Κώστας Ανθόπουλος* : Σχολείο παιδείας και ανθρωπισμού η συμβολή του Χρίστου Τσολάκη

«Ο Χρίστος Τσολάκης είχε την ικανότητα να εμπνέει τους συνομιλητές του, ήταν το ηθικό παράδειγμα ανιδιοτέλειας και μαχητικότητας παράλληλα»

Η ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης έχει αναδείξει απόπειρες εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων με πρωταγωνιστές κορυφαίους παιδαγωγούς, όπως ο Αλέξανδρος Δελμούζος, ο Δημήτρης Γληνός, ο Μίλτος Κουντουράς, ο Θεόδωρος Κάστανος, αλλά και πνευματικές προσωπικότητες, όπως ο Ευάγγελος Παπανούτσος, ο Αλέξανδρος Τριανταφυλλίδης και ο Λουκής Ακρίτας. Από την μεταπολίτευση και μετά, η κρίση του πολιτικού συστήματος και η αναγκαιότητα μεταρρυθμιστικών τομών στην εκπαίδευση έφερε στο προσκήνιο τη διαμόρφωση ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού κινήματος που εμπνεόταν από τις αξίες, τις ιδέες και τις αρχές του ρεύματος του εκπαιδευτικού δημοτικισμού και με βασικούς εκφραστές εκπαιδευτικούς που διαπνέονταν από αυτά τα οράματα έκαναν έντονη την παρουσία τους στη πορεία και εξέλιξη των εκπαιδευτικών μας πραγμάτων.

Μια αγαθή τύχη έλαχε σε μένα να αποτελώ μαζί με άλλους φίλους και εκλεκτούς συναδέλφους από τα τέλη της δεκαετίας του ΄80, έναν από τους συνεργάτες του καθηγητή Χρίστου Τσολάκη. Ο Χρίστος Τσολάκης είχε την ικανότητα να εμπνέει τους συνομιλητές του, ήταν το ηθικό παράδειγμα ανιδιοτέλειας και μαχητικότητας παράλληλα. Δεν δίστασε να συγκρουστεί με την εξουσία όταν αυτή επιχειρούσε να ακυρώσει τις ιδέες του και το έργο του. Ακόμη και σε εκείνες τις περιπτώσεις που οι ποικίλοι αξιωματούχοι της εξουσίας σε διάφορες εποχές επιχείρησαν να οικειοποιηθούν τις απόψεις του συνάμα διαστρεβλώνοντάς τες στην εφαρμογή τους όπως συνέβη με την επιμορφωτική πολιτική,  δεν πτοήθηκε αλλά πάντοτε συνέβαινε ως εκδίκηση της ιστορίας, να μνημονεύουν οι επόμενοι “διάδοχοι” τον τρόπο με τον οποίο εργάσθηκε στους επιμορφωτικούς θεσμούς. Υπερασπίσθηκε με πάθος τη δημοτική γλώσσα αλλά και με τα εγχειρίδια της γλώσσας στο γυμνάσιο και το λύκειο συνετέλεσε στην αναμόρφωση της γλωσσικής διδασκαλίας. Υπήρξε ακούραστος ακαδημαϊκός δάσκαλος αλλά πάνω από όλα η μόνη ιδιότητα και τίτλος τιμής που αναγνώριζε από τους άλλους να του προσκομίζουν ήταν η λέξη δάσκαλος.

Αγαπήθηκε από τους δασκάλους και τους μαθητές όλων των γενεών της μεταπολιτευτικής εκπαιδευτικής νεοελληνικής περιόδου. Από τους μαθητές του στο Πειραματικό σχολείο αλλά και στη συνέχεια από  τους φοιτητές και φοιτήτριες του Παιδαγωγικού Τμήματος Εκπαίδευσης του ΑΠΘ. Ιδιαίτερα όμως συνδέθηκε με τους δασκάλους και δασκάλες στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 που μέσα από το πρόγραμμα επιμορφωτικών συναντήσεων στα θέματα γλωσσικής διδασκαλίας πάνω από 3000 εκπαιδευτικοί καθηλωμένοι και με αμείωτο και συνεχές ενδιαφέρον περίμεναν κάθε φορά την έναρξη του μαθήματος. Η παρουσία του στην πόλη είτε είχε να κάνει με παρουσιάσεις βιβλίων είτε με ημερίδες και σεμινάρια αποτελούσε πάντοτε γεγονός, και αυτό γιατί πάντοτε ήταν επίκαιρος, σύγχρονος και πιστός στις αξίες του ανθρωπισμού. Θυμάμαι με ιδιαίτερη συγκίνηση μέσα από τα μαθήματά του τόσο στο Πανεπιστήμιο όσο και όπου αλλού βρισκόταν, ότι στην περίοδο των βομβαρδισμών στη Σερβία αλλά και στις παραμονές σημαντικών πολιτικών γεγονότων, να στηλιτεύει τους ισχυρούς του κόσμου και να στέλνει μήνυμα αλληλεγγύης στους αδύνατους. Ο Χρίστος Τσολάκης υπεράσπιζε τους αδύνατους, αγωνιούσε για το μέλλον της παιδείας μας, συνάμα βρισκόταν πάντοτε από την άλλη όχθη κάθε αλαζονικής εξουσίας που δεν στήριζε την παιδεία, την απαξίωνε και την υποβάθμιζε.

Και όπως έλεγε “σήμερα περισσότερο από άλλοτε είναι αναγκαία μια αληθινή μεταρρύθμιση που θα έχει όραμά της την παιδεία. Οι απανωτοί κραδασμοί του εκπαιδευτικού μας συστήματος δεν οφείλονται σε νομικό κενό ή σε κενό τεχνογνωσίας και υψηλής τεχνολογίας, αλλά οφείλονται στα κενά που δημιουργούνται από έλλειψη παιδείας. Η παιδεία είναι η μόνη στην οποία μπορούμε να εμπιστευθούμε το μέλλον του ανθρώπου. Γιατί είναι η μόνη που ανατρέφει τους ανθρώπους σύμφωνα με την ιδέα της ανθρωπότητας και του αγώνα για τον καθολικό της προορισμό. Ο άνθρωπος της παιδείας, δηλαδή ο άνθρωπος που ελευθερώθηκε και ελευθερώνεται με τη σκέψη, τη γνώση, με το λόγο, με την τέχνη και με τα άλλα αισθητικά, ηθικά και γνωστικά επιτεύγματα του πολιτισμού, είναι ο άνθρωπος της δημιουργίας και της ευθύνης, αυτός που και τα σημερινά κοινωνικά δεδομένα είναι σε θέση να αντικρίζει κριτικά και το μέλλον του κόσμου να το επηρεάζει θετικά, επεμβαίνοντας, όταν παρίσταται ανάγκη, δυναμικά στην πορεία της ζωής, κάθε φορά που αυτή αποκλίνει από τις αρχές, τις αξίες και τις ποιότητες που την ολοκληρώνουν”.

* Ο Κώστας Ανθόπουλος είναι μέλος του Τομέα Παιδείας του Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής και μέλος του Δ.Σ. του Α΄ Συλλόγου Εκπαιδευτικών Α/βάθμιας Εκπαίδευσης Θεσσαλονίκης – Αιρετός ΑΠΥΣΠΕ Κεντρικής Μακεδονίας