Βαδίζοντας προς τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το ερώτημα που διατυπώνουν πολλοί πολίτες είναι: «Γιατί να με ενδιαφέρουν οι ευρωεκλογές, τι κρίνεται εκεί;». Τις αντιμετωπίζουν με τη λανθασμένη αντίληψη ότι δεν τους αφορούν, ούτε επηρεάζουν την καθημερινότητά τους. Η αποστασιοποίηση των πολιτών από τα κόμματα και η απαξίωση της πολιτικής ιδιαίτερα μετά τις αλλεπάλληλες κρίσεις της τελευταίας δεκαπενταετίας και την αύξηση των ανισοτήτων μπορεί να οδηγήσουν σε πρωτόγνωρα ποσοστά αποχής. Το γεγονός αυτό καθιστά προβληματικό τη λειτουργία των δημοκρατικά εκλεγμένων θεσμών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις στις ευρωεκλογές κερδισμένα θα βγουν ακροδεξιά κόμματα τα οποία έχουν εχθρική στάση απέναντι στην Ε.Ε.
Αυτό μπορεί να έχει ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες σε μια περίοδο που η Ε.Ε. είναι αντιμέτωπη με μεγάλες προκλήσεις εξαιτίας των γεωοικονομικών και γεωπολιτικών ανακατατάξεων. Σύμφωνα με τη Fitch, εάν εξαιρεθούν η ύφεση και η ανάκαμψη κατά την περίοδο της πανδημίας, το 2020 και το 2021, το χάσμα μεταξύ της ανάπτυξης των ΗΠΑ και της Ευρωζώνης το 2023 ήταν το μεγαλύτερο από την εποχή της κρίσης κρατικού χρέους της Ευρωζώνης το 2013 – τάση που αναμένεται να διατηρηθεί περαιτέρω.
Μετά την υγειονομική και την ενεργειακή κρίση, οι χώρες της Ε.Ε. συνειδητοποίησαν πόσο ευάλωτες και εκτεθειμένες είναι καθώς αποδείχτηκε ότι η επιστήμη, η τεχνολογία, το εμπόριο, τα δεδομένα, οι υπενδύσεις γίνονται σταδιακά πηγές και μέσα ισχύος στη διεθνή πολιτική σκηνή. Έτσι η Ευρώπη άρχισε να επαναπροσδιορίζει την έννοια της στρατηγικής αυτονομίας δίνοντας περιεχόμενο που υπερβαίνει τιε έννοιες της ασφάλειας και της άμυνας. Η συζήτηση για τη στρατηγική αυτονομία της Ε.Ε. εντάθηκε μετά την υιοθέτηση από τις ΗΠΑ του νόμου για τη μείωση του πληθωρισμού (Inflation Reduction Act), ένα πρόγραμμα επιδοτήσεων ύψους 369 δισ. δολ. που ευνοεί τις επενδύσεις σε τομείς αιχμής στις ΗΠΑ. Εκτιμήθηκε ότι αυτό θα οδηγήσει σε μείωση επενδύσεων στην Ευρώπη και αποβιομηχάνιση.
Για την αντιμετώπιση της αμερικανικής πρωτοβουλίας προτάθηκε η αλλαγή κανόνων κρατικών ενισχύσεων στην Ε.Ε. Αυτό ενίσχυσε τις ανησυχίες χωρών της Ε.Ε. ότι θα ευνοήσει τις επιχείρησες της Γερμανίας και της Γαλλίας και θα δημιουργηθούν στρεβλώσεις στην ενιαία αγορά.
Οι κρατικές ενισχύσεις Γερμανίας και Γαλλίας αντιπροσώπευαν πάνω από το 75% του συνόλου των ενισχύσεων που εγκρίθηκαν. Πρόσφατα οι υπουργοί Οικονομίας 8 κρατών έστειλαν επιστολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την οποία ζητούν να ληφθούν μέτρα ώστε να περιοριστούν οι επιδοτήσεις. Παραδόξως η Ελλάδα δεν συνυπέγραψε την επιστολή. Η νέα βιομηχανική στρατηγική της E.E. στο πλαίσιο τηs στρατηγικής αυτονομίας πρέπει να συνδυαστεί με μια εθνική βιομηχανική στρατηγική ώστε η Ελλάδα να έχει το δικό της μερίδιο στην ευρωπαϊκή αλυσίδα παραγωγής, καθώς η πολιτική επανεγκατάστασης επιχειρήσεων στην ΕΕ. ευνοεί τις ισχυρές χώρες και καθιστά πιο ευάλωτες τις ασθενέστερες οικονομίες.
Ένα σημαντικό εμπόδιο στην ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία είναι οι δημοσιονομικοί περιορισμοί από την αύξηση του χρέους μετά την κρίση της πανδημίας. Μετά την ενεργοποίηση των νέων κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας, οι αμυντικές δαπάνες θα ανταγωνίζονται τις βιομηχανικές επιδοτήσεις, τις δαπάνες για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, και τις δαπάνες για τη στήριξη του κοινωνικού κράτους. Μια λύση θα ήταν η δημιουργία ενός ειδικού ευρωπαϊκού Ταμείου για τη στήριξη της ευρωπαϊκής βιομηχανικής στρατηγικής, ώστε να διασφαλιστούν η ενιαία αγορά και η εσωτερικά συνοχή της Ε.Ε.
Σε ένα διεθνές περιβάλλον ανατιθέμενων συμφερόντων είναι αναπόφευκτο να προκύψουν κέρδη αλλά και σημαντικές ζημίες από τη στρατηγική αυτονομία. Αυτά πρέπει να κατανεμηθούν με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης. Η Ακροδεξιά κερδίζει έδαφος γιατί οι πολιτικές που προκρίνονται από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα υποβάθμισαν τον ρόλο της κοινωνικής δικαιοσύνης στις οικονομικές πολιτικές της ΕΕ.
Επομένως έχει σημασία η ομάδα των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών να εργαστεί ώστε να προκριθούν πολιτικές που θα κρατήσουν την ΕΕ. ισχυρή, ανταγωνιστική με αυτονομία, αλλά θα χαράσσονται με το κριτήριο ms κοινωνικής συνοχής και της βιώσιμης ανάπτυξης, ώστε να δημιουργούνται καλύτερες θέσεις εργασίας με υψηλότερες αμοιβές. Διαφορετικά η ΕΕ. θα υποχωρεί συνεχώς, το κοινωνικό κράτος που συνιστά μια από τις μεγαλύτερες μεταπολεμικές καταχτήσεις θα υποβαθμιστεί, και οι πολίτες στις χώρες της ΕΕ. θα αναζητήσουν λύση σε επιλογές εθνικιστικές και ακροδεξιές θέτοντας υπό απειλή την ίδια τη δημοκρατία.
* Ο κ. Φίλιππος Σαχινίδης είναι πρώην υπουργός Οικονομικών. μέλος Πολιτικού Συμβουλίου ΠΑΣΟΚ – Κίνηματος Αλλαγής
