προσπάθεια να τον ανατρέψει από την εξουσία.
Ο συριακός στρατός – ο οποίος αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από στρατεύσιμους – μπορεί να είχε χάσει τον πόλεμο πριν από χρόνια, αν δεν έρχονταν εξωτερικές δυνάμεις προς βοήθεια του Άσαντ.
Οι στρατιώτες αμείβονται ελάχιστα, δεν διαθέτουν εξοπλισμό και συχνά έχουν κακό ηθικό, με την λιποταξία να αποτελεί εδώ και καιρό πρόβλημα.
Καθώς ο στρατός του απέτυχε να κρατήσει το Χαλέπι και στη συνέχεια τη Χάμα, ο Άσαντ εξέδωσε διαταγή αύξησης του μισθού των στρατιωτών κατά 50% – αλλά αυτό από μόνο του είναι απίθανο να αλλάξει την τάση.
Τα ρωσικά αεροπλάνα υποστήριξαν τις συριακές δυνάμεις στη Χάμα, αλλά σαφώς όχι αρκετά ισχυρά για να έχουν αντίκτυπο.
Η έλλειψη όλης της ρωσικής στρατιωτικής υποστήριξης έχει τροφοδοτήσει τις εικασίες ότι η Μόσχα μπορεί να είναι λιγότερο ικανή να παίξει τον ρόλο που αλλάζει το παιχνίδι που είχε στη Συρία το 2015. Αυτό θα συνέβαινε σε σχεδόν τρία χρόνια πολέμου στην Ουκρανία, εξαντλώντας τα αποθέματα ανθρώπινου δυναμικού και στρατιωτικό υλικό.
Αλλά η Ρωσία έχει ακόμα επιτακτικούς λόγους να παραμείνει στην πορεία με τον Άσαντ. Η αποφασιστική, πλήρους κλίμακας στρατιωτική επέμβαση του Προέδρου Πούτιν (President Putin), που κράτησε τον Σύρο ηγέτη στην εξουσία όταν ήταν κοντά στην ήττα, έδειξε την αποτυχία των δυτικών συμμάχων – ειδικότερα των ΗΠΑ – να τιμήσουν τις υποσχέσεις τους για υποστήριξη στους αντάρτες.
Η ναυτική βάση που διατηρεί η Ρωσία για δεκαετίες στο συριακό λιμάνι Ταρτούς (Tartus) δίνει στη Μόσχα τον μοναδικό στρατιωτικό της κόμβο στη Μεσόγειο. Εάν οι αντάρτες καταφέρουν να καταλάβουν τη Χομς, αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να ανοίξει μια διαδρομή προς τη συριακή ακτή που θα μπορούσε να θέσει τη βάση σε κίνδυνο.
Εξακολουθεί να φαίνεται απίθανο η Ρωσία να μην αισθάνεται μια πολιτική και στρατηγική επιτακτική ανάγκη να επικεντρώσει εκ νέου τη δύναμη πυρός της στους αντάρτες για να διατηρήσει τον Άσαντ στην εξουσία, ακόμα κι αν μόνο ο έλεγχος ενός μειωμένου τμήματος της Συρίας συρρικνώθηκε δραστικά από το 60% που ελέγχει αυτή τη στιγμή.
Το άλλο μεγάλο ερωτηματικό αφορά το Ιράν και τις πολιτοφυλακές που έχει υποστηρίξει –συμπεριλαμβανομένης της Χεζμπολάχ– και τη στρατιωτική τεχνογνωσία που παρείχε, που ήταν το άλλο βασικό στοιχείο για τη διατήρηση του Άσαντ στην εξουσία.
Ο ηγέτης της Χεζμπολάχ Ναΐμ Κασέμ (Naim Qassem) – που ανέλαβε μετά τη δολοφονία του Χασάν Νασράλα (Hassan Nasrallah) από το Ισραήλ – έχει δηλώσει ότι η ομάδα θα σταθεί στο πλευρό της συριακής κυβέρνησης, ενάντια σε αυτό που περιέγραψε ως τζιχαντιστική επίθεση που ενορχηστρώθηκε από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ.
Όμως, με την ηγεσία της να έχει αποδεκατιστεί και τους μαχητές της να ανασυντάσσονται ακόμη μετά την επίγεια και αεροπορική επίθεση του Ισραήλ εναντίον της οργάνωσης στον Λίβανο τους τελευταίους μήνες, η Χεζμπολάχ μπορεί να μην είναι καθόλου κοντά στη δύναμη που είχε όταν μάχονταν στην πρώτη γραμμή κατά των συριακών ανταρτών.
Ωστόσο, είναι σαφώς δεσμευμένη να παίξει τον ρόλο της, με πηγές ασφαλείας στον Λίβανο και τη Συρία να λένε ότι ελίτ δυνάμεις της Χεζμπολάχ πέρασαν στη Συρία και πήραν θέσεις στη Χομς.
Όσο για την Τεχεράνη, αυτή τη στιγμή φαίνεται να απομακρύνεται τόσο από άμεσες όσο και από αντιπαραθέσεις στην περιοχή, σε αντίθεση με την πολύ πιο επιθετική στρατηγική της τα τελευταία χρόνια.
Αυτό μπορεί να περιορίσει την όρεξή του για το είδος της πλήρους κλίμακας στρατιωτικής υποστήριξης στον Άσαντ που παρείχε στο παρελθόν.
Υπήρξαν εικασίες ότι πολιτοφυλακές στο Ιράκ που υποστηρίζονται από το Ιράν μπορεί να μπουν στη μάχη – αλλά τόσο η ιρακινή κυβέρνηση όσο και ένας από τους ισχυρότερους σιίτες ηγέτες, ο Μοκτάντα αλ-Σαντρ (Moqtada al-Sadr), έχουν προειδοποιήσει για αυτό.
Οι πιθανότητες πολιτικής επιβίωσης του Άσαντ θα εξαρτηθούν όχι μόνο από τις δυνατότητες των ενόπλων δυνάμεών του και των βασικών συμμάχων του, αλλά και από τις υπάρχουσες διαιρέσεις μεταξύ των διαφόρων ομάδων που του αντιτίθενται.
Πέρα από το HTS και τις φατρίες από το Ιλντίμπλ, υπάρχουν οι δυνάμεις υπό την ηγεσία των Κούρδων στα βορειοανατολικά, ο υποστηριζόμενος από την Τουρκία Συριακός Εθνικός Στρατός στο βορρά και μια σειρά από άλλες ομάδες που εξακολουθούν να έχουν παρουσία σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Μεταξύ αυτών είναι η ομάδα Ισλαμικό Κράτος (IS), η οποία θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την τελευταία σύγκρουση για να προσπαθήσει να πετύχει κέρδη πέρα από τις απομακρυσμένες περιοχές της ερήμου, όπου εξακολουθεί να έχει έδρα.
Η αποτυχία των ανταρτικών φατριών να ενωθούν ήταν ένας από τους βασικούς παράγοντες για την πολιτική επιβίωση του Άσαντ. Αυτός και οι υποστηρικτές του θα ελπίζουν ότι τα γεγονότα θα εξελιχθούν ξανά με τον ίδιο τρόπο.
Προς το παρόν, η υποστήριξη του Σύρου προέδρου ως της λιγότερο χειρότερης εναλλακτικής λύσης φαίνεται να εξακολουθεί να υπάρχει μεταξύ πολλών μειονοτικών ομάδων – συμπεριλαμβανομένης φυσικά της αίρεσης των Αλαουιτών της ίδιας της μειονότητας των Άσαντ.
Φοβούνται αυτό που θεωρούν ότι μια τζιχαντιστική δύναμη καταλαμβάνει τις πόλεις και τις πόλεις τους. Το HTS μπορεί να έχει αποκηρύξει την προηγούμενη σχέση του με την Αλ Κάιντα (al-Qaeda), αλλά πολλοί εξακολουθούν να το βλέπουν ως εξτρεμιστική οργάνωση.
Τελικά, αυτό στο οποίο φαίνεται πιο πιθανό να εξαρτάται η μοίρα του Άσαντ είναι αυτό που αποφασίζουν οι κύριοι εξωτερικοί παράγοντες στη Συρία.
Η Ρωσία, το Ιράν και η Τουρκία έχουν καταλήξει σε συμφωνίες στο παρελθόν για ζώνες σύγκρουσης στη Συρία, κυρίως στην Ιντλίμπ πριν από τέσσερα χρόνια – αλλά η ταχεία αιφνιδιαστική κλιμάκωση στη Συρία μπορεί να τους έχει τυφλώσει όλους.
Ίσως πρέπει όλοι σύντομα να επανεκτιμήσουν και να καταλήξουν σε μια απόφαση για το τι ταιριάζει στα συμφέροντά τους – μια Συρία με τον Άσαντ ή χωρίς.
- Διαβάστε από το πρωτότυπο την ανάλυση του συντάκτη του BBC για θέματα Μέσης Ανατολής, Sebastian Usher, με τίτλο «Damascus and Assad now in Syrian rebels’ sights», πατώντας ΕΔΩ
