Στις 7 Οκτωβρίου, η παλαιστινιακή ένοπλη ομάδα αντίστασης Χαμάς ξεκίνησε μια επίθεση που αιφνιδίασε το Ισραήλ. Οι μαχητές του κατέλαβαν ισραηλινές στρατιωτικές εγκαταστάσεις και εποικισμούς, γεγονός που οδήγησε στο θάνατο περίπου 1.400 Ισραηλινών.
Το Ισραήλ απάντησε εξαπολύοντας έναν ακόμη πόλεμο στη Γάζα, επιβάλλοντας πλήρη αποκλεισμό και βομβαρδίζοντας ανελέητα πολιτικά κτίρια και υποδομές. Περισσότεροι από 6.500 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 2.000 παιδιών.
Η επίθεση της Χαμάς δεν άλλαξε μόνο την πορεία της σύγκρουσης Παλαιστίνης-Ισραήλ, αλλά και τη δυναμική ολόκληρης της Μέσης Ανατολής. Έχει υπονομεύσει την αμερικανική στρατηγική αποκλιμάκωσης στην περιοχή σε χάος, έχει φέρει τις αραβικές κυβερνήσεις και το Ιράν σε δύσκολη θέση ανοίγοντας την πόρτα για μεγαλύτερη κινεζική και ρωσική εμπλοκή.
Η στρατηγική των ΗΠΑ υπονομεύεται
Τα τελευταία τρία χρόνια, η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπαθεί να περιορίσει την εμπλοκή της στη Μέση Ανατολή και να επικεντρωθεί στην Κίνα, στο πλαίσιο του «άξονα προς την Ασία».
Για να γίνει αυτό, οι ΗΠΑ ήλπιζαν να «ηρεμήσουν» τις εντάσεις στην περιοχή, διευκολύνοντας την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ και αποκλιμακώνοντας με το Ιράν. Ήλπιζε επίσης να αμφισβητήσει την κινεζική επιρροή στην περιοχή και να ενισχύσει την επιρροή της Ινδίας δημιουργώντας έναν οικονομικό διάδρομο που θα συνέδεε την Ινδία, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη.
Το προτεινόμενο έργο είχε δύο μέρη: έναν ανατολικό διάδρομο, ο οποίος θα συνέδεε την Ινδία με τα κράτη του Αραβικού Κόλπου και έναν βόρειο διάδρομο, ο οποίος θα συνέδεε τα κράτη του Κόλπου με την Ευρώπη μέσω της Ιορδανίας και του Ισραήλ. Υποτίθεται ότι θα ήταν η απάντηση των ΗΠΑ στην πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας.
Η επίθεση της Χαμάς έβαλε ένα απότομο τέλος σε αυτά τα σχέδια.
Πρώτον, έχει ουσιαστικά παγώσει τη διαδικασία εξομάλυνσης μεταξύ του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας, εμποδίζοντας τη σύναψη μιας περιφερειακής συμφωνίας ασφαλείας.
Δεύτερον, οι επιθέσεις ανάγκασαν επίσης τις ΗΠΑ να αντιστρέψουν την πολιτική της μειωμένης στρατιωτικής παρουσίας στην περιοχή, διατάσσοντας τη μεγαλύτερη στρατιωτική συσσώρευση από τον πόλεμο κατά του ISIS. Το Πεντάγωνο ανέπτυξε ένα αεροπλανοφόρο στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ ένα άλλο έχει σταλεί στον Κόλπο. Μαζί, παρέχουν περισσότερα από 100 αεροσκάφη με δυνατότητες επίθεσης, καθώς και πολεμικά πλοια και υποβρύχια εξοπλισμένα με πυραύλους Tomahawk. Η Ουάσιγκτον λέει ότι αυτή η συσσώρευση είναι για να εμποδίσει ένα τρίτο μέρος να ανοίξει ένα άλλο μέτωπο εναντίον του Ισραήλ.
Τρίτον, οι προσπάθειες των ΗΠΑ να αποκλιμακώσουν τις εντάσεις με το Ιράν έχουν επίσης τερματιστεί. Μόλις πριν από ένα μήνα, οι δύο χώρες κατέληξαν σε συμφωνία για ανταλλαγή κρατουμένων και την απελευθέρωση παγωμένων ιρανικών περιουσιακών στοιχείων αξίας 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Υπήρχε η ελπίδα ότι η συμφωνία θα ενθάρρυνε το Ιράν να περιορίσει τις πολιτοφυλακές του στη Συρία και το Ιράκ από το να ξεκινήσουν περαιτέρω επιθέσεις εναντίον των αμερικανικών δυνάμεων.
Οι εξελίξεις της περασμένης εβδομάδας δείχνουν ότι αυτή η ρύθμιση δεν ίσχυσε. Φιλοϊρανικές ένοπλες ομάδες στη Συρία και το Ιράκ έχουν εξαπολύσει επιθέσεις σε αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις, τραυματίζοντας αρκετούς Αμερικανούς υπαλλήλους. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι ισχυρίστηκαν επίσης ότι οι αμερικανικές δυνάμεις στη βόρεια Ερυθρά Θάλασσα έχουν αναχαιτίσει μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους που εκτόξευσαν οι Χούτι στην Υεμένη.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι οι ΗΠΑ κινδυνεύουν να συρθούν σε έναν άλλο περιφερειακό πόλεμο στη Μέση Ανατολή.
Τα αραβικά και ιρανικά διλήμματα
Η επίθεση της Χαμάς και ο ισραηλινός πόλεμος στη Γάζα έχουν επίσης φέρει τις περιφερειακές κυβερνήσεις σε δύσκολη θέση. Από τη μία πλευρά, οι ΗΠΑ πιέζουν τους άραβες συμμάχους τους, ορισμένοι από τους οποίους είχαν εξομαλύνει τις σχέσεις τους με το Ισραήλ, να καταδικάσουν τη Χαμάς. Μόνο τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν εξέδωσαν τέτοιες δηλώσεις.
Από την άλλη, η αδιάκριτη δολοφονία Παλαιστινίων αμάχων από το Ισραήλ έχει εξοργίσει το αραβικό κοινό και έχει επίσης ασκήσει πίεση στις αραβικές κυβερνήσεις να αναλάβουν δράση αλληλεγγύης προς τους Παλαιστίνιους. Υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι το βάρος της κοινής γνώμης ωθεί τους Άραβες ηγέτες να πάνε ενάντια στις επιθυμίες των ΗΠΑ.
Η σφαγή στο νοσοκομείο al-Ahli Baptist στις 17 Οκτωβρίου προκάλεσε έντονες καταδίκες από αραβικά κράτη, συμπεριλαμβανομένων των ΗΑΕ και του Μπαχρέιν. Στη Σύνοδο Κορυφής για την Ειρήνη (Cairo Peace Summit) στο Κάιρο στις 21 Οκτωβρίου, ο βασιλιάς Αμπντουλάχ Β ́ της Ιορδανίας, (Abdullah II of Jordan) του οποίου η χώρα υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ το 1994, εκφώνησε την ισχυρότερη ομιλία του μέχρι στιγμής καταδικάζοντας τις ισραηλινές πολιτικές.
Κατά τη διάρκεια συνεδρίασης του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών στις 24 Οκτωβρίου για να συζητήσουν την κατάσταση στη Γάζα, οι υπουργοί Εξωτερικών της Αιγύπτου, της Ιορδανίας και της Σαουδικής Αραβίας – όλοι στενοί σύμμαχοι των ΗΠΑ – καταδίκασαν έντονα το Ισραήλ και ζήτησαν άμεση κατάπαυση του πυρός. Μια μέρα αργότερα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μαζί με την Κίνα και τη Ρωσία, άσκησαν βέτο σε ψήφισμα των ΗΠΑ που δεν ζητούσε παύση των μαχών.
Προς το παρόν, οι φιλοαμερικανικές αραβικές κυβερνήσεις καταφεύγουν σε ισχυρή ρητορική για να καταστείλουν τη δημόσια οργή. Αλλά αν το Ισραήλ συνεχίσει τη θανατηφόρα επίθεσή του στη Γάζα, τα λόγια δεν θα είναι αρκετά – θα πρέπει να αναλάβουν δράση αντιστρέφοντας την εξομάλυνση με το Ισραήλ, κάτι που θα μπορούσε να εξοργίσει τις ΗΠΑ.
Η έλλειψη δράσης από τους Άραβες ηγέτες για την προστασία των Παλαιστινίων θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα νέο κύμα περιφερειακής αστάθειας. Το αραβικό κοινό είναι ήδη εξοργισμένο από τις αποτυχημένες οικονομικές πολιτικές και η αδιάκριτη δολοφονία των Παλαιστινίων θα το εξοργίσει περαιτέρω. Για άλλη μια φορά, η υποστήριξη των ΗΠΑ στις ισραηλινές θηριωδίες στη Γάζα υπονομεύει τα αραβικά καθεστώτα που υποστηρίζουν.
Το Ιράν βρίσκεται επίσης σε δύσκολη θέση, αν και για διαφορετικούς λόγους. Η ιρανική ηγεσία επαίνεσε την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, ενώ αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη σε αυτήν.
Η Τεχεράνη προσπαθεί προσεκτικά να μην συρθεί σε άμεση αντιπαράθεση με το Ισραήλ ή τον σύμμαχό του, τις ΗΠΑ, ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζει τη Χαμάς.
Το Ισραήλ έχει δηλώσει ότι ο στόχος του πολέμου του στη Γάζα είναι να διαλύσει την παλαιστινιακή ομάδα αντίστασης – δηλαδή, να πραγματοποιήσει αλλαγή καθεστώτος στη Λωρίδα. Αυτό σημαίνει ότι η Τεχεράνη θα μπορούσε να χάσει έναν σημαντικό σύμμαχο στην περιοχή.
Έτσι, αντιμετωπίζει μια δύσκολη επιλογή μεταξύ του να παραμείνει αδρανής και να παρακολουθεί τη Χαμάς να αποδυναμώνεται ή να εξαλείφεται από το Ισραήλ ή να ενθαρρύνει τη Χεζμπολάχ με έδρα το Λίβανο να εισέλθει στη σύγκρουση και να ασκήσει πίεση στο Ισραήλ στο βορρά, κάτι που θα μπορούσε να έχει σοβαρές συνέπειες για τον σύμμαχό του.
Τόσο το Ισραήλ όσο και οι ΗΠΑ προειδοποίησαν ότι η Χεζμπολάχ θα αντιμετωπίσει τρομερές συνέπειες εάν επιτεθεί στο Ισραήλ. Έχοντας εξασφαλίσει την πλήρη υποστήριξη των ΗΠΑ, το Ισραήλ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να επιτεθεί στην ομάδα του Λιβάνου. Αυτό σίγουρα θα αποσταθεροποιούσε τον Λίβανο, κάτι που δεν είναι προς το συμφέρον του Ιράν.
Οι Ρωσικοι και κινεζικοι υπολογισμοί
Η εμπλοκή των ΗΠΑ σε μια άλλη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή και η αποδυνάμωση των συμμαχιών τους με αραβικά κράτη θα ήταν μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη για τη Μόσχα και το Πεκίνο.
Και οι δύο χώρες επωφελήθηκαν από τις αιματηρές παρεμβάσεις της Ουάσιγκτον στην ευρύτερη Μέση Ανατολή τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Ο καθοδηγούμενος από τις ΗΠΑ «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» έβλαψε τη θέση των ΗΠΑ στην περιοχή, ενθαρρύνοντας θετικές αντιλήψεις για τη Ρωσία και την Κίνα μεταξύ των μουσουλμανικών εθνών. Κράτησε επίσης τις ΗΠΑ απασχολημένες στη Μέση Ανατολή, δίνοντας χώρο στις δύο μεγάλες δυνάμεις να εδραιώσουν την επιρροή τους στις γειτονιές τους.
Η Ρωσία και η Κίνα άρχισαν να αισθάνονται την πίεση των ΗΠΑ μόνο μετά την αποχώρησή τους από την ευρύτερη Μέση Ανατολή, επιτρέποντάς τους να αναλάβουν μια «στροφή προς την Ασία» και να επικεντρωθούν περισσότερο στη συμμαχία του ΝΑΤΟ. Αυτό μπορεί τώρα να αλλάξει, καθώς οι ΗΠΑ σύρθηκαν ξανά στην περιοχή από την οποία ήθελαν τόσο πολύ να απεμπλακούν.
Η στρατιωτική συσσώρευση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, η περισσότερη βοήθεια για τον ισραηλινό στρατό και ένα διπλωματικό σώμα των ΗΠΑ που επικεντρώνεται στην υποστήριξη του Ισραήλ σημαίνουν ότι υπάρχουν λιγότεροι στρατιωτικοί, οικονομικοί και διπλωματικοί πόροι διαθέσιμοι για να βοηθήσουν την πολεμική προσπάθεια στην Ουκρανία και να υποστηρίξουν τους συμμάχους στην Ασία που προσπαθούν να αντισταθούν στην κινεζική πίεση.
Επιπλέον, η άνευ όρων υποστήριξη των ΗΠΑ στις σφαγές Παλαιστινίων αμάχων από το Ισραήλ στη Γάζα υπονομεύει περαιτέρω τη θέση του στον ισλαμικό κόσμο, επιτρέποντας στη Ρωσία και την Κίνα να κερδίσουν έδαφος. Οι δύο χώρες ζητούν άμεση κατάπαυση του πυρός στον πόλεμο στη Γάζα, κατηγορώντας τις ΗΠΑ για την «καταστροφική» σύγκρουση. Φαίνεται ότι οι ΗΠΑ πυροβολούν τον εαυτό τους στο πόδι: αντί να περιορίσουν την Κίνα και τη Ρωσία στη Μέση Ανατολή, τις βοηθούν να ενισχύσουν τις θέσεις τους και να ματαιώσουν τα σχέδιά τους για την περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του οικονομικού διαδρόμου Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης.
Πράγματι, η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου στο Ισραήλ πυροδότησε μια αλλαγή δυναμικής στη Μέση Ανατολή. Η έκταση αυτής της μετατόπισης θα καθοριστεί από την ικανότητα και την προθυμία των ΗΠΑ να χαλιναγωγήσουν το Ισραήλ. Αν δεν ασκήσει πίεση στην ισραηλινή κυβέρνηση να σταματήσει τον πόλεμο στη Γάζα, να άρει την πολιορκία και να αρχίσει διαπραγματεύσεις με τους Παλαιστινίους, ολόκληρη η περιοχή μπορεί να καταλήξει στις φλόγες.
Υπάρχει πραγματική πιθανότητα η σύγκρουση να διευρυνθεί για να συμπεριλάβει τον Λίβανο, τη Συρία, την Υεμένη και το Ιράκ και να προκαλέσει μαζική αναταραχή στον υπόλοιπο αραβικό κόσμο. Αυτό όχι μόνο θα έβλαπτε τις περιφερειακές συμμαχίες των ΗΠΑ, αλλά θα άφηνε επίσης την πόρτα ορθάνοιχτη για πολύ βαθύτερη εμπλοκή της Ρωσίας και της Κίνας στην περιοχή.
- Διαβάστε την καταπληκτική ανάλυση του Σύρου ακαδημαϊκού, συγγραφέα και Διευθυντής Πολιτικής Ανάλυσης στο Αραβικό Κέντρο Έρευνας και Πολιτικών Μελετών (Arab Centre for Research and Policy Studies), Marwan Kabalan για το αραβόφωνο δίκτυο Al Jazeera, με τίτλο «Hamas’s attack on Israel has changed the Middle East», στα αγγλικά, πατώντας ΕΔΩ
