Η Ελλάδα έχει εδώ και χρόνια επισήμως δεχθεί, και αυτό είναι καταγεγραμμένο διεθνώς, ότι μαζί με το ζήτημα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης /υφαλοκρηπίδας υπάρχουν και άλλα σχετιζόμενα ζητήματα. Εξάλλου, απαραίτητη προϋπόθεση για οριοθέτηση ΑΟΖ είναι να έχει οριστεί προηγουμένως η έκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης (των χωρικών υδάτων), οριστικά και τελεσιδίκως.
Είναι σίγουρο ότι το Δίκαιο της Θάλασσας δίνει στην Ελλάδα πολλά δικαιώματα και δυνατότητες. Τα δικαιώματα όμως πρέπει να ασκούνται με προσοχή, με συνεκτίμηση όλων των παραγόντων, με στάθμιση οφέλους και κόστους, με το να λαμβάνονται υπόψη και τα δικαιώματα των άλλων, χωρίς μονομερείς και καταχρηστικές κινήσεις. Το εάν ασκηθεί ένα δικαίωμα, το πώς και το πότε, είναι εν τέλει πολιτικές επιλογές. Δεν είναι τυχαίο ότι καμία ελληνική κυβέρνηση δεν το εφάρμοσε μέχρι τώρα.
Το Δίκαιο της Θάλασσας μπορεί να προβλέπει δικαίωμα επέκτασης χωρικών υδάτων ΕΩΣ τα 12 μίλια (όχι υποχρεωτικά στα 12 μίλια), αλλά απρόσκοπτη εφαρμογή του μπορεί να γίνει μόνο σε ανοιχτές θάλασσες, όπως η Αδριατική/Ιόνιο ή σε έναν ωκεανό, όπου δεν υπάρχει στενή «γειτνίαση» των υδάτων της μίας χώρας με τα ύδατα της άλλης.
Επειδή το Αιγαίο είναι «ημίκλειστη» θάλασσα, σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας απαιτείται διαβούλευση με τις χώρες που το χρησιμοποιούν, και συναίνεση με τα παράκτια κράτη. Αν η επέκταση γίνει χωρίς κριτήρια, θα μπορούσε να θεωρηθεί καταχρηστική άσκηση δικαιώματος σε βάρος των δικαιωμάτων της Τουρκίας.
Έτσι όπως είναι διαμορφωμένοι οι κατάσπαρτοι νησιωτικοί σχηματισμοί και λόγω μεγάλης εγγύτητας με τις απέναντι μικρασιατικές ακτές, απαιτούνται λεπτοί χειρισμοί. Μια πλήρης και ομοιογενής επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας στο Αιγαίο, είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν μπορεί να εφαρμοστεί. Όχι τόσο λόγω του απαράδεκτου casus belli της Τουρκίας, αλλά κυρίως λόγω της αντίθεσης όλων των κρατών με ισχυρό διεθνή ρόλο, με ναυτιλιακά και στρατιωτικά συμφέροντα στην περιοχή (όπως ΗΠΑ, Ρωσία, κ.ά.).
Αυτά θεωρούν ότι ο δραστικός περιορισμός των διεθνών υδάτων στο Αιγαίο θα περιόριζε δικές τους δυνατότητες και δικαιώματα, σε μια θάλασσα που αποτελεί διεθνές πέρασμα από τη Μαύρη Θάλασσα, είτε προς τον Ινδικό Ωκεανό μέσω της Διώρυγας του Σουέζ, είτε προς τον Ατλαντικό Ωκεανό μέσω των Στενών του Γιβραλτάρ, και αντιστρόφως.
Το γεγονός ότι η Ελλάδα επέκτεινε τα χωρικά ύδατά της στα 12 ναυτικά μίλια μόνο στο Ιόνιο Πέλαγος, πρέπει να αξιοποιηθεί ως μήνυμα προς στην Τουρκία. Ότι, δηλαδή, η χώρα μας δεν θεωρεί το Αιγαίο ως «ελληνική λίμνη». Και η κίνηση αυτή να ενταχθεί σε μια στρατηγική διευθέτησης των διμερών διαφορών.
Λύση στον «σκληρό πυρήνα» των ελληνοτουρκικών διαφορών είναι η εναρμόνιση του εναέριου και του θαλάσσιου χώρου μας. Αυτή θα ήταν δυνατό να εφαρμοστεί σε διαφορετικό εύρος κατά τόπους, ανάλογα με τη γεωφυσική διαμόρφωση των ακτών και των νησιωτικών συμπλεγμάτων (μία εκδοχή: αλλού 6, αλλού 8, αλλού 10, αλλού 12 μίλια. Δεύτερη εκδοχή: επέκταση έως 7-8 μίλια παντού. Τρίτη εκδοχή: επέκταση στα 12 μίλια από στις ηπειρωτικές ακτές και 6 μίλια στα νησιά, κοκ.).
Πάντα όμως μετά από διαβούλευση με όλες τις γειτονικές χώρες στο Αιγαίο, με τις χώρες της Μαύρης Θάλασσας που το χρησιμοποιούν ως δίοδο, καθώς και με τις διεθνείς ναυτικές δυνάμεις.
Το παραπάνω άρθρο του Θοδωρή Τσίκα πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημεριδα “ΤΑ ΝΕΑ”-ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ, 2-3/11/2024
* Ο Θόδωρος Τσίκας είναι πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος, Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης (ΕΕνΟΕ)
