Σήφης Μπουζάκης*: Aπάντηση στους Γιώργο Γρόλλιο και Γιάννη Κάσκαρη για τον τρίτο τόμο της ιστορίας της ΔΟΕ

Το τετράτομο έργο για την πλούσια 100χρονη ιστορία της ΔΟΕ (1922-2022) κυκλοφόρησε πρόσφατα, μετά από τριετή εντατική συλλογική εργασία τεσσάρων ερευνητών-συγγραφέων (Δ. Χαραλάμπους, Χ. Τζήκας, Ι. Μπέτσας και Σ. Μπουζάκης) και 14 πολύτιμων συνεργατών . Το έργο αυτό , συνολικής έκτασης 2.650 σελίδων, περίπου, είναι πλέον ανοιχτό στον δημόσιο διάλογο και την επιστημονική κριτική. Η έκδοσή του χαιρετίστηκε με επαινετικά λόγια από τη ΔΟΕ, τους εκπαιδευτικούς και την επιστημονική κοινότητα, ιδιαίτερα από τους ιστορικούς της εκπαίδευσης και τους καθηγητές εκπαιδευτικής πολιτικής και όχι μόνο. Παρουσιάστηκε σε πέντε πόλεις της χώρας από εκλεκτούς εισηγητές, καταξιωμένους πανεπιστημιακούς, ειδικούς στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο . Όλοι, χωρίς καμιά εξαίρεση, εγκωμίασαν το έργο στις παρουσιάσεις τους και δεν υπήρξε αντίλογος. Το τετράτομο επιβραβεύτηκε και σε αναρτήσεις, στις οποίες προέβησαν συνάδελφοι πανεπιστημιακοί και άξιοι εκπαιδευτικοί (Μ. Κασσωτάκης, Μ. Δαμανάκης, Σ. Ηλιάδου, Χ. Κορυφίδης . Β. Κακατσάκης κ.ά.).

Μοναδική εξαίρεση από αυτήν την ομόθυμη αποδοχή του έργου (με το υβριστικό και εμπαθές για μένα, αλλά ΚΑΙ για το ΔΣ της ΔΟΕ κείμενο του Μαριόλη, ΔΕΝ θα ασχοληθούμε) αποτέλεσαν οι Γιώργος Γρόλλιος και Γιάννης Κάσκαρης, οι οποίοι με κείμενό τους στο alfavita και την Εκπαιδευτική Λέσχη άσκησαν μία ισοπεδωτική κριτική που επικεντρώνεται αποκλειστικά σε μία υποσημείωση (!!!) του τρίτου τόμου, συγγραφέας του οποίου είναι ο υπογράφων. Αξίζει, μάλιστα, να σημειώσουμε ότι οι επικριτές μου ανέμεναν να ολοκληρωθούν οι παρουσιάσεις του έργου μας, για να ‘βγάλουν τα ξίφη τους’, ενώ, βέβαια, εκκρεμούσε η εκλογική ΓΣ της ΔΟΕ ….

Η αποσπασματική και γεμάτη από ανακρίβειες αναφορά τους στον ένα μόνο από τους τέσσερις τόμους του συνολικού έργου και η σχεδόν πλήρης παρασιώπηση των υπολοίπων, δείχνει, ευθύς εξ αρχής, ότι η κριτική τους δεν στηρίζεται σε επιστημονικά κριτήρια, αλλά υποκινείται μάλλον από εμπάθεια προς το πρόσωπό μου. Η αποσπασματικότητα αυτή, η οποία καθιστά αφ’ εαυτής μη έγκυρη και αναξιόπιστη την κριτική των Γρολλιου και Κάσκαρη, καταφαίνεται και από την αποσιώπηση των περιεχομένων του τρίτου τόμου. Ενώ, δηλαδή, θα ανέμενε κανείς, οι συγγραφείς να ασχοληθούν ευρύτερα με το περιεχόμενο του τόμου αυτού, ασχολήθηκαν με ΜΙΑ (!!!) υποσημείωσή του, λίγων γραμμών, (την 82), για να επιδοθούν σε μία ακατάσχετη και ασυνάρτητη φλυαρία, με καθαρά πολιτικο-ιδεολογικό περιεχόμενο, 10 πυκνογραμμένων σελίδων και με αποκλειστικό στόχο να αναδείξουν, όπως ισχυρίζονται, τη ‘νεοφιλελεύθερη-νεοσυντηρητική’ πολιτική του ΠΑΣΟΚ στη δεκαετία του ΄80 και του ’90 και παράλληλα να αποδομήσουν με δύο-τρία αποσπάσματα (!!!) από τα εκατοντάδες κείμενά μου και πλήθος συγγραμμάτων, διαφορετικών περιόδων, το σύνολο του επιστημονικού, συγγραφικού και ερευνητικού μου έργου. Να τους θυμίσουμε ότι ο τρίτος τόμος, παρουσιάστηκε με τεκμηριωμένο επιστημονικό λόγο από ειδικούς και καταξιωμένους στο αντικείμενο αυτό πανεπιστημιακούς, όπως, τον Νίκο Παπαδάκη, την Αμαλία Υφαντή, την Σοφία Ηλιάδου και τον Παναγιώτη Κιμουρτζή (τους ευχαριστώ όλους από καρδιάς). Μήπως, ο σχετικά άγνωστος στην επιστημονική κοινότητα κ. Κάσκαρης και ο θιασώτης της (Επι)Κριτικής Παιδαγωγικής, Γιώργος Γρόλλιος, ο οποίος μπερδεύει την ιδεολογία με την επιστήμη, θεωρούν τους εαυτούς των πιο κατάλληλους από τους παραπάνω να κρίνουν τον τρίτο τόμο;

Στο παραπάνω κείμενό τους, οι συγγραφείς δεν κατάφεραν να γράψουν δυο ‘καλές κουβέντες’ για το τετράτομο έργο –αρκούνται σε λίγες λέξεις- , αλλά και για τον άνθρωπο που ξέρουν ότι υπήρξε ο εμπνευστής, ο οργανωτής και ο συντονιστής του δύσκολου αυτού εγχειρήματος.…. Πού τέτοια γενναιότητα…. Το πρόβλημά τους, όπως και των ομοϊδεατών τους, που επιχείρησαν να ακυρώσουν την παρουσίαση του τετράτομου στο ΑΠΘ, είμαι εγώ και το ΠΑΣΟΚ.

Με βάση τα παραπάνω, θα μπορούσα να σταματήσω εδώ την απάντησή μου στην ‘κριτική’ τους, με το επιχείρημα ότι οι συγγραφείς είναι ‘εκτός θέματος’, αφού ο τρίτος τόμος, αλλά και οι άλλοι τρεις, δεν έχει ως κύριο θέμα τις πολιτικές του ΠΑΣΟΚ ή τις κατά καιρούς, οικονομικές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές πολιτικές των διαφόρων κυβερνήσεων, αλλά τις θέσεις και αντιδράσεις της ΔΟΕ απέναντι σ’ αυτές. Για τον λόγο αυτόν, οι αναφορές σε όλους τους τόμους, στο κοινωνικο-οικονομικό, πολιτικό και εκπαιδευτικό συγκείμενο είναι κυρίως περιγραφικού χαρακτήρα.  Εν τέλει, και αυτό αφορά και στο κείμενο των 173 εκπαιδευτικών, που, μάλλον, δεν διάβασαν τον τρίτο τόμο, όλοι οι, με μέγα πάθος, ‘καταγγέλλοντες’, αγνοούν το δάσος (τετράτομο), αγνοούν το δέντρο (τρίτο τόμο) και εστιάζουν σε ένα κλαδί, την υποσημείωση 82 στον τρίτο τόμο και τη μη αναφορά στις συγκρούσεις έξω από τα εξεταστικά κέντρα , το 1998.

Ας αναλογιστούν , αφού, όμως, το ψάξουν, όσοι μου καταλογίζουν ένοχη ‘σιωπή’ για τα Εξεταστικά Κέντρα, ποιες αναφορές γίνονται στα επεισόδια, στο ΔΒ, βασική πηγή μου, στα τεύχη ΜΕΤΑ τα γεγονότα. ΔΕΝ υπάρχει καμία σχετική καταγγελία του ΔΣ της ΔΟΕ. Μέμφομαι τον εαυτό μου που δεν προσπάθησα να ερμηνεύσω αυτή την σιωπή. Και, βέβαια, σε τρεις υποενότητες του τρίτου τόμου, αλλά και στα συμπεράσματά μου υπάρχει πλήθος αναφορών στις αντιθέσεις της ΔΟΕ και όλων των Παρατάξεων απέναντι στη κατάργηση της επετηρίδας και εναντίον του διαγωνισμού. Και, φυσικά, δεν παραλείπω καμία απεργία της ΔΟΕ, αφού όλες καταγράφονται στον σχετικό πίνακα του Παραρτήματος. Τέλος, ας γνωρίζουν, ότι, αν μου είχαν δοθεί τεκμήρια από τη δράση και λειτουργία της συγκεκριμένης Παράταξης, που επίμονα ζητούσα από την παλαιά μου φοιτήτρια , κ. Ντίνα Ρέπα και εκείνη με διαβεβαίωνε ότι θα μου στείλει, αλλά ούτε το έπραξε ούτε με ενημέρωσε (συμπτωματικά μου το είπε σε ερώτησή μου) , θα είχε ενδεχομένως καλυφτεί το ‘κενό’ που μου καταλογίζουν. Αυτό έπραξα με ΟΛΕΣ τις άλλες παρατάξεις που, ανταποκρινόμενες στην πρόσκληση και επιμονή μου, έστειλαν πολύτιμα τεκμήρια τα οποία αξιοποίησα (βλ. ενότητα ΠΑΡΑΤΑΞΕΙΣ). Έτσι, στον ‘πράσινο’ τόμο αναφέρομαι στη ΔΑΣΚ και τον αείμνηστο αγωνιστή Νικηφόρο Ζήση της Χριστιανικής Δημοκρατίας, τον αείμνηστο Γιάννη Βαγενά, τη δράση της ΑΣΚΕ, αλλά και της ΔΑΚΕ, με βάση, όμως, τα λίγα στοιχεία που μου διέθεσαν (για την ΠΑΣΚ υπάρχει χωριστό βιβλίο, που επανεκδίδεται). Δηλαδή, η Παράταξη που δεν μου έστειλε ούτε ένα τεκμήριο για την έρευνά μου, είναι εκείνη που με κατήγγειλε στη συνέχεια για σιωπές ….. Κάθε σχόλιο περιττεύει… Όμως, ας γνωρίζουν οι ‘κατήγοροί’ μου από τη συγκεκριμένη Παράταξη, που αν ψάξουν τον τρίτο τόμο θα βρουν αναφορές και από τον εκπρόσωπο της Παράταξής τους στις ΓΣ της ΔΟΕ , από τις οποίες παραθέτω αποσπάσματα από όλες τις Παρατάξεις, τους αιρετούς και τους εκπροσώπους των κομμάτων, ότι η μακρά και πλούσια ιστορία της ΔΟΕ δεν αρχίζει και δεν τελειώνει με τα Εξεταστικά Κέντρα, το 1998….  

Επιστρέφω στην υποσημείωση 82 και τις κατηγορίες για νεοφιλελευθερισμό και νεοσυντηρητισμό που χρεώνουν στο ΠΑΣΟΚ . Στον τρίτο τόμο, όταν επιχειρώ να αναλύσω και να ερμηνεύσω –ο ιστορικός δεν δικαιολογεί, δεν καταγγέλλει ως εισαγγελέας, αλλά ανασυνθέτει το χθες με βάση έγκυρες πηγές, αναλύει και ερμηνεύει- τις κυβερνητικές πολιτικές του ΠΑΣΟΚ, στηρίζομαι στις πιο έγκυρες σχετικές επιστημονικές εργασίες (Βούλγαρης, Μουζέλης, Ασημακόπουλος, Μπιθυμήτρης, Σπουρδαλάκης , Λυριτζής Τάσσης κ.ά.). Και, βέβαια, στην περίοδο, 1974-2000, δεν κυβέρνησε μόνο το ΠΑΣΟΚ, αλλά και η ΝΔ και το ‘φαιοκόκκινο μέτωπο’ στο  ‘βρώμικο 1989’. Όμως, οι συγγραφείς, μόνο με το πράσινο χρώμα ‘εξαγριώνονται’, όπως ο ταύρος με το κόκκινο…

Και έτσι ‘θυμωμένοι’ και εγκλωβισμένοι στις εμμονές τους και στα προ πολλού ξεπερασμένα στην επιστημονική κοινότητα ερμηνευτικά εργαλεία του ‘ορθόδοξου-δογματικού Μαρξισμού’ που δεν μπορούν να ερμηνεύσουν τα περίπλοκα πολιτικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά φαινόμενα, το 2024, καταλήγουν στο ‘συμπέρασμα’ ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Κώστας Σημίτης και οι υπουργοί Παιδείας Α. Κακλαμάνης, Α. Τρίτσης, Γιώργος Παπανδρέου και Γ. Αρσένης , και οι πολιτικές του ΠΑΣΟΚ στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 ήταν νεοφιλελεύθερες και νεοσυντηρητικές (!!!!!!)….Νεοφιλελεύθερο είχαν χαρακτηρίσει οι ίδιοι κύκλοι και τον αείμνηστο Χρήστο Φράγκο, επειδή διετέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής για τα ΠΔ του Ν. 1566/1985 (υπουργός Παιδείας ο Αντώνης Τρίτσης). Η επιστήμη εδώ σηκώνει τα ‘χέρια ψηλά’ με τη φαντασία, την αμετροέπεια και την εμπάθεια των συγγραφέων…  Δηλαδή , οι συγγραφείς θέλουν να μας πουν ότι οι μεγαλύτερες κατακτήσεις του διδασκαλικού κινήματος που αποτέλεσαν δικαίωση των αγώνων δεκαετιών του εκπαιδευτικού δημοτικισμού, ήταν νεοφιλελεύθερες και νεοσυντηρητικές. Επομένως, νεοφιλελεύθερα-νεοσυντηρητικά ήταν μέτρα, όπως: τα Παιδαγωγικά Τμήματα, τα Μεταλυκειακά Προπαρασκευαστικά Κέντρα, η κατάργηση των Επιθεωρητών, η απλή αναλογική, τα πολιτικά δικαιώματα των δημοσίων υπαλλήλων, τα ΠΕΚ, τα Διδασκαλεία στα ΑΕΙ, το Ολοήμερο Σχολείο, η ενισχυτική διδασκαλία, τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, οι σχολικές βιβλιοθήκες, το ΕΜ –ΕΒ, το πολλαπλό βιβλίο, η δίχρονη προσχολική αγωγή, η μέριμνα για Ειδική Αγωγή , η κατάργηση τη ‘ένστολης παιδείας’, η αποκέντρωση με τον Ν. 1566/1985, η δημιουργία Περιφερειακών Διευθύνσεων Εκπαίδευσης, ο νόμος 1268/82 με την κατάργηση της έδρας και άλλα πολλά …. Τέτοια τύφλωση, τέτοια άγνοια, τέτοιο πάθος, τόση τοξικότητα, τέτοια έλλειψη μέτρου, που μετατρέπει την κριτική από ‘το κεφάλι του πάθους σε πάθος της κεφαλής’…. 

Αφού, βέβαια, όλα τα παραπάνω, ριζοσπαστικά εκπαιδευτικά μέτρα-τομές είναι νεοφιλελεύθερα, τότε, ευλόγως, προκύπτει το συμπέρασμα, ότι και οι ηγεσίες της ΔΟΕ, αλλά και τα ΔΣ, στην περίοδο 1974-2000 επικρότησαν τον νεοφιλελευθερισμό… Αγαπητοί, Μενέλαε (Παπαχρήστο), Χριστόφορε (Κοορυφίδη), Δημήτρη (Μπράτη), Χρήστο (Χρήστου), Γιώργο (Γούση), Βασίλη (Παληγιάννη) , Φάνη (Τουλούπη, εσύ, ευτυχώς, δεν ακούς…), Μπάμπη (Καλύβα), Τάσο (Παπαχαραλάμπους), μήπως είστε νεοφιλελεύθεροι-νεοσυντηρητικοί και δεν το ξέρετε (συνειδητά αναφέρω και τους δύο προερχόμενους από τη ΔΑΚΕ προέδρους, Παληγιάννη και Γούση, αφού δεν τους ‘χρεώνω’ στον νεοφιλελευθερισμό); Ψαχτείτε, αναστοχαστείτε, δηλώστε ό,τι είστε,  μη χαλάσετε το χατίρι στον Γρόλλιο και τον Κάσκαρη…

Για μένα , βέβαια, τα πράγματα είναι πολύ πιο σοβαρά, αφού οι συγγραφείς μού καταλογίζουν ότι με όσα έχω γράψει ‘ξέπλυνα το ΠΑΣΟΚ και τον Γεράσιμο Αρσένη’ (δύο φορές χρησιμοποιούν συνειδητά  το ‘ξεπλένω’ με σαφή βρώμικα υπονοούμενα…). Γιώργο, το πρόβλημα είναι, ποιος θα ξεπλύνει τη δική σου ντροπή για αυτά τα άθλια που γράφεις. Εδώ ντρέπεται και η ντροπή….που στο εξής θα σε συνοδεύει.

Να θυμίσω, αν το αγνοούν οι επικριτές μου, ότι, πριν από μένα, τον Γεράσιμο Αρσένη τον ‘ξέπλυναν’ –εγώ δεν χρησιμοποιώ το ρήμα αυτό, αλλά το ρήμα ‘τίμησαν’- οι πλέον σφοδροί επικριτές του και καταληψίες στη συγκρουσιακή περίοδο 1997-2000. Συγκεκριμένα:

1. Ο φίλος και ομότεχνος Κώστας Γαβρόγλου, μετέπειτα Υπουργός Παιδείας επί ΣΥΡΙΖΑ., βρισκόταν μαζί μου στο πάνελ των εισηγητών στην παρουσίαση του βιβλίου του Αρσένη «Γιατί δεν έκατσα καλά». Και, φυσικά, δεν ήταν εκεί για να κατακεραυνώσει τον …νεοφιλελεύθερο Αρσένη… Η παρουσίαση του βιβλίου του Αρσένη έγινε σε μία κατάμεστη από εκλεκτό κοινό αίθουσα, παρουσία σύσσωμου σχεδόν του υπουργικού Συμβουλίου του ΣΥΡΙΖΑ και του υπουργού Παιδείας Νίκου Φίλη.
2. Ο ίδιος ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, που απαχαιρέτησε με εγκωμιαστικά σχόλια και μάλιστα ‘εκτός πρωτοκόλλου’ τον Γεράσιμο Αρσένη, όταν ο τελευταίος πλέον δεν μπορούσε να ακούσει…., είχε αναφέρει ότι θα ήθελε τον Γεράσιμο Αρσένη Πρόεδρο της Δημοκρατίας…. Δηλαδή αυτόν που πολέμησαν λυσσαλέα στη μεταρρύθμιση του 1997/98 θα τον ήθελαν στο ύπατο πολιτειακό αξίωμα… Ας μη συνεχίσω…. Όλα τα παραπάνω –υπάρχουν και άλλα- αποδεικνύουν ότι οι πολέμιοι του Αρσένη, έστω εκ των υστέρων, είναι σαν να του έλεγαν MEA CULPA ….

Μία ακόμη, τελευταία παρατήρηση, στο πολιτικό κείμενο των Γρόλλιου-Κάσκαρη. Για να αποδομήσουν το ‘παράδειγμά’ μου, το θεωρητικό πλαίσιο, με το οποίο επιχειρώ να ερμηνεύσω τις εκπαιδευτικές πολιτικές του ΠΑΣΟΚ, υιοθετώντας το ‘κοινωνιμεταρρυθμιστικό’ παράδειγμα, ανέσυραν ένα κείμενό μου, πριν 32(!!!!!) χρόνια. Στο άρθρο αυτό, που δημοσιεύτηκε στον καλύτερο τόμο που έχει ποτέ εκδώσει η Παιδαγωγική Εταιρεία Ελλάδος με τίτλο «Η παγκόσμια κρίση στην Εκπαίδευση» (πρόεδρος της ΠΕ ο Ανδρέας Καζαμίας) , είχα επιχειρήσει την παρουσίαση και κριτική προσέγγιση των τότε κυρίαρχων ερμηνευτικών σχημάτων με αναφορά στο εμβληματικό έργο του Ruelcker ‘ Bildung, Gesellschaft, Wissenschaft, 1972. Από τότε μέχρι τώρα, τα ερμηνευτικά εργαλεία, ο θεωρητικός μας εξοπλισμός, έχουν εμπλουτιστεί και ανανεωθεί. Οι επικριτές μας έχουν μείνει εκεί, κολλημένοι στο χθες. Και φυσικά, δεν παίρνω τίποτα από όσα τότε έγραφα. Αν θέλατε να ακυρώσετε το ερμηνευτικό-θεωρητικό μου πλαίσιο, γιατί άραγε δεν σχολιάσατε το σύγχρονο αναλυτικό θεωρητικό πλαίσιο που υπάρχει στο τετράτομο για τη ΔΟΕ και τρέξατε τόοοοσα χρόνια πίσω; Ίσως, επειδή στο τετράτομο, το θεωρητικό πλαίσιο είναι κοινό για όλους τους τόμους κι εσείς έχετε αποκλειστικό στόχο μόνο τον ‘πράσινο τόμο’ και εμένα προσωπικά στα όρια ‘δολοφονίας χαρακτήρα’…….

Το τελικό μου σχόλιο δανείζομαι από τον συνάδελφο , που τίμησε με τη διδασκαλία, τα συγγράμματά και την έρευνά του, τα Παιδαγωγικά Τμήματα της χώρας, τον φίλο Ηλία Ματσαγγούρα, αγνοώντας ότι οι συγγραφείς με κατηγόρησαν, επειδή  προλόγισα ένα από τα πολλά και αξιόλογα βιβλία του…. Την επόμενη φορά, που θα προλογίσω βιβλίο, θα ζητήσω την άδειά σας, κύριε Γρόλλιο, όπως γίνεται στη Βόρεια Κορέα και στη Ρωσία του Πούτιν…. Και από εσάς, κύριε Κάσκαρη, δεν θα αμελήσω να ζητήσω άδεια…. Ευκαιρία να σας γνωρίσω από κοντά και, ίσως, να συζητήσουμε και λίγο για σεμνότητα ταπεινότητα, ήθος, σεβασμό και μέτρο.. … Να ξέρετε, ότι κανείς δεν ψηλώνει κονταίνοντας τον άλλο….

Γράφει, λοιπόν, σχετικά και το υιοθετούμε πλήρως και για τη δική μας περίπτωση, ο φίλος Ηλίας: « Οι εσωτερικέ δεσμεύσεις του εκπαιδευτικού προέρχονται από ανεπεξέργαστες εμπειρίες της μαθητικής και επαγγελματικής ζωής , τη συνήθεια, τις συμβατικές πρακτικές, τα αυτονόητα, τις θεωρητικές και ιδεολογικές προκαταλήψεις κλειστών ομάδων με το σύνδρομο του ‘ιδεολογικού ινσουλαρισμού ‘ (ideological insularity , Zeichner –Liston, 1990), εντός των οποίων αυτό-ανατροφοδοτούνται και αλληλο-επιβεβαιώνονται και το συνοδό σύνδρομο του «The One with the ‘Right’ Story» (Έllsworth, 1997), βάσει του οποίου αυτό-αναγορεύονται ως απόλυτοι επικριτές όλων των ‘άλλων».

O συγγραφείς, τέλος, με απειλούν ότι θα επανέλθουν…. Αν έχουν τα ‘επιστημονικά κότσια’, τότε να στείλουν την επιστημονική κριτική τους, όχι ιδεολογικο-πολιτικές διακηρύξεις, σε σοβαρά επιστημονικά περιοδικά με κριτές και τους διαβεβαιώνω ότι θα τους απαντήσω. Όμως, επιστημονικό διάλογο στα κοινωνικά δίκτυα και σε μη επιστημονικά έντυπα, ΔΕΝ θα κάνω μαζί τους. Με την απάντηση αυτή κλείνω οριστικά . Έχω να κάνω πολύ πιο σημαντικά πράγματα ακόμη. Και για το εμβληματικό τετράτομο, κι εγώ και οι συν-ερευνητές εκλεκτοί φίλοι , Δημήτρης, Χρήστος Γιάννης και οι 14 συνεργάτες μας, νιώθουμε δικαίωση και ικανοποίηση ότι πράξαμε το χρέος μας. Δεν θα απολογηθούμε κιόλας.

                                                                                            Πάτρα, 28 Ιουνίου 2024

Σημ.

1. Με το παραπάνω κείμενο απαντώ και στους 172 εκπαιδευτικούς, ανάμεσα στους οποίους, προκειμένου να αυγατίσουν οι υπογραφές…., είναι και ο Γιώργος Γρόλλιος, αλλά με την ιδιότητα του δασκάλου –αλήθεια πότε έγινε η ακαδημαϊκή του υποβάθμιση;- μέλους του ΔΣ Συλλόγου ΣΤ Θεσσαλονίκης (!!!!). Αν πρόκειται για συνωνυμία, αποσύρω τη μομφή-απορία.
2. Δεν έχω αλλάξει ούτε ένα κόμμα από τα κείμενά μου, υιοθετώντας, δήθεν την κριτική που μου έγινε. `Οι παραλείψεις ονομάτων ή λάθη σε ονόματα σε πίνακες του Παραρτήματος οφείλονται στον δικό μου τεχνολογικό αναλφαβητισμό, αφού ‘κόπηκαν’ κάποια ονόματα, από όλες, όμως, τις Παρατάξεις, συνήθως όσα βρίσκονταν τελευταία, στην 11^η σειρά. Η ευθύνη για αυτές τις αβλεψίες, που δεν διορθώθηκαν με διασταυρώσεις και επανέλεγχο, βαρύνει εμένα και ανέλαβα την ευθύνη με Παροράματα. Παραρτήματα με πίνακες δεν υπάρχουν στους άλλους τόμους.

* O Σήφης Μπουζάκης, είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών