Financial Times:: H αυξανόμενη τιμή του ελαιόλαδου στην Ελλάδα δελεάζει εξαγωγείς — και κλέφτες, αλλά κρύβει και ευκαιρίες

Tις προκλήσεις από την αλματώδη αύξηση της τιμής του ελαιόλαδου για τους παραγωγούς στη χώρα μας, αλλά και τις ευκαιρίες που αυτή κρύβει, παρουσιάζουν σε άρθρο τους οι Financial Times.
Στη Μεσσήνη, μια ήσυχη ελληνική πόλη στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο, το ελαιουργείο του Παναγιώτη Μητσέα βουίζει από δραστηριότητα ένα φθινοπωρινό απόγευμα. Οι ντόπιοι που φέρουν σακιά με φρεσκοκομμένες ελιές περιμένουν υπομονετικά να ζυγιστούν, να πλυθούν, να τεμαχιστούν και να θρυμματιστούν τα προϊόντα τους. Είναι μια ευχάριστη σκηνή που επαναλαμβάνεται στην Ελλάδα εδώ και χιλιετίες. Όμως ο Μητσέας δεν είναι ευχαριστημένος. «Δεν έχω δει τόσο κακή χρονιά στις έξι δεκαετίες δουλειάς μου», είπε ο 78χρονος. Η παραγωγή είχε μειωθεί κατά περισσότερο από τα δύο τρίτα λόγω του ασυνήθιστα ζεστού καιρού. «Τα ελαιόδεντρα δεν ξεκουράστηκαν όπως θα έπρεπε τους χειμερινούς μήνες», είπε, αρπάζοντας μερικές ελιές από ένα τσουβάλι. «Είναι αφυδατωμένοι».
Ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής στο ελαιόλαδο, που αποτελεί βασικό συστατικό της ελληνικής ζωής από την αρχαιότητα, είναι εμφανής σε ολόκληρη την περιοχή της Μεσογείου, όπου την τελευταία διετία έχουν περιοριστεί οι σοδειές, ενώ στη Ρόδο οι αγρότες επλήγησαν το καλοκαίρι από την καταστροφή περίπου 50.000 ελαιόδεντρων από τις δασικές πυρκαγιές.
Το αποτέλεσμα ήταν να εκτοξευτούν οι τιμές του χύμα ελαιόλαδου -του «υγρού χρυσού», όπως το περιγράφει ο Όμηρος– και να διπλασιαστούν μέσα σε έναν χρόνο στα περίπου 9.000 ευρώ ανά τόνο.

Αύξηση των κλοπών ελαιόλαδου στην Ελλάδα
Η αύξηση αυτή συμπαρέσυρε προς τα πάνω τόσο τις τιμές λιανικής όσο και τις κλοπές ελαιών και ελαιόλαδου, καθώς και τα περιστατικά νόθευσης με φθηνότερα προϊόντα.
Τα ελαιόδεντρα έχουν βαθιές ρίζες στην ελληνική μυθολογία και ιστορία, με τη θεά Αθηνά να επικρατεί στη μάχη με τον Ποσειδώνα για την ονοματοδοσία της πόλεως των Αθηνών προσφέροντας ένα ελαιόδεντρο στην Ακρόπολη, έναντι της πηγής αλμυρού νερού που πρόσφερε ο θεός της θάλασσας.
Η αύξηση της τιμής του ελαιόλαδου, ωστόσο, διαταράσσει το εμπόριο της ελιάς στην Ελλάδα. Ο 78χρονος ιδιοκτήτης ελαιοτριβείου στη Μεσσήνη, Παναγιώτης Μητσέας, είπε στη βρετανική οικονομική εφημερίδα ότι για πρώτη φορά αφότου έστησε την επιχείρησή του του έκλεψαν εκατό λίτρα ελαιόλαδου.
Ορισμένοι αγρότες τοποθέτησαν συσκευές GPS σε πλαστικές ελιές για να παρακολουθούν κλοπές της σοδειάς τους, ενώ σούπερ μάρκετ -όπως και στην Ισπανία- βάζουν αντικλεπτικά συστήματα σε φιάλες και σε δοχεία ελαιόλαδου, λες και είναι μπουκάλια ουίσκι ή ακριβού κρασιού. Κι από εκεί που μέχρι πέρυσι οι Αρχές δεν τηρούσαν ξεχωριστά αρχεία για τις σπάνιες κλοπές ελαιόλαδου, τώρα καταγράφονται τρία με τέσσερα κρούσματα εβδομαδιαίως, σύμφωνα με την Κωνσταντίνα Δημογλίδου, εκπρόσωπο της Ελληνικής Αστυνομίας.

Κρίση και ευκαιρίες
Αλλά η κρίση αυτή με την αύξηση της τιμής του λαδιού λόγω της κλιματικής αλλαγής έχει και μια θετική πλευρά για την Ελλάδα: η αύξηση της αξίας του ελαιόλαδου ωθεί επιχειρηματίες να το διαθέτουν στις ξένες αγορές ως προϊόν πολυτελείας, αντί να αφήνουν γνωστότερες ισπανικές και ιταλικές μάρκες να επωφελούνται από τις αγορές μεγάλων ποσοτήτων του υψηλής ποιότητας ελληνικού ελαιόλαδου.
Η Ελλάδα είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο και παραδοσιακά πουλάει χύμα ελαιόλαδο υψηλής ποιότητας στους μεγαλύτερους ανταγωνιστές της, στην Ισπανία και στην Ιταλία, οι οποίες το εμφιαλώνουν και το πωλούν στους καταναλωτές ανά την υφήλιο. Και στο εσωτερικό, οι Έλληνες αποκτούν μέσω μιας αφορολόγητης, άτυπης αγοράς αξίας μισού δισ. ευρώ τη μεγαλύτερη ποσότητα του δικού τους οικιακού ελαιόλαδου, που υποβάλλεται συνήθως σε περιορισμένο ποιοτικό έλεγχο και διατίθεται σε φιάλες χωρίς ετικέτα, τενεκέδες ή πλαστικά δοχεία από συγγενείς ή φίλους που διαθέτουν κάποιον ελαιώνα. Τέτοιες πωλήσεις αποτελούν πλέον αντικείμενο διαπραγμάτευσης μέσα από πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
Όπως ανέφερε στους FT ο Εμμανουήλ Γιαννούλης, πρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Ελαιολάδου, ορισμένες ποσότητες ελαιόλαδου νοθεύτηκαν με άλλα προϊόντα -πρόβλημα που πιθανώς θα επιδεινωθεί καθώς αυξάνονται οι τιμές- και περισσότερα από τα δύο τρίτα του τυχαίου δείγματος ελαιόλαδου δεν πληρούν τα ελληνικά πρότυπα ποιότητας.

Πώς εκμεταλλεύονται σε Ισπανία και Ιταλία το ελληνικό ελαιόλαδο
Ωστόσο, περίπου το 82% των 300.000 τόνων που παράγονται κατά μέσο όρο ετησίως στην Ελλάδα είναι υψηλής ποιότητας εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, το οποίο σε μεγάλο βαθμό χρησιμοποιείται όχι για επώνυμες ελληνικές εξαγωγές, αλλά από Ιταλούς και Ισπανούς παραγωγούς προκειμένου να δώσουν γεύση στο δικό τους λάδι, σύμφωνα με τον Γιώργο Οικονόμου, γενικό διευθυντή του ομίλου εταιρειών ελαιόλαδου SEVITEL, που εδρεύει στην Αθήνα.
«Ας μην κατηγορούμε τους “κακούς” Ισπανούς και Ιταλούς, αλλά τη δική μας αδυναμία να προσθέσουμε αξία στο ελληνικό ελαιόλαδο και να το πουλήσουμε», είπε στη βρετανική εφημερίδα.

Οι αναξιοποίητες εμπορικές δυνατότητες του ελληνικού ελαιόλαδου
Ο Γιάννης Βαρδής, δικηγόρος ακινήτων με έδρα στη Νέα Υόρκη, είναι μεταξύ εκείνων που παρατήρησαν τις αναξιοποίητες εμπορικές δυνατότητες του ελληνικού ελαιόλαδου, λόγος για τον οποίο άρχισε να το εισάγει στις ΗΠΑ.
«Ήθελα να δώσω στο ελληνικό ελαιόλαδο την αξία που του αναλογεί, επειδή είδα με ποιον τρόπο άλλοι εκμεταλλεύονταν αυτό το μοναδικό προϊόν», είπε.
Προ πενταετίας ο κ. Βαρδής επέστρεψε στη γενέτειρά του, τη Σπάρτη, για να στήσει το μεγαλύτερο εργοστάσιο της περιοχής εξάγοντας ελαιόλαδο (Sparta Gourmet), ενώ επεξεργάζεται και ελιές Καλαμών προς κατανάλωση.
«Όταν εκτινάχθηκαν πέρυσι οι τιμές στα ύψη, οι Ιταλοί ομόλογοί μου με παρακαλούσαν τους πουλήσω χύμα [ελαιόλαδο] για να αυξήσω τα κέρδη μου. Αλλά προτίμησα να διατηρήσω ανταγωνιστικές τις τιμές μου και να βγω σε νέες αγορές για να διατηρήσω το Λακωνικό ελαιόλαδο ως εμφιαλωμένο προϊόν», δήλωσε.
Η επιχειρηματίας Χριστίνα Στριμπάκου, ιδιοκτήτρια του LIÁ, ενός βραβευμένου ελαιόλαδου υψηλής ποιότητας από τα Φιλιατρά, θέλει και αυτή να δει ελληνικά προϊόντα σε καταστήματα τροφίμων στο εξωτερικό, αλλά δυσφορεί εξίσου για την ελληνική τάση εξαγωγής χύμα ελαιόλαδου, ειδικά την περασμένη χρονιά, όταν η ισπανική και η ιταλική παραγωγή μειώθηκαν κατά 40% λόγω ακραίων ξηρασιών, ενώ η Ελλάδα είχε μια καλή χρονιά, με 350.000 τόνους παραγωγής.
«Αντί να εκμεταλλευτούμε την έλλειψη ιταλικών και ισπανικών προϊόντων και να τοποθετήσουμε το ελληνικό μας ελαιόλαδο στα ράφια διεθνών σούπερ μάρκετ, απλώς τους βοηθούμε να διατηρήσουν τη θέση τους πουλώντας τους χύμα», είπε η κ. Στριμπάκου. Μετά από χρόνια σκληρής δουλειάς με μια οικογενειακή επιχείρηση 2.500 ελαιόδεντρων, κατάφερε να τοποθετήσει το λάδι της ως επώνυμο προϊόν στα ράφια κορυφαίων καταστημάτων, όπως το Waitrose του Ηνωμένου Βασιλείου. «Οι Έλληνες παραγωγοί δίνουν προτεραιότητα στα άμεσα κέρδη χωρίς να επενδύσουν στο μέλλον», παραπονέθηκε.
Ακόμη και όταν οι τιμές είναι υψηλές, ωστόσο, δεν είναι εύκολο να ιδρύσεις μια εξαγωγική επιχείρηση. Ο Σπύρος Παπαδάτος, πρώην διεθνής διαιτητής ποδοσφαίρου που κάποτε επέβλεπε αστέρια όπως ο Ντέιβιντ Μπέκαμ, άλλαξε καριέρα για να επιστρέψει στη Σπάρτη και να επιβλέπει τον ελαιώνα του πατέρα του, αλλά είπε ότι είχε αποθαρρυνθεί να επενδύσει στην εμφιάλωση και την εξαγωγή λαδιού λόγω της αύξησης του κόστους εργασίας, καυσίμων και λιπασμάτων.
Ο Φίλιππος Παπαστράτος, ένας άλλος παραγωγός που κάποτε έφτιαχνε και εξήγαγε πετρέλαιο από το νησί της Αίγινας, νότια της Αθήνας, είπε ότι έπρεπε να κλείσει τη λειτουργία φέτος λόγω των αυξανόμενων δαπανών.
Παρά την εξέχουσα θέση του στην καθημερινή ζωή, οι Έλληνες δεν δίνουν στο ελαιόλαδο την προσοχή που του αξίζει, προσθέτει ο κ. Οικονόμου. «Είναι λυπηρό, γιατί συζητούσαμε επί δεκαετίες τα ίδια προβλήματα, τα οποία τώρα επιδεινώνονται από τον αυξανόμενο αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής» αναφέρει.
Ακόμη και ο επιχειρηματίας Βαρδής είναι αβέβαιος για το μέλλον του έργου του. «Στο παρελθόν, αυτού του είδους η επένδυση θα ήταν για τουλάχιστον τρεις γενιές», είπε, «αλλά τώρα δεν είμαι σίγουρος πόσο θα διαρκέσει».

• Διαβάστε αναλυτικά το ρεπορτάζ της δημοσιογράφoυ Eleni Varvitsioti, της βρετανικής οικονομικής εφημερίδας Financial Times με τίτλο «‘Liquid gold’ rush: Greece’s surging olive oil price lures exporters — and thieves», στα αγγλικά, πατώντας ΕΔΩ.