Politico: Κέρδη-μαμούθ για τις βιομηχανίες όπλων της Ευρώπης από την κούρσα των εξοπλισμών

Οι μεγάλες αμυντικές εταιρείες της Ευρώπης εισπράττουν μετρητά χάρη στην κατακόρυφη αύξηση των δαπανών που προκάλεσε η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά τα κέρδη αυτά υπονομεύουν τα επιχειρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την έκδοση κοινού χρέους που θα βοηθήσει τον επανεξοπλισμό του μπλοκ.
«Δεν θέλω να υπάρχει ο κίνδυνος τα χρήματα των φορολογουμένων να καταλήγουν να επιδοτούν τα κέρδη των εταιρειών», δήλωσε ο Tobias Cremer, Γερμανός ευρωβουλευτής με τους Σοσιαλιστές και τους Δημοκράτες και μέλος της υποεπιτροπής άμυνας και της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του Κοινοβουλίου.
Ωστόσο, αυτά τα υψηλότερα εταιρικά κέρδη επισκιάζονται από την κλίμακα της αμυντικής πρόκλησης της ΕΕ. Η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν (Ursula von der Leyen) προειδοποίησε αυτό το καλοκαίρι ότι η ΕΕ «αντιμετωπίζει πρωτοφανείς και αυξανόμενες απειλές για την ασφάλεια» και χρειάζεται 500 δισεκατομμύρια ευρώ σε πρόσθετες αμυντικές επενδύσεις κατά την επόμενη δεκαετία.
Δεν είναι σαφές πώς θα συγκεντρωθούν αυτά τα χρήματα – είτε από τους εθνικούς προϋπολογισμούς, είτε από τον πολυετή προϋπολογισμό της ΕΕ, είτε με την έκδοση ομολόγων που θα υποστηρίζονται από τις 27 χώρες μέλη του μπλοκ.
Και σε αυτό το σημείο τα κέρδη των αμυντικών εταιρειών γίνονται πρόβλημα, καθώς καθιστούν πιο δύσκολο να δικαιολογηθεί ο δανεισμός για επενδύσεις στην παραγωγή όπλων.
«Οι εταιρείες χρειάζονται παραγγελίες, όχι χρήματα», τόνισε ένας διπλωμάτης από μια σκανδιναβική χώρα που αντιτίθεται στα κοινά αμυντικά ομόλογα.

Κολυμπάνε στα μετρητά
Είναι σαφές ότι οι αμυντικές εταιρείες τα πάνε πολύ καλά.
Κατά τους πρώτους εννέα μήνες του τρέχοντος έτους, η γαλλική Thales ανέφερε ότι οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 6,2% στα 14 δισ. ευρώ σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι, κυρίως λόγω της άμυνας και της ασφάλειας.
Την ίδια περίοδο, η Saab της Σουηδίας είδε τις παραγγελίες της να κάνουν άλμα κατά 71% σε 79 δισεκατομμύρια κορώνες (6,9 δισεκατομμύρια ευρώ).
«Συνεχίζουμε να βλέπουμε αυξανόμενη ζήτηση, καθώς τα ευρωπαϊκά έθνη πρέπει να αναπληρώσουν τα αμυντικά τους αποθέματα, κάτι που θα απαιτήσει μακροπρόθεσμες προσπάθειες», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος Micael Johansson.
Η γερμανική Rheinmetall «αύξησε σημαντικά τις πωλήσεις και το λειτουργικό της αποτέλεσμα» το δεύτερο τρίμηνο του έτους και προέβλεψε ρεκόρ πωλήσεων ύψους 10 δισ. ευρώ και περιθώριο λειτουργικού κέρδους 14% έως 15% για το σύνολο του έτους.
Η ιταλική Leonardo σημείωσε διψήφια αύξηση το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, οι παραγγελίες της αυξήθηκαν κατά 18,8% στα 10,3 δισ. ευρώ και το καθαρό της αποτέλεσμα ήταν 555 εκατ. ευρώ, αύξηση 166,8% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023.
Ο διευθύνων σύμβουλος Roberto Cingolani δήλωσε τον Φεβρουάριο: «Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα ιδιαίτερο παράθυρο ευκαιρίας, καθώς η αμυντική βιομηχανία αποτελεί πλέον μέρος της παγκόσμιας ασφάλειας».
Και η τάση αυτή δεν δείχνει κανένα σημάδι ότι θα σταματήσει. Οι 15 κορυφαίοι αμυντικοί εργολάβοι παγκοσμίως προβλέπεται να καταγράψουν ελεύθερες ταμειακές ροές ύψους 52 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2026, σχεδόν διπλάσιες σε σχέση με το 2021, σύμφωνα με ανάλυση της Vertical Research Partners για τους Financial Times.

Οι πολιτικοί λαμβάνουν υπόψη τους τα κέρδη
Τα κέρδη αυτά είναι τόσο υψηλά που ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών Τζιανκάρλο Τζορτζέτι (Giancarlo Giorgetti) σημείωσε ιδιαιτέρως το πόσο πλούσιες είναι οι αμυντικές εταιρείες όταν σκέφτηκε να φορολογήσει τα έκτακτα κέρδη των εταιρειών.
«Παραδόξως, σήμερα, θα μπορούσε κανείς να πει ότι με όλους αυτούς τους πολέμους, οι εταιρείες που παράγουν όπλα τα πάνε ιδιαίτερα καλά», δήλωσε στις αρχές Οκτωβρίου.
Τελικά, η διάταξη δεν μπήκε στον φετινό προϋπολογισμό, και ακόμη και ο Cramer, ο σοσιαλιστής ευρωβουλευτής, παραδέχθηκε ότι «η φορολόγηση των κερδών συνήθως πρέπει να είναι μια πολύ έσχατη λύση». Αλλά ο Τζορτζέτι χτύπησε ένα σημείο που πονάει.
Είναι επίσης ένα θέμα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο υπουργός Ναυτικού Κάρλος Ντελ Τόρο (Carlos Del Toro) κατήγγειλε τους κατασκευαστές όπλων ότι χρησιμοποιούν τα έκτακτα κέρδη τους για να αυξήσουν τις τιμές των μετοχών τους μέσω της επαναγοράς μετοχών. «Συνολικά, πολλοί από εσάς εξασφαλίζετε κέρδη ρεκόρ, όπως αποδεικνύεται από τις τριμηνιαίες οικονομικές καταστάσεις σας», είπε στους αμυντικούς εργολάβους τον Φεβρουάριο.
«Δεν μπορείτε να ζητάτε από τον Αμερικανό φορολογούμενο να κάνει μεγαλύτερες δημόσιες επενδύσεις, ενώ συνεχίζετε να ανεβάζετε τις τιμές των μετοχών σας μέσω επαναγοράς μετοχών, αναβολής υποσχόμενων επενδύσεων κεφαλαίου και άλλων λογιστικών ελιγμών», είπε.
Αν και η Ιταλία δεν έχει κάνει το βήμα για τη φορολόγηση των αμυντικών εταιρειών, υπάρχουν προηγούμενα για κάτι τέτοιο.
Οι ΗΠΑ επέβαλαν ειδικούς φόρους στον τομέα αυτό κατά τη διάρκεια και των δύο παγκοσμίων πολέμων.
Η Ουκρανία ρυθμίζει τα κέρδη που μπορούν να αποκομίσουν οι εταιρείες από την παραγωγή που είναι συνδεδεμένη με κρατικές παραγγελίες – αλλά αυτό έχει δημιουργήσει ανησυχίες ότι υπονομεύει τα αποτελέσματά τους και περιορίζει επίσης την ικανότητά τους να επενδύουν.
Παρά τις γκρίνιες για τα παχυλά κέρδη που αποκομίζουν οι ευρωπαϊκές εταιρείες, επενδύουν – συχνά χωρίς σταθερές κυβερνητικές παραγγελίες για να υποστηρίξουν αυτούς τους οικονομικούς κινδύνους.
«Πολλές ευρωπαϊκές αμυντικές εταιρείες έχουν ήδη επενδύσει σημαντικά για να επεκτείνουν τις παραγωγικές τους δυνατότητες τα τελευταία χρόνια, αναλαμβάνοντας επιχειρηματικό ρίσκο στο όριο του δυνατού χωρίς την άμεση εξασφάλιση παραγγελιών», δήλωσε ο Jan Pie, γενικός γραμματέας της Ένωσης Ευρωπαϊκών Βιομηχανιών Αεροδιαστημικής, Ασφάλειας και Άμυνας.
Ακόμα κι έτσι, η θέα κερδοφόρων αμυντικών εταιρειών που εκμεταλλεύονται κυβερνητικά προγράμματα, κολλάει στα πόδια ορισμένων πολιτικών. Σε ένα παράδειγμα, η Rheinmetall είναι βασικός δικαιούχος της πράξης της ΕΕ ύψους 500 εκατομμυρίων ευρώ για τη στήριξη της παραγωγής πυρομαχικών.
«Χρειαζόμαστε πράγματι μεγάλες εταιρείες για να αυξήσουμε γρήγορα την παραγωγή πυρομαχικών και υπάρχουν περιπτώσεις όπου η στήριξη της ΕΕ και των κρατών μελών είναι απαραίτητη», δήλωσε η Hannah Neumann, Γερμανίδα ευρωβουλευτής των Πρασίνων, η οποία συμμετέχει στην υποεπιτροπή άμυνας. «Αλλά γιατί εξαιρετικά κερδοφόρες εταιρείες όπως η Rheinmetall λαμβάνουν εκατομμύρια σε άμεσες επιχορηγήσεις; Δάνεια ή επιχορηγήσεις με όρους αποπληρωμής βάσει του κέρδους θα μπορούσαν να επιτύχουν τα ίδια αποτελέσματα χωρίς περιττά δώρα».

Μείωση του κόστους
Μια απάντηση στον κολοσσό των κερδών είναι να μειωθούν τα ποσά που πληρώνουν οι κυβερνήσεις για όπλα και πυρομαχικά, ιδίως με την προώθηση κοινών αγορών και με την ενοποίηση μιας ιστορικά πολύ κατακερματισμένης αμυντικής αγοράς.
Τα υψηλά κέρδη και οι υψηλές τιμές των μετοχών δείχνουν ότι υπάρχει «ένα ισχυρό επιχείρημα για την ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής αγοράς. Καθώς ολοκληρώνετε την αγορά, κατ’ αρχήν, θα πρέπει να δείτε περισσότερο ανταγωνισμό και καθώς βλέπετε περισσότερο ανταγωνισμό, θα πρέπει να δείτε τον ανταγωνισμό να μειώνει τα υπερκέρδη», δήλωσε ο Guntram Wolff, ανώτερος συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Bruegel στις Βρυξέλλες.
Αυτή την άποψη συμμερίζεται και ο υποψήφιος επίτροπος Άμυνας και Διαστήματος Andrius Kubilius.
«Οι τιμές έχουν φτάσει στα ύψη», δήλωσε στο POLITICO, αλλά πρόσθεσε ότι οι κανονισμοί της ΕΕ, όπως το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Αμυντικής Βιομηχανίας (European Defence Industry Programme – EDIP), στοχεύουν στην παροχή κινήτρων για κοινές αγορές. «Οι κοινές προμήθειες μπορούν να μειώσουν τις τιμές», είπε.

• Διαβάστε από το πρωτότυπο, το άρθρο του δημοσιογράφου Jacopo Barigazzi, του αμερικάνικου περιοδικού Politico, με τίτλο «European defense companies are making a lot of money — and that’s a problem» και υπότιτλο «Arms-makers are earning record profits, and that’s difficult to square with calls to boost government spending for defense projects.», πατώντας ΕΔΩ