Την τελευταία δεκαετία τόσο στο εσωτερικό της εκπαιδευτικής κοινότητας, όσο και στη κοινή γνώμη, υπάρχει διάχυτη η εκτίμηση ότι η δυναμική του εκπαιδευτικού συνδικαλισμού, καθώς και η απήχησή του στην κοινωνία, έχει υποχωρήσει σημαντικά συγκριτικά με το παρελθόν.
Παράγοντες που συνηγορούν στην παραπάνω εκτίμηση, συνδέονται:
- Με την ανεπαρκή κατανόηση και αδυναμία ερμηνείας των ραγδαίων κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων από τις συνδικαλιστικές ηγεσίες.
- Την εμμονή σε δράσεις που έχουν ως σκοπό τη συντήρηση δυνάμεων και επιβεβαίωσης της παρουσίας του συνδικαλιστικού μηχανισμού.
- Την υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων επιρροής του συνδικαλιστικού κινήματος απέναντι στην εκάστοτε πολιτική εξουσία.
- Τη γραφειοκρατική λειτουργία των εκπαιδευτικών συλλόγων που μετατρέπει τους εργαζομένους σε ψηφοφόρους και απλούς παρατηρητές των συνδικαλιστικών δρωμένων.
- Τις παρωχημένες νοοτροπίες και παθογενείς λογικές που έχουν σχέση με συμπεριφορές και πρακτικές συνδικαλιστικών στελεχών.
- Την αδυναμία ουσιαστικής προσέγγισης θεμάτων που έχουν σχέση με τα μικρά και μεγάλα καθημερινά προβλήματα των σχολείων και τις ανάγκες των εκπαιδευτικών.
- Την επιμονή σε παραδοσιακές μορφές οργάνωσης.
- Το έλλειμμα ουσιαστικής συμμετοχής της βάσης στο συνδικαλιστικό «γίγνεσθαι»
- Την απουσία εναλλακτικών μορφών έκφρασης και εσωτερικού διαλόγου (δημοψηφίσματα, αξιοποίηση διαδικτύου, συγκεντρώσεις-συνελεύσεις ανά σχολική μονάδα κ.λπ….).
- Τη μείωση της προωθητικής κοινωνικής δυναμικής των εκπαιδευτικών συνδικάτων,
- Την αδυναμία επίτευξης μιας πολιτικής ενότητας που δε θα εκφράζει μόνο επαγγελματικά αιτήματα, αλλά ευρύτερα κοινωνικές ανάγκες.
- Την αποδυνάμωση του ιδεολογικού-πολιτικού λόγου των συνδικάτων.
- Την ένταξη στη στρατηγική αθροισμάτων αιτημάτων που είναι ευάλωτα σε εξωτερικές πιέσεις όπως
- Τον διαρκή τακτικισμό, χωρίς αρχές και στόχους.
- Τον αριστερίστικο λαϊκισμό που καλλιεργεί και υποθάλπει τον βερμπαλισμό δήθεν αγωνιστικής ρητορικής με συνθήματα και κραυγές χωρίς κόστος.
Βασικές θεωρητικές αρχές και συνθήκες για τη μετεξέλιξη και ενίσχυση του εκπαιδευτικού κινήματος των εκπαιδευτικών.
Α. Το εκπαιδευτικό κίνημα δεν μπορεί να προκαλέσει δημοκρατικές αλλαγές αν δε συνδεθεί με ευρύτερα κοινωνικά κινήματα, αν δεν εκφράσει ουσιαστικές αγωνίες των λαϊκών στρωμάτων, αν δεν αποκτήσει δυναμική μορφωτικού κινήματος.
Β. Το εκπαιδευτικό κίνημα στη σημερινή συγκυρία των ανακατατάξεων δεν μπορεί παρά να έχει μεταρρυθμιστικό χαρακτήρα, να παρεμβαίνει στις αλλαγές, δίνοντας τη δική του πρόταση προοπτικής.
Γ. Το εκπαιδευτικό κίνημα πρέπει να είναι αποτελεσματικό και δημιουργικό. Η έννοια της διεκδίκησης, για να έχει νόημα, πρέπει να δίνει λύσεις στα μικρά και στα μεγάλα προβλήματα του σχολείου και των εκπαιδευτικών. Με αυτό τον τρόπο εμπνέεις.
Προτάσεις
Στόχος μας δεν είναι να καταλήξουμε σε μερικά συνταγολόγια συνδικαλιστικής δράσης για την αντιμετώπιση των συγκεκριμένων προβλημάτων που θέτει η σημερινή πραγματικότητα. Η διαμόρφωση της συνδικαλιστικής πορείας είναι έργο των ίδιων των εκπαιδευτικών και των συλλογικών τους διαδικασιών. Επιδιώκουμε να θέσουμε περισσότερο μερικά προβλήματα/ερωτήματα, να ανιχνεύσουμε πιθανές διεξόδους, υποθέσεις, αναζητήσεις χώρων και μορφών δράσης.
Υποστηρίζουμε ότι χρειάζεται να διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις για ένα διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού συνδικαλισμού με διαφορετικά περιεχόμενα και λειτουργίες της συνδικαλιστικής ζωής.
Στην κατεύθυνση αυτή χρήσιμα εργαλεία αποτελούν:
- Το άνοιγμα της εσωτερικής δημοκρατίας/διαλόγου
- Η ενίσχυση της εσωτερικής του αυτονομίας, της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης μεταξύ των μελών του
- Ο εμπλουτισμός της συνδικαλιστικής ζωής
- Η αναμέτρηση με τις συνδικαλιστικές δομές που αναπαράγουν τις κομματικές/γραφειοκρατικές εξαρτήσεις που τροφοδοτούν τη συνδικαλιστική διαχείριση ή την ενσωμάτωση στο κράτος και τους κομματικούς μηχανισμούς.
Επιμέρους προτάσεις για την επαναθεμελίωση της φυσιογνωμίας του συνδικαλιστικού κινήματος των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
- Το εκπαιδευτικό κίνημα, αν θέλει ουσιαστικά να ξεφύγει από τη νοσηρή πραγματικότητα και να αποτελέσει πηγή πολιτικής, μορφωτικής και πολιτισμικής έμπνευσης ευρύτερων κοινωνικών δυνάμεων, είναι αναγκαίο να διαμορφώσει στο εσωτερικό τους θεσμούς πολιτικής παιδείας που να προσφέρουν επαρκή υποστήριξη και τεκμηρίωση για την αντιμετώπιση μικρών ή μεγάλων προβλημάτων του σχολείου, της κοινωνίας και των εκπαιδευτικών. Ένας τέτοιος θεσμός είναι τα κέντρα πολιτικής παιδείας ή επιτροπών σε περιφερειακό επίπεδο.
Ενδεικτικά το περιεχόμενο της θεματολογίας και του προσανατολισμού της δραστηριότητας αυτού του θεσμού, είναι:
Ατομικές ελευθερίες, ανθρώπινα δικαιώματα και ρατσισμός.
Κοινωνικός αποκλεισμός, φτώχεια και ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες.
Προσφυγικό ζήτημα και διαχείριση ζητημάτων αλληλεγγύης.
Απασχόληση, ανεργία, πρόσβαση στην αγορά εργασίας.
Προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών.
Διαφάνεια, καταπολέμηση της διαφθοράς στη δημόσια διοίκηση.
Φαινόμενα κοινωνικής βίας και παραβατικότητας των νέων.
Αναβάθμιση του σχολικού περιβάλλοντος και ποιότητα εργασιακού χώρου. - Η θεσμοθέτηση Εκπαιδευτικών Κέντρων σε Περιφερειακό και Τοπικό επίπεδο
Ο επιμορφωτικός θεσμός αυτός με χαρακτηριστικά δημοκρατικής συνδιοίκησης, αυτορρύθμισης, παιδαγωγικής αυτονομίας, ελεύθερου στοχασμού και υπεύθυνης πράξης θα εξυπηρετεί τις πολυποίκιλες επιμορφωτικές ανάγκες των εκπαιδευτικών με διάρκεια και αποτελεσματικότητα σε ότι αφορά τα ζητήματα που έχουν σχέση με την καθημερινή διδακτική πράξη στο σχολείο είναι τα Εκπαιδευτικά Κέντρα. Πρόκειται για θεσμό που έχει εφαρμοστεί και στο εξωτερικό με ιδιαίτερη επιτυχία και αποδοχή. - Ανάπτυξη συνδικαλιστικής εκπαίδευσης.
Σε συνεργασία με τα Επιστημονικά Ινστιτούτα της ΑΔΕΔΥ (κοινωνικό πολύκεντρο) και το ΙΠΕΜ – ΔΟΕ οργάνωση συνδικαλιστικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων με κύριο σκοπό την επιστημονική και τεχνοκρατική τεκμηρίωση και συγκρότηση των θέσεων και απόψεων που εκφράζουν τα συνδικαλιστικά στελέχη κυρίως στις δημόσιες εμφανίσεις τους τους στα ΜΜΕ και στις δραστηριότητες που αναπτύσσονται από τους συλλόγους εκπαιδευτικών. - Αλλαγές στη φυσιογνωμία και στον χαρακτήρα του τρόπου λειτουργίας των γενικών συνελεύσεων του κλάδου (ΔΟΕ)
Χρειάζεται να γίνονται γόνιμες και ουσιαστικές συζητήσεις με άνεση χρόνου, για τα θέματα της εκάστοτε Ημερήσιας Διάταξης των γενικών συνελεύσεων. Κυρίως όμως χρειάζεται να θεσμοθετηθούν μορφές πολιτικού, συνδικαλιστικού και κοινωνικού διαλόγου, μέσα από διαδικασίες περιφερειακών, διασυλλογικών εκπαιδευτικών συνεδρίων, για τη διατύπωση θέσεων και απόψεων, που θα κατοχυρώνουν τις αρχές της άμεσης δημοκρατίας και δε θα οδηγούν στην αποστείρωση και γραφειοκρατικοποίηση των πολιτικών θεσμών του συνδικαλιστικού κινήματος. - Αυτό πρακτικά ερμηνεύεται ότι τέσσερεις (4) μήνες πριν την πραγματοποίηση της Γενικής Συνέλευσης κατά τον μήνα Φεβρουάριο, θεσμοθετείται και πραγματοποιείται τακτικό εκπαιδευτικό συνέδριο περιφερειακού επιπέδου, στο οποίο θα συμμετέχουν εκπαιδευτικοί με εκλογή από ενιαίο ψηφοδέλτιο.
* Ο Κώστας Ανθόπουλος, είναι μέλος Γραμματείας ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΔΗ.ΣΥ.) και το παραπάνω κείμενο αποτελεί την εισήγησή του στην 4η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη που έγινε στη Χαλκίδα με θέμα: «Το συνδικαλιστικό κίνημα στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και των κοινωνικών αλλαγών. Διαμορφώνουμε συλλογικά το μέλλον για τους εργαζόμενους και την κοινωνία»