Ένα αρχαίο λιμάνι που χρονολογείται από το 800 π.Χ., ένα τζαμί που φιλοξενούσε σπάνια χειρόγραφα και ένα από τα παλαιότερα χριστιανικά μοναστήρια στον κόσμο είναι μόνο μερικά από τα τουλάχιστον 195 μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς που έχουν καταστραφεί ή καταστραφεί από την έναρξη του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα στις 7 Οκτωβρίου , σύμφωνα με μια ΜΚΟ που τεκμηριώνει ζημιές πολέμου σε πολιτιστικούς χώρους.
Η εξάλειψη της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός λαού είναι ένα από τα πολλά εγκλήματα πολέμου που η Νότια Αφρική ισχυρίζεται κατά του Ισραήλ σε μια αγωγή που εκδικάστηκε την περασμένη εβδομάδα στο Διεθνές Δικαστήριο. Αναφέρει : «Το Ισραήλ έχει καταστρέψει και καταστρέψει πολλά κέντρα παλαιστινιακής μάθησης και πολιτισμού», συμπεριλαμβανομένων βιβλιοθηκών, θρησκευτικών χώρων και τόπων αρχαίας ιστορικής σημασίας.
Η Γάζα, μια από τις μακροβιότερες κατοικημένες περιοχές του κόσμου, φιλοξενεί ένα πλήθος ανθρώπων τουλάχιστον από τον 15ο αιώνα π.Χ., σύμφωνα με ιστορικούς.
Αυτοκρατορίες – συμπεριλαμβανομένων των αρχαίων Αιγυπτίων, Ασσυρίων και Ρωμαίων – ήρθαν και παρήλθαν, κυριαρχώντας κατά καιρούς στη γη των Χαναναίων, των προγόνων των Παλαιστινίων, αφήνοντας πίσω τους λείψανα της δικής τους πολιτιστικής κληρονομιάς. Έλληνες, Εβραίοι, Πέρσες και Ναβαταίοι έζησαν επίσης κατά μήκος αυτής της ακτής κατά τη διάρκεια των αιώνων.
Στρατηγικά τοποθετημένη στις ανατολικές ακτές της Μεσογείου, η Γάζα βρισκόταν πάντα σε προνομιακή θέση στους εμπορικούς δρόμους από την Ευρασία προς την Αφρική. Τα λιμάνια του το έκαναν περιφερειακό κόμβο για το εμπόριο και τον πολιτισμό. Τουλάχιστον από το 1300 π.Χ., η Via Maris – η οδός που ξεκινούσε από την Ηλιούπολη της Αρχαίας Αίγυπτου και διασχίζοντας τη δυτική ακτογραμμή της Γάζας έφτανε στα εδάφη της Συρίας. Ήταν η κύρια διαδρομή που θα ακολουθούσαν οι ταξιδιώτες στα ταξίδια τους από την Αίγυπτο προς τη Δαμασκό.
«Το έγκλημα της στόχευσης και της καταστροφής αρχαιολογικών χώρων θα πρέπει να ωθήσει τον κόσμο και την UNESCO σε δράση για τη διατήρηση αυτής της μεγάλης πολιτισμικής και πολιτιστικής κληρονομιάς», δήλωσε το Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων της Γάζας μετά την καταστροφή Μεγάλο Τζαμί Ομάρι της Γάζας σε ισραηλινή αεροπορική επιδρομή στις 8 Δεκεμβρίου.
Αποτέλεσμα της συγκεκριμένης επίθεσης είναι, μια αρχαία συλλογή χειρογράφων που φυλάσσεται στο τζαμί να έχει χαθεί για πάντα. «Οι συλλογές χειρογράφων παρέμειναν στην περιοχή του τζαμιού και αυτή τη στιγμή είναι απρόσιτες λόγω της συνεχιζόμενης σύγκρουσης», δήλωσε στο Al Jazeera η Columba Stewart, διευθύνουσα σύμβουλος του Μουσείου και Χειρογράφων Βιβλιοθήκης Hill (HMML), αμέσως μετά την επίθεση.
Η Σύμβαση της Χάγης του 1954 , που έχει υπογράφει τόσο από τους Παλαιστίνιους όσο και από τους Ισραηλινούς, υποτίθεται ότι προστατεύει τα πολιτιστικά μνημεία από τις καταστροφές του πολέμου. Ο Isber Sabrine, πρόεδρος μιας διεθνούς ΜΚΟ που τεκμηριώνει την πολιτιστική κληρονομιά, εξήγησε ότι τα εγκλήματα που επηρεάζουν την πολιτιστική κληρονομιά αποτελούν μέρος της «παράπλευρης ζημιάς της γενοκτονίας».
«Οι βιβλιοθήκες λειτουργούν ως πολιτιστικοί χώροι αποθήκευσης και η επίθεση εναντίον τους είναι επίθεση στην πολιτιστική κληρονομιά. Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι έγκλημα πολέμου. Αντιβαίνει στην πρώτη Σύμβαση της Χάγης», είπε ο Sabrine. «Το Ισραήλ προσπαθεί να διαγράψει τη σύνδεση των ανθρώπων με τη γη τους. Είναι πολύ ξεκάθαρο και σκόπιμα. Η κληρονομιά της Γάζας είναι μέρος του λαού της, είναι η ιστορία και η σύνδεσή τους».
Ενώ η πολιτιστική γενοκτονία διαγράφει υλική κληρονομιά όπως μουσεία, εκκλησίες και τζαμιά, η άυλη κληρονομιά περιλαμβάνει έθιμα, πολιτισμό και αντικείμενα τέχνης. Και αυτά, επίσης, έχουν υποστεί ζημιές, συμπεριλαμβανομένης της Ένωσης Παλαιστινίων καλλιτεχνών στην οδό Jalaa στην πόλη της Γάζας και τα γνωστά πήλινα δοχεία που κάποτε ψήθηκαν στην περιοχή al-Fawakhir της πόλης.
Σε δήλωσή της στο Al Jazeera, η UNESCO τονίζει: «Ενώ δίκαια δίνεται προτεραιότητα στην ανθρωπιστική κατάσταση, πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλες τις μορφές της. Σύμφωνα με την εντολή της, η UNESCO καλεί όλους τους εμπλεκόμενους φορείς να σεβαστούν αυστηρά το διεθνές δίκαιο. Τα πολιτιστικά αγαθά δεν πρέπει να στοχοποιούνται ή να χρησιμοποιούνται για στρατιωτικούς σκοπούς, καθώς θεωρείται ότι αποτελούν αστική υποδομή».
Ακολουθεί μια πιο προσεκτική ματιά σε μερικά από τα μνημεία που έχουν καταστραφεί ή καταστραφεί:
Μουσεία
Υπάρχουν τέσσερα μουσεία στη Γάζα και τα δύο από αυτά έχουν ισοπεδωθεί, επιβεβαίωσε το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων-Αραβικών (ICOM-Arab) στο Al Jazeera.
- Το Μουσείο της Ράφα είχε ολοκληρώσει ένα 30ετές έργο για την επιμέλεια μιας συλλογής αρχαίων νομισμάτων, χάλκινων πιάτων και κοσμημάτων, καθιστώντας το κύριο μουσείο παλαιστινιακής κληρονομιάς της Γάζας. Ήταν ένα πρώιμο θύμα στον πόλεμο, που καταστράφηκε σε αεροπορική επιδρομή στις 11 Οκτωβρίου.
- Πιο ανατολικά και κάποτε βρισκόταν στην κορυφή ενός λόφου, το Μουσείο Αλ Καράρα (επίσης γνωστό ως Μουσείο Khan Younis) άνοιξε το 2016 από τον Mohamed και τη Najla Abu Lahia, μια ομάδα συζύγων που είπαν ότι επιθυμούσαν να διατηρήσουν μια ιστορία των εδαφών και της κληρονομιάς της Γάζας για τις επόμενες γενιές.
Η συλλογή του αποτελούνταν από περίπου 000 τεχνουργήματα που χρονολογούνται από τους Χαναναίους, τον πολιτισμό της Εποχής του Χαλκού που έζησε στη Γάζα και σε μεγάλο μέρος του Λεβάντε τον δεύτερο αιώνα π.Χ.
Το μόνο που έχει απομείνει από το μουσείο τώρα είναι θραύσματα αγγείων και θρυμματισμένο γυαλί γιατί το μουσείο ανατινάχτηκε κατά τη διάρκεια μιας αεροπορικής επιδρομής του Οκτωβρίου.
Το ICOM-Arab ενημέρωσε ότι αυτό το μουσείο ειδοποιήθηκε από τις ισραηλινές δυνάμεις να αδειάσει το περιεχόμενό του και να μετακινηθεί στα νότια της Γάζας. - Το Mathaf al-Funduq , ένα μικρό μουσείο που άνοιξε το 2008 και στεγάζεται στο ξενοδοχείο Mathaf στη βόρεια Γάζα, υπέστη ζημιές από βομβαρδισμούς στις 3 Νοεμβρίου.
- Στην πόλη της Γάζας, το Qasr Al-Basha του 13ου αιώνα ή το Παλάτι του Πασά, μετατράπηκε σε μουσείο το 2010 από το Παλαιστινιακό Υπουργείο Τουρισμού και εκτέθηκε μια συλλογή αντικειμένων από διαφορετικές περιόδους της ιστορίας της Γάζας. Η τοποθεσία χτυπήθηκε από ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές στις 11 Δεκεμβρίου, προκαλώντας ζημιές στους τοίχους, την αυλή και τους κήπους της.
Το διώροφο φρούριο, που χτίστηκε από τον ηγεμόνα των Μαμελούκων, σουλτάνο Ζαχίρ Μπαϊμπάρς στα μέσα του 13ου αιώνα, ήταν κάποτε έδρα της κυβέρνησης, που κατασκευάστηκε ως φρούριο ενάντια στους σταυροφόρους και το στρατό των Μογγόλων. Κατά τον 17ο αιώνα, χρησιμοποιήθηκε από Οθωμανούς ηγεμόνες και κάποτε χρησίμευε ως κατάλυμα για τον Γάλλο διοικητή Ναπολέοντα Βοναπάρτη το 1799, όταν μπήκε στη Γάζα για να προσπαθήσει να αποτρέψει μια αναμενόμενη οθωμανική εισβολή στην Αίγυπτο.
Πριν από τη Νάκμπα του 1948, όταν εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι έγιναν πρόσφυγες κατά τη δημιουργία του Ισραήλ και πολλοί κατέφυγαν στη Γάζα, το παλάτι χρησίμευε ως αστυνομικός σταθμός για τους Βρετανούς, που έλεγχαν την περιοχή, και αργότερα έγινε παλαιστινιακό σχολείο θηλέων.
Βιβλιοθήκες
- Κατά τη διάρκεια μιας εβδομαδιαίας παύσης των ισραηλινών βομβαρδισμών που άρχισαν στις 24 Νοεμβρίου, οι Παλαιστίνιοι μπόρεσαν να ερευνήσουν εν συντομία την έκταση της ζημιάς στην πατρίδα τους. Γρήγορα έγινε σαφές ότι πολλά κτίρια δημόσιων υπηρεσιών είχαν καταστραφεί, συμπεριλαμβανομένου του Πολιτιστικού Κέντρου Ρασάντ Ελ Σάουα στην πόλη της Γάζας, που κάποτε ήταν ο τόπος των ειρηνευτικών συνομιλιών μεταξύ του ηγέτη της PLO Γιάσερ Αραφάτ και του προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον τη δεκαετία του 1990. Το κοινοτικό βιβλιοπωλείο του Σαμίρ Μανσούρ , το οποίο ανακαινίστηκε με κόπο μετά τον ισραηλινό βομβαρδισμό του 2021, υπέστη επίσης μεγάλες ζημιές.
- Η Βιβλιοθήκη του Μεγάλου Τζαμί Ομάρι στην πόλη της Γάζας ήταν κάποτε γεμάτη με σπάνια χειρόγραφα, συμπεριλαμβανομένων παλαιών αντιγράφων του Κορανίου, βιογραφίες του Προφήτη Μωάμεθ και αρχαία βιβλία για τη φιλοσοφία, την ιατρική και τον μυστικισμό των Σούφι. Η βιβλιοθήκη, που ιδρύθηκε από τον σουλτάνο Zahir Baybars και άνοιξε το 1277, διέθετε κάποτε μια συλλογή από 000 βιβλία και χειρόγραφα.
Πολλά από τα σπάνια βιβλία και χειρόγραφα που στεγάζονταν εκεί χάθηκαν ή καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών και του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αφήνοντας μόνο 62 βιβλία. Αυτά τα έντυπα αντίγραφα έχουν πλέον καταστραφεί επίσης σε μια επίθεση στο τέμενος Omari στις 8 Δεκεμβρίου.
Ευτώχως είχε ολοκληρωθεί περυσι το η ψηφιοποίηση αυτών των βιβλίων από το Hill Museum and Manuscript Library και στη Βρετανική Βιβλιοθήκη και είναι προσβάσιμα ηλεκτρονικά στο HMML Reading Room .
Τζαμιά
Το Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων της Γάζας εκτίμησε ότι έως και 104 τζαμιά έχουν υποστεί ζημιές ή καταστραφεί από την έναρξη της ισραηλινής επίθεσης.
- Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνεται και το τζαμί Othman bin Qashqar στη γειτονιά Zeitoun της πόλης της Γάζας, το οποίο χτίστηκε το 1220 στη θέση όπου πιστεύεται ότι είχε ταφεί ο προπάππους του Προφήτη Μωάμεθ. Το συγκεκριμένο τζαμί έχει υποστεί σοβαρές ζημιές από αεροπορική επιδρομή στις 7 Δεκεμβρίου.
- Το τζαμί Sayed al-Hashim, που χτίστηκε τον 12ο αιώνα και ανακαινίστηκε το 1850, υπέστη ζημιές σε αεροπορική επιδρομή του Οκτωβρίου. Αυτό το τζαμί, χτισμένο από στιβαρό ασβεστόλιθο στην Παλιά Πόλη της Γάζας, έχει μεγάλη σημασία για τους μουσουλμάνους επειδή λέγεται ότι στεγάζει τον τάφο ενός άλλου προπάππου του Προφήτη Μωάμεθ, του Χασίμ μπιν Αμπντ Μανάφ. Οι τοπικές παραδόσεις λένε ότι ήταν έμπορος που ταξίδευε στη Μέκκα από τη Συρία και όταν αρρώστησε και πέθανε, και στη σημερινή συνοικία Daraj της Γάζας.
Μετά την περίοδο της κυριαρχίας των Σταυροφόρων ακολούθησε η κατασκευή του τζαμιού προτού οι Μαμελούκοι το αναλάβουν να το ξαναχτίσουν. Αργότερα θα ανακαινίστηκε υπό την επίβλεψη του Οθωμανού σουλτάνου Abdul Majid το 1850 και ξανά μετά από ζημιές το 1917 κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στις αρχές του τρέχοντος πολέμου, το τζαμί έπιασε φωτιά κατά τη διάρκεια μιας ισραηλινής αεροπορικής επιδρομής, η οποία κατέστρεψε τους τοίχους και τις οροφές του. - Το Μεγάλο Τζαμί Ομάρι ήταν χώρος θρησκευτικής λατρείας με τη μια ή την άλλη μορφή για περίπου δύο χιλιετίες.
Γνωστό στα αραβικά ως Al-Masjid al-Omari al-Kabir, πιστεύεται ότι είναι το πρώτο τζαμί που χτίστηκε στη Λωρίδα της Γάζας πριν από 1.400 χρόνια. Στις 8 Δεκεμβρίου καταστράφηκε από ισραηλινή αεροπορική επιδρομή.
Χτισμένο από ντόπιο ψαμμίτη, είχε τη δυνατότητα να φιλοξενεί έως και 000 πιστούς για προσευχή, το μόνο που απομένει είναι ο μιναρές της εποχής των Μαμελούκων, λυγισμένος και σπασμένος.
«Αυτό ήταν κάτι περισσότερο από ένα τζαμί για την κοινότητα», είπε η Sabrine. «Ένας άντρας μου είπε ότι ένιωθε πιο λυπημένος για την καταστροφή του τζαμιού παρά για την καταστροφή του σπιτιού του».
Πήρε το όνομά του από τον δεύτερο χαλίφη του Ισλάμ, Omar bin Khattab, και χτίστηκε τον έβδομο αιώνα πάνω στα ερείπια μιας αρχαίας εκκλησίας που χτίστηκε το 406, η οποία χτίστηκε πάνω από τα θεμέλια ενός παγανιστικού ναού του Χαναανίτη θεού της γονιμότητας, Dagon.
Όπως πολλές ιστορικές τοποθεσίες που ζουν περισσότερο από τους ανθρώπους που τις έχτισαν, έτσι και αυτή έχει διαφορετικές ιστορίες πίσω της. Σύμφωνα με μια αφήγηση, ο Σαμψών, ένας Ισραηλίτης πολεμιστής που αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη, ο οποίος ήταν γνωστό ότι αντλούσε τη δύναμή του από τα μαλλιά του, θάφτηκε κάτω από τα ερείπια γκρεμίζοντας τους τοίχους του παγανιστικού αυτούναού. Άλλοι λένε ότι ο ναός έπεσε αφού οι Βυζαντινοί έκαψαν όλες τις παγανιστικές τοποθεσίες όταν ανέλαβαν την κυριαρχία της Γάζας από το 390.
Ο Αγιουβίδης κατακτητής Salah al-Din μετέτρεψε το κτίριο ξανά σε τζαμί αφού οι Σταυροφόροι το είχαν μετατρέψει σε Καθεδρικό Ναό του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή.
Το τζαμί χρησιμοποιήθηκε ως τόπος λατρείας από την τοπική μουσουλμανική κοινότητα από το 1291.
Σε συνεργασία με το Πρόγραμμα Κινδυνευόντων Αρχείων της Βρετανικής Βιβλιοθήκης, το HMML ψηφιοποίησε πέρυσι μια επιλογή αρχαίων βιβλίων και ενός αντιγράφου από τη βιβλιοθήκη του τζαμιού που δεν είναι διαθέσιμα «οπουδήποτε αλλού στον κόσμο», είπε στο Al Jazeera σύμβουλος της HMML. Τα έργα περιελάμβαναν το Βιβλίο των Ποιημάτων Σούφι του 14ου αιώνα του Ibn-Zokaa και βιβλία από φημισμένους νομικούς της Γάζας, συμπεριλαμβανομένου του Sheikh Skaike.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που χτυπήθηκε το τζαμί κατά την επιδρομή του Δεκεμβρίου. Είχε χτυπηθεί και στις 19 Οκτωβρίου, αλλά είχε υποστεί ζημιές και κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και ξανά κατά τη διάρκεια της επίθεσης του Ισραήλ στη Γάζα το 2014.
Εκκλησίες
- Το δάπεδο της βυζαντινής εκκλησίας Jabalia , που χτίστηκε το 444, ήταν κάποτε διακοσμημένο με πολύχρωμα ψηφιδωτά που απεικόνιζαν ζώα, σκηνές κυνηγιού και φοίνικες. Οι τοίχοι του ήταν στολισμένοι με 16 θρησκευτικά κείμενα γραμμένα στα αρχαία ελληνικά, τα οποία χρονολογούνται από την εποχή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β’, ο οποίος κυβέρνησε το Βυζάντιο από το 408 έως το 450.
Το Παλαιστινιακό Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων άνοιξε ξανά την εκκλησία στις αρχές του 2022 μετά από τρία χρόνια αποκατάστασης σε συνεργασία με έναν γαλλικό οργανισμό, την Premiere Urgence Internationale και το Βρετανικό Συμβούλιο.
Τότε, ο Nariman Khella του υπουργείου είπε: «Η εκκλησία ανακαλύφθηκε κατά την πλακόστρωση της οδού Salah al-Din και το πρώτο πράγμα που ανακαλύφθηκε ήταν δύο τάφοι, ο ένας για έναν ηλικιωμένο και ο άλλος για ένα μικρό παιδί». Την ίδια χρονιά, ένας αγρότης ανακάλυψε μια σειρά από περίπλοκα μωσαϊκά κοντά. Η κατάσταση των τάφων και των κοντινών ψηφιδωτών παραμένει ασαφής.
Όσο για την ίδια την ιστορική εκκλησία, καταστράφηκε τον Οκτώβριο από ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές. - Η Μονή του Αγίου Ιλαρίωνα βρίσκεται σε μια περιοχή που ονομάζεται Tell Umm Amer στο χωριό Nuseirat στην ακτή και χρονολογείται περίπου το 340 κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής κυριαρχίας στην περιοχή. Το “tell”, είναι ένας λόφος με επίπεδη κορυφή, που συχνά σηματοδοτεί τη θέση μιας αρχαίας πόλης.
Για να αποσυρθεί από την εγκόσμια ζωή και να βυθιστεί σε πνευματικές αναζητήσεις, ο Άγιος Ιλαρίωνας, ένας Χριστιανός που λέγεται ότι ήταν ο ιδρυτής του μοναχισμού, έχτισε ένα μικρό και απλό δωμάτιο για τον εαυτό του σε αυτό που νόμιζε ότι ήταν ένα απομονωμένο μέρος στο σημερινό Deir el-Balah στο την κεντρική Λωρίδα της Γάζας. Παρά την επιθυμία του για μοναξιά, οι προσκυνητές τον αναζητούσαν αναζητώντας θεραπείες για ασθένειες και πνευματική καθοδήγηση. Τα κτίρια γύρω από το απλό δωμάτιό του εξαπλώθηκαν με τα χρόνια, και τελικά έγιναν ένα από τα μεγαλύτερα μοναστήρια στη Μέση Ανατολή.
Μέσα στο ιερό του μοναστηριού των 25 στρεμμάτων (10 εκταρίων), θα υπήρχαν τελικά πέντε εκκλησίες, ένας χώρος ταφής, μια αίθουσα βαπτίσματος και αρχαία λουτρά. Μωσαϊκά και ασβεστόλιθος διακοσμούσαν τα δάπεδα και τους τοίχους για να υποδεχτούν τους προσκυνητές που ταξίδευαν στη Via Maris από την Αίγυπτο στη Δαμασκό.
Το μοναστήρι καταστρ4άφηκε από σεισμό το 614, η τοποθεσία παρέμενε εγκαταλελειμμένη μέχρι που οι Παλαιστίνιοι αρχαιολόγοι ξεκίνησαν τις ανασκαφές στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Η τοποθεσία, την οποία η UNESCO πρόσθεσε στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2012, έχει υποστεί ζημιές από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς. - Ο ελληνορθόδοξος ναός του Αγίου Πορφυρίου βρίσκεται στη Ζεϊτούν εδώ και 16 αιώνες. Χτυπήθηκε και καταστράφηκε στις 19 Οκτωβρίου.
Θεωρείται ως η τρίτη παλαιότερη εκκλησία στον κόσμο, ο Άγιος Πορφύριος χτίστηκε το 425 στα θεμέλια μιας αρχαίας ειδωλολατρικής εκκλησίας και πήρε το όνομά του από τον βυζαντινό άγιο που είχε ως αποστολή του να κλείσει τους ειδωλολατρικούς ναούς. Πιστεύεται ότι έχει ταφεί στο δάπεδο της εκκλησίας.
Όπως και άλλες έτσι και αυτή η εκκλησία μετατράπηκε σε τζαμί τον έβδομο αιώνα, αλλά επανήλθε σε εκκλησία τη δεκαετία του 1150, όταν οι Σταυροφόροι την ανέκτησαν. Ανακαινίστηκε το 1856 και παρέμεινε τόπος λατρείας για τη χριστιανική κοινότητα της Γάζας να προσεύχεται και να αναζητά καταφύγιο σε περιόδους σύγκρουσης.
Στον ισραηλινό βομβαρδισμό της 19ης Οκτωβρίου, 17 άνθρωποι σκοτώθηκαν όταν η οροφή της εκκλησίας υποχώρησε. Το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων είπε ότι η επίθεση στην εκκλησία «αποτελεί έγκλημα πολέμου». Το γειτονικό τζαμί Katib al-Wilaya, οθωμανικού τύπου , που χτίστηκε τον 15ο αιώνα, υπέστη ζημιές στην ίδια επίθεση. - Η Εκκλησία της Αγίας Οικογένειας , που χτίστηκε το 1974, είναι η μοναδική Ρωμαιοκαθολική εκκλησία της Γάζας και καταφύγιο για την τοπική κοινότητα. Χτυπήθηκε σε αεροπορική επιδρομή στις 4 Νοεμβρίου. Ένα σχολείο στο εκκλησιαστικό συγκρότημα καταστράφηκε μερικώς.
Το Λατινικό Πατριαρχείο Ιεροσολύμων επιβεβαίωσε ότι θραύσματα από ισραηλινές στρατιωτικές επιδρομές σε κτίρια κοντά στην Εκκλησία της Αγίας Οικογένειας κατέστρεψαν δεξαμενές νερού και ηλιακούς συλλέκτες στην οροφή της εκκλησίας.
Άλλα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς
- Το Ard-al-Moharbeen, ή η Ρωμαϊκή Νεκρόπολη, ανακαλύφθηκε πέρυσι από αρχαιολόγους από την Παλαιστίνη και τη Γαλλία, όταν οικοδόμοι χτίζοντας νέα σπίτια ανακάλυψαν τάφους στην τοποθεσία.
Τουλάχιστον 134 τάφοι που χρονολογούνται από το 200 π.Χ. έως το 200 μ.Χ. με σκελετούς ακόμη ανέπαφους βρέθηκαν σε μια ρωμαϊκή νεκρόπολη.
Ανακαλύφθηκαν δύο περίπλοκα διακοσμημένες σαρκοφάγοι από μόλυβδο, η μία με μοτίβα συγκομιδής σταφυλιών και η άλλη με δελφίνια.
Ο Fadel Alatel, ένας αρχαιολόγος στη Γάζα και μέλος του δικτύου Heritage for Peace, εργαζόταν σε αυτήν την ανασκαφή πριν από τις 7 Οκτωβρίου. Είπε στο Al Jazeera ότι φοβάται για το τι μπορεί να έχει συμβεί σε αυτούς τους σπάνιους τάφους.
«Είναι στην περιοχή όπου έπεσε λευκός φώσφορος. Η ζημιά του στην τοποθεσία είναι άγνωστη», είπε. «Επίσης, ο χειμερινός καιρός και οι ισχυρότερες βροχοπτώσεις μπορεί να σημαίνουν ότι η σπάνια ανακάλυψη θα μπορούσε να καταστραφεί».
Ο Alatel έχει εργαστεί για τη διατήρηση της κληρονομιάς και της αρχαιολογίας της Γάζας μέσω αμέτρητων ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών, αλλά είπε ότι αυτή τη φορά η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη και δεν μπόρεσε να επιστρέψει στην τοποθεσία για να ερευνήσει την έκταση της ζημιάς.
Η Forensic Architecture (FA), μια ερευνητική δημοσιογραφική υπηρεσία που εδρεύει στο Goldsmiths του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, καταγράφει την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς στη Γάζα στην έρευνά της Living Archaeology . Στις 8 Οκτωβρίου, μία ημέρα μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ που άρχισαν τον πόλεμο, ερευνητές του οργανισμού χρησιμοποιώντας δορυφορική τεχνολογία βρήκαν στοιχεία για τρεις μεγάλους κρατήρες από ισραηλινούς πυραύλους στον αρχαιολογικό χώρο.
Σε έκθεσή της, η FA δήλωσε: «Αυτή η περιφρόνηση και η καταστροφή της παλαιστινιακής πολιτιστικής κληρονομιάς μειώνει τις παλαιστινιακές αξιώσεις για κρατική ιδιότητα και αρνείται στους Παλαιστίνιους το θεμελιώδες δικαίωμά τους να έχουν πρόσβαση και να διατηρούν τη δική τους κληρονομιά». - Η τύχη ενός άλλου αρχαίου χώρου, ενός λιμανιού, είναι γνωστή. Έχει καταστραφεί.
Βρίσκεται στη βορειοδυτική γωνία της Γάζας, το πρώτο γνωστό λιμάνι του θύλακα, το Anthedon , γνωστό και ως Balakhiyah ή Tida, κατοικήθηκε από το 800 π.Χ. έως το 1100 μ.Χ., ή από τη μυκηναϊκή εποχή έως την πρώιμη βυζαντινή εποχή. Έγινε ανεξάρτητη πόλη κατά την ελληνιστική περίοδο.
Αφού ανακαλύφθηκαν ερείπια ρωμαϊκών ναών και μωσαϊκά δάπεδα στον αρχαιολογικό χώρο 5 στρεμμάτων (2 εκταρίων), συμπεριλήφθηκε από την UNESCO στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της το 2012. - Το Hammam al-Sammara, ή το λουτρό Σαμαρειτών, καταστράφηκε στις 8 Δεκεμβρίου. Είναι προγενέστερο του Ισλάμ και πιθανότατα ιδρύθηκε από τους Σαμαρείτες, μια θρησκευτική αίρεση των Εβραίων που ζούσαν στην περιοχή Zeitoun, γνωστή και ως Εβραϊκή Συνοικία. Η περιοχή είχε μια ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητα μέχρι την κυριαρχία των Σταυροφόρων τον 12ο αιώνα. Η τελευταία παλαιστινιακή εβραϊκή οικογένεια ζούσε στη γειτονιά μέχρι τη δεκαετία του 1960.
Άλλο ένα κομμάτι της εβραϊκής ιστορίας στη Γάζα ήταν το μωσαϊκό του βασιλιά Δαβίδ, το οποίο χρονολογείται στο 508. Ανακαλύφθηκε στα ερείπια μιας συναγωγής του έκτου αιώνα και απεικόνιζε τον βασιλιά Δαβίδ να παίζει άρπα. Μεταφέρθηκε στο Μουσείο του Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ αφού το Ισραήλ κατέλαβε τη Λωρίδα της Γάζας κατά τη διάρκεια του Πολέμου των Έξι Ημερών του 1967.
Κάποτε, η πόλη της Γάζας είχε 38 λουτρά. Πολλοί χάθηκαν κατά τη διάρκεια των πολέμων και της κατοχής επειδή υπήρχαν έλλειψη πόρων για τη συντήρησή τους.
Το Hammam al-Sammara ήταν το τελευταίο που απέμεινε. Μια πινακίδα κρεμόταν κάποτε στην είσοδό του που έλεγε ότι είχε αποκατασταθεί το 1320 από τον ηγεμόνα των Μαμελούκων Sangar ibn Abdullah.
Η τοποθεσία ήταν ένα δημοφιλές μέρος συνάντησης των κατοίκων της Γάζας για να κοινωνικοποιηθούν και να αναζητήσουν θεραπείες για ασθένειες κάτω από τις παραδοσιακές θολωτές οροφές της. Με περίπλοκα, ένθετα μαρμάρινα πλακάκια στο δάπεδο, το χαμάμ εξακολουθούσε να θερμαίνεται χρησιμοποιώντας παραδοσιακούς ξυλόφουρνους και υδραγωγεία. - Βορειοανατολικά του Nuseirat, η οχυρωμένη πόλη Tell el-Ajjul, ή Calves Hill, βρίσκεται ανάμεσα στη Μεσόγειο Θάλασσα και το Wadi Gaza. Ιδρύθηκε περίπου το 2000 με 1800 π.Χ. και έχει καταστραφεί από τους Ισραηλινούς βομβαρδισμούς.
- Ο Βρετανός αιγυπτιολόγος William Matthew Flinders Petrie ανακάλυψε την τοποθεσία τη δεκαετία του 1930 αφού μετακόμισε ανατολικά στην Παλαιστίνη μετά την ανασκαφή της Μεγάλης Πυραμίδας της Γκίζας. Εδώ ανακάλυψε χρυσά κοσμήματα και αρχαία νομίσματα που χρησιμοποιούσαν οι Υξοί, οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί.
- Οι περισσότερες από τις ανακαλύψεις του που έγιναν μεταξύ 1930 και 1934, όταν η Γάζα βρισκόταν υπό τη βρετανική κατοχή και τώρα βρίσκονται στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του Βρετανικού Μουσείου στο Λονδίνο. Άλλα ευρήματα περιελάμβαναν εισαγόμενα αγγεία από την Κύπρο, μπουκάλια και σκαραβαίους, με πολλά κομμάτια που χρονολογούνται από την εποχή του Χαλκού πριν από περίπου 3.600 χρόνια. Τα τεχνουργήματα υποδηλώνουν επίσης ότι το Tell el-Ajjul ήταν κάποτε εμπορικός κόμβος.
Ιστορικές τοποθεσίες της Γάζας σε άγνωστη κατάσταση
Η κατάσταση πολλών άλλων ιστορικών τοποθεσιών της Γάζας παραμένει άγνωστη. Σύμφωνα με τον Alatel, είναι δύσκολο να συμβαδίσει κανείς με την κατάσταση στο έδαφος γιατί «αλλάζει κάθε πέντε λεπτά». Οι ντόπιοι φωτογράφοι δεν μπόρεσαν να επιστρέψουν σε πολλές τοποθεσίες για να εκτιμήσουν τις ζημιές λόγω της επικίνδυνης κατάστασης.
Αυτές είναι μερικές από τις τοποθεσίες των οποίων η κατάσταση δεν είναι ακόμη γνωστή:
- Χρονολογείται από τον 14ο αιώνα, το καραβανσεράι Khan Younis χτίστηκε για να εξυπηρετεί τις ανάγκες των ανθρώπων που ταξιδεύουν κατά μήκος της Via Maris.
Πήρε το όνομά του από τον ιδρυτή του από τους Μαμελούκους, Γιουνίς αλ-Νουρούζι, το χανάτε ή χάν, ήταν ένας τύπος πανδοχείου που ήταν δημοφιλής στην περιοχή από τον 10ο περίπου αιώνα, προσφέροντας στους ταξιδιώτες ένα μέρος για ξεκούραση και διάλειμμα κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους. Αυτό το καραβανσεράι, που χτίστηκε το 1387, διαθέτει τζαμί, ταχυδρομείο και αποθήκες. - Κατά τη διάρκεια μιας αρχαιολογικής ανασκαφής από το 1972 έως το 1982, ανακαλύφθηκε μια συλλογή από μοναδικά φέρετρα κεραμικής σε σχήμα ανθρώπου στο νεκροταφείο Deir el-Balah , που χρονολογείται από την ύστερη Εποχή του Χαλκού (1550-1200 π.Χ.).
- Βρίσκεται στη γειτονιά Daraj, το σούφι τζαμί της Ahmadiyyah Zawiya ιδρύθηκε το 1336 από οπαδούς του Σεΐχη Ahmad al-Badawi, ενός γνωστού λόγιου Σούφι του 12ου αιώνα που έζησε στη Γάζα.
Οι λάτρεις των Σούφι συγκεντρώνονταν εκεί για συλλογικές προσευχές τη Δευτέρα και την Πέμπτη. Υπήρξαν βομβαρδισμοί στην περιοχή, είπε ο Alatel, αλλά είναι ακόμη άγνωστο τι έχει γίνει με τον ιερό χώρο.
«Όλα τα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς μας είναι ξεκάθαρα σημαδεμένα, ωστόσο τα ισραηλινά στρατιωτικά πλήγματα, τα τανκς και οι μπουλντόζες συνεχίζουν να δρουν», είπε ο αρχαιολόγος. «Αλλά πιστεύω ότι όλα αυτά θα τελειώσουν. Ακόμα κι αν επιχειρήσουν να καταστρέψουν το παρελθόν μας, θα ξαναχτίσουμε το μέλλον της Γάζας».
- Διαβάστε από το πρωτότυπο το άρθρο της ανεξάρτητης συγγραφέως, συντάκτριας και παραγωγού Indlieb Farazi Saber, που έχει εργαστεί για το Al Jazeera English, το BBC World Service και το Middle East Eye, με τίτλο «A ‘cultural genocide’: Which of Gaza’s heritage sites have been destroyed?», στα αγγλικά, πατώντας ΕΔΩ
Δείτε φωτογραφικό υλικό των μνημείων από το Al Jazeera
