Το τριώδιο πάντα είναι η χρονική περίοδος πριν από τη σαρακοστιανή νηστεία για το Πάσχα και αρχίζει από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου και φτάνει μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο. Μέσα στην περίοδο αυτή περιλαμβάνονται οι Απόκριες η Μεγάλη Τεσσαρακοστή καθώς και η Μεγάλη Εβδομάδα.
Το Τριώδιο ονομάζεται έτσι από το ομώνυμο εκκλησιαστικό βιβλίο, το Τριώδιο, το οποίο περιλαμβάνει τους ύμνους που ψάλλονται στις εκκλησίες κατά τη συγκεκριμένη περίοδο.
Οι ύμνοι αυτοί έχουν τρεις ωδές σε αντίθεση με τους υπόλοιπους ύμνους τις εκκλησίας, οι οποίοι έχουν εννέα ωδές. Αυτός είναι και ο λόγος που το βιβλίο αυτό, και κατ’ επέκταση και η συγκεκριμένη χρονική περίοδος, ονομάστηκαν Τριώδιο.
Κάθε χρόνο το Τριώδιο ξεκινά την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου και συγκεκριμένα φέτος πέφτει την Κυριακή 25 Φεβρουαρίου. Η Τσικνοπέμπτη θα εορταστεί στις 7 Μαρτίου ενώ η τελευταία Κυριακή της Αποκριάς είναι η Κυριακή 17 Μαρτίου. Ακολουθεί η Καθαρά Δευτέρα που φέτος θα εορταστεί στις 18 Μαρτίου.
Αναλυτικά το Πρόγραμμα του Τριωδίου 2024
Απόκριες: Οι πρώτες τρεις εβδομάδες του Τριωδίου αποτελούν την περίοδο των Απόκρεων. Περιλαμβάνουν γιορτές, χορούς και καρναβαλικά έθιμα.
Σύμφωνα όμως με τη χριστιανική παράδοση αυτές οι τρεις βδομάδες υπάρχουν για τους εξής λόγους:
- Η πρώτη, η Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου προτρέπει τους Χριστιανούς να είναι ταπεινοί, όπως ο Τελώνης και όχι υπερήφανοι όπως ο Φαρισαίος.
- Η δεύτερη, η Κυριακή του Ασώτου, διδάσκει την αξία της μετάνοιας και το μεγαλείο της συγχωρέσεως.
- Η τρίτη Κυριακή, η Κυριακή της Απόκρεω, αναφέρεται στην Δευτέρα Παρουσία, στην κρίση που θα λάβει χώρα, καθώς επίσης και στη χριστιανική αγάπη. Ονομάζεται δε έτσι, επειδή είναι η τελευταία ημέρα που οι Χριστιανοί επιτρέπεται να φάνε κρέας.
Τεσσαρακοστή ή Μεγάλη Σαρακοστή: Ακολουθούν έξι εβδομάδες νηστειών, όπου οι πιστοί προετοιμάζονται για το Πάσχα με συμμετοχή σε θρησκευτικές τελετές και διάφορες δραστηριότητες και θυμίζει τη σαρανταήμερη νηστεία του Κυρίου.
Εκκλησία για αυτό το χρονικό διάστημα έχει ορίσει ειδικές ακολουθίες:
α) Κάθε Τετάρτη και Παρασκευή, συνήθως, γίνονται οι Λειτουργίες των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων ή απλά Προηγιασμένες.
β) Κάθε Παρασκευή (τις 4 πρώτες) γίνονται οι Χαιρετισμοί στην Παναγία, και την 5η Παρασκευή ψάλλεται ο Ακάθιστος Ύμνος.
γ) Την 5η Τετάρτη ψάλλεται ο Μέγας Κανόνας (ένα κατανυκτικότατο σύνολο 250 περίπου τροπαρίων του Αγίου Ανδρέα, επισκόπου Κρήτης).
δ) Κάθε μέρα (από Δευτέρα έως και Πέμπτη) γίνεται το Μεγάλο Απόδειπνο, αντί του Μικρού Αποδείπνου (μικρής ακολουθίας, 15 λεπτών περίπου) που γίνεται όλον τον χρόνο
Μεγάλη Εβδομάδα: Κορύφωση του Τριωδίου, περιλαμβάνει γεγονότα όπως το Σάββατο Του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων που προηγούνται του Μεγάλου Σαββάτου και της Ανάστασης.
Αυτά τη βδομάδα Άγια Πάθη του Κυρίου παρουσιάζονται υπέροχα αυτές τις μοναδικές μέρες μέσα από την υμνολογία της Εκκλησίας. Τα τρία πρώτα βράδια έχουμε τις Ακολουθίες του Νυμφίου. Πήραν το όνομα αυτό από το πρώτο τροπάριο που ακούγεται «Ἰδού ὁ Νυμφίος ἔρχεται…». Νυμφίος (γαμπρός) είναι ο Χριστός, που έρχεται να ενωθεί με την καθεμιά ψυχή –νύμφη για να τη χριστοποιήσει (να την κάνει άγια, τέλεια σαν τον εαυτό Του).
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, σύμφωνα με το τηρούμενο Τυπικό, καθεμιά απ’ τις μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας είναι αφιερωμένη και σε κάποιο ή κάποια επιμέρους περιστατικά των Παθών.
Η Μεγάλη Δευτέρα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Ιωσήφ, του γιου του Ιακώβ, που αναφέρεται στη Παλαιά Διαθήκη και στην άκαρπη συκιά, που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε μ’ ένα του λόγο.
Η Μεγάλη Τρίτη είναι αφιερωμένη στην παραβολή των Δέκα Παρθένων. Η παραβολή αυτή συμβολίζει την πίστη και την προνοητικότητα. Ψάλλεται το τροπάριο που έγραψε η μοναχή Κασσιανή, “Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις…..”
Η Μεγάλη Τετάρτη είναι αφιερωμένη στη μνήμη της αμαρτωλής γυναίκας που μετανόησε, πίστεψε στο Χριστό και άλειψε τα πόδια του με μύρο.
Η Μεγάλη Πέμπτη είναι αφιερωμένη στο Μυστικό Δείπνο, στην προσευχή στην Γεσθημανή, στην προδοσία του Ιούδα, στη σύλληψη του Ιησού, στην ανάκριση από τον Άννα, στην Άρνηση του Πέτρου και στην καταδίκη του Χριστού από τον Καϊάφα. Παράλληλα γίνεται και η έξοδος του Τιμίου Σταυρού με τον Εσταυρωμένο από την Αγία Τράπεζα και η περιφορά του σε όλο τον χώρο του ναού, ενώ ψάλλεται το «Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου»
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι αφιερωμένη στα Άγια Πάθη και στη Σταύρωση. Γίνεται η περιφορά του ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ.
Το Μεγάλο Σάββατο είναι αφιερωμένο στην Ταφή του Χριστού και στην Εις Άδου Κάθοδον. Το βράδυ γίνεται η Τελετή της Αναστάσεως με το «Δεῦτε λάβετε φῶς» και το «Χριστός Ανέστη»
Ημερομηνίες του Τριωδίου 2024:
- Κυριακή 25 Φεβρουαρίου 2024: Έναρξη του Τριωδίου.
- Τσικνοπέμπτη 7 Μαρτίου 2024: Ημέρα γεμάτη κρέας και γλέντια προ της νηστείας.
- Κυριακή 17 Μαρτίου 2024: Τελευταία Κυριακή της Αποκριάς.
- Καθαρά Δευτέρα 18 Μαρτίου 2024: Ημέρα καθαρισμού και προετοιμασίας για τη Σαρακοστή.
- Μεγάλο Σάββατο 6 Απριλίου 2024: Προετοιμασία για την Ανάσταση.
Η περίοδος του Τριωδίου δεν είναι μόνο θρησκευτική, αλλά και κοινωνική. Συνδυάζει παραδοσιακά έθιμα, θρησκευτικές εκδηλώσεις και κοινωνικές συναντήσεις, προσφέροντας στην κοινότητα έναν χρόνο ανάπαυσης και εορτασμού.
Οι γιορτές του Τριώδιο για το έτος 2024 είναι:
| 25/2/2024 | Τελώνου και Φαρισαίου | Άνοιγμα του Τριωδίου |
| 3/3/2024 | Του Ασώτου | |
| 7/3/2024 | Τσικνοπέμπτη | Έθιμο ψησίματος κρεάτων |
| 9/3/2024 | Α’ Ψυχοσάββατο | Σάββατο αφιερωμένο στις ψυχές των ανθρώπων |
| 10/3/2024 | Αποκριά (Της Απόκρεω) | Τελευταία ημέρα κρεατοφαγίας |
| 17/3/2024 | Αποκριά (Της Τυροφάγου) | Έθιμο καρναβαλιών |
| 18/3/2024 | Καθαρά Δευτέρα | Νηστεία -έθιμο του χαρταετού |
| 23/3/2024 | Του Αγίου Θεοδώρου | |
| 24/3/2024 | Κυριακή της Ορθοδοξίας | Αναστήλωση των εικόνων |
| 31/3/2024 | Γρηγορίου του Παλαμά | |
| 27/4/2024 | Του Λαζάρου | |
| 28/4/2024 | Κυριακή των Βαίων | Είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα |
| 29/4/2024 | Μεγάλη Δευτέρα | |
| 30/4/2024 | Μεγάλη Τρίτη | |
| 1/5/2024 | Μεγάλη Τετάρτη | |
| 2/5/2024 | Μεγάλη Πέμπτη | Δώδεκα Ευαγγέλια – Εσταυρωμένος |
| 3/5/2024 | Μεγάλη Παρασκευή | Ημέρα πένθους και απόλυτης νηστείας |
| 4/5/2024 | Μεγάλο Σάββατο | Ανάσταση – Κλείσιμο Τριωδίου |
| 5/5/2024 | Το Άγιο Πάσχα | Μαγειρίτσα – Ψήσιμο αρνιού |
