Το πληγωμένο σχολείο του Πικιώνη της οδού Σίνα στους πρόποδες του Λυκαβηττού

Φωτιά και εκτεταμένες φθορές σε δύο αίθουσες του ιστορικού 14ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών «Δημήτρης Πικιώνης»
Καμένα θρανία και βιβλία, κατεστραμμένα παιχνίδια. Όσα άφησαν πίσω τους οι εξωσχολικοί που εισέβαλαν σε δύο αίθουσες του 14ου Δημοτικού Σχολείου «Δημήτρης Πικιώνης», στην οδό Σίνα. Το ιστορικό εκπαιδευτικό συγκρότημα παραμένει στο έλεος του χρόνου και των βανδάλων εδώ και χρόνια. 
Στο έλεος του χρόνου και των βανδάλων
Ο Γιάννης Πράπας συχνά ξυπνάει αχάραγα και τρέχει στο σχολείο για να «σβήσει» βωμολοχίες από τους τοίχους. «Και πριν από λίγες ημέρες πάλι με πήρε ο Γιώργος (σ.σ. ο υπεύθυνος καθαρισμού) και μου λέει “τρέξε, δάσκαλε, έχουν ζωγραφίσει αίσχη, πρέπει να τα σβήσουμε γρήγορα”. Είναι που είναι όλα τα κτίρια γεμάτα tag και γκράφιτι, μη βλέπουν και όλα αυτά τα παιδάκια. Γι’ αυτό έχω πάντα στο γραφείο μου ειδικά σπρέι καθαρισμού».
Ο κ. Πράπας είναι εδώ και λίγους μήνες διευθυντής στο 14ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών «Δημήτρης Πικιώνης», το σχολείο της οδού Σίνα στους πρόποδες του Λυκαβηττού που λειτουργεί ως εκπαιδευτικό ίδρυμα για 90ή χρονιά. Έργο αναφοράς του ελληνικού μοντερνισμού διά χειρός Πικιώνη, που χτίστηκε το 1932, το κτιριακό συγκρότημα στεγάζει τάξεις δημοτικού και νηπιαγωγείο για περίπου 250 παιδάκια.
Συναντήσαμε τον διευθυντή χθες το πρωί στο γραφείο του. Είχε προηγηθεί μια δύσκολη νύχτα, καθώς εξωσχολικοί μπήκαν σε δύο αίθουσες του σχολείου. Στη μια έσπασαν τζάμια και προκάλεσαν εκτεταμένες φθορές, ξήλωσαν μέχρι και το καλοριφέρ, και στην άλλη έβαλαν φωτιά. Κάηκαν τα πάντα. Θρανία, βιβλία, ρουχαλάκια που αφήνουν οι γονείς των παιδιών στις μικρότερες τάξεις του δημοτικού, μήπως χρειαστεί να αλλάξουν, γραφική ύλη, παιχνίδια.
«Δεν είναι πρωτοφανές να μπαίνουν εξωσχολικοί στο σχολείο. Συμβαίνει σχεδόν κάθε βράδυ. Βλέπετε πώς είναι τα κτίρια, καλυμμένα με αλλεπάλληλες στρώσεις γκράφιτι και tagging, όχι μόνο οι τοίχοι αλλά και οι πόρτες και τα παράθυρα. Αυτό που έγινε χθες βράδυ, όμως, μας ανησυχεί πολύ. Πρόσφατα επίσης μπήκαν στον χώρο όπου βρίσκεται ο καυστήρας και έκλεψαν τον πυροσβεστήρα. Δυστυχώς, παρά τις συνεχείς εκκλήσεις στις υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων, δεν έχει γίνει τίποτα ουσιαστικό που να εμποδίζει ή έστω να δυσκολεύει την πρόσβαση εξωσχολικών στο κτίριο».
«Οι μαθητές έχουν συνηθίσει να “σκοντάφτουν” στην αυλή πάνω σε σπασμένα μπουκάλια, έχουν συνηθίσει τη μούχλα και την υγρασία στους τοίχους της τάξης», λέει η Δάφνη Σινάνη, πρόεδρος του συλλόγου γονέων. «Το 2015, μεγάλο κομμάτι σοβά έπεσε από ταβάνι τάξης με συνέπεια τον τραυματισμό μαθήτριας. Το 2019 ξεκόλλησε σιδερένιο κούφωμα με τζάμι εν ώρα μαθήματος και από τύχη δεν υπήρξε θανάσιμος τραυματισμός τουλάχιστον δύο μαθητών, και την ίδια χρονιά σημειώθηκε επίσης πτώση σοβάδων οροφής της τουαλέτας των μαθητών – ευτυχώς σε ημέρα αργίας. Εχουν υπάρξει και πολλά άλλα μικρά ατυχήματα που οφείλονται στα σπασμένα σκαλοπάτια, στις λακκούβες των προαυλίων, στα μισογκρεμισμένα πεζούλια», προσθέτει.
«Το κτίριο καταρρέει, δυστυχώς έχει αφεθεί στη φυσιολογική φθορά του χρόνου, παρά τα –ίσως και 50 στο σύνολο– αιτήματα που στέλνουμε συστηματικά στην αρμόδια υπηρεσία του Δήμου Αθηναίων, και η ανταπόκριση από τις τεχνικές υπηρεσίες του είναι πάντα κατόπιν εορτής και με εργασίες “μπαλώματα”», σημειώνει η κ. Σινάνη, υπογραμμίζοντας ότι «ο εξωτερικός φωτισμός είναι ανύπαρκτος και δεν λειτουργούν οι στύλοι φωτισμού, γιατί χρειάζεται να αλλάξει η εσωτερική τους καλωδίωση».
Το τωρινό, ωστόσο, πλήγμα ξεπερνάει κάθε προηγούμενο. «Το θέαμα ήταν σοκαριστικό», επιβεβαιώνει η κ. Σινάνη. Το πρωί, όταν έφθασε ο πρώτος εργαζόμενος στο σχολείο, η φωτιά είχε μεν σβηστεί, αλλά έβγαινε ακόμη καπνός. Η Πυροσβεστική και η Αστυνομία επιβεβαίωσαν τον βανδαλισμό. «Οι δύο τάξεις είναι κατεστραμμένες και ως εκ τούτου εντελώς ακατάλληλες για μάθημα και η μυρωδιά είναι ανυπόφορη», αναφέρουν επί λέξει οι γονείς στο email που απέστειλαν προς τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες του δήμου και του υπουργείου Παιδείας. Η λειτουργία αυτών των τάξεων –τεσσάρων τμημάτων– ανεστάλη· προέχει η ασφάλεια των παιδιών. Και έτσι οι μαθητές της Α΄ και της Β΄ Δημοτικού βρίσκονται μέχρι νεωτέρας στα σπίτια τους. «Η προσαρμογή, δηλαδή, των παιδιών στην Α΄ Δημοτικού διεκόπη βίαια και πρέπει να τους εξηγήσουμε γιατί», σχολιάζουν οι γονείς. Ακόμη και η απώλεια των προσωπικών τους αντικειμένων στοιχίζει στα παιδιά αυτής της ηλικίας. «Θα πρέπει να τους πούμε ότι η πρώτη χειροτεχνία της σεζόν μαζί με την καινούργια κασετίνα έγιναν στάχτη», αναφέρει ενδεικτικά η κ. Σινάνη.

Ανάγκη νυχτερινής φύλαξης
Τι μπορεί να γίνει άμεσα; «Να φτιαχτεί μια πιο ψηλή περίφραξη. Να μπει ένας ισχυρός προβολέας στην ταράτσα, να φωτίζεται ο εξωτερικός χώρος που είναι θεοσκότεινος. Να υπάρξει νυχτερινή φύλαξη ή να τοποθετηθεί κάποιος συναγερμός», απαντάει ο κ. Πράπας. «Δεν χρειαζόμαστε φύλακα το πρωί. Ελέγχουμε απολύτως τον χώρο όλοι οι δάσκαλοι και το προσωπικό. Το βράδυ τον χρειαζόμαστε. Είναι ένα σχολικό συγκρότημα ιστορικό, ιδιαίτερο. Βρισκόταν σε εξέλιξη μια μελέτη αποκατάστασης, αλλά είναι μια υπόθεση “μπλεγμένη” μεταξύ αρκετών υπηρεσιών, από το υπουργείο Πολιτισμού μέχρι τον Δήμο Αθηναίων, που δεν ξέρουμε αν και πώς προχωράει. Προφανώς η αποκατάσταση είναι ένα σύνθετο και δύσκολο project. Καταλαβαίνουμε ότι χρειάζεται υπομονή. Όμως υπάρχουν αρκετές παρεμβάσεις που μπορούν να γίνουν σε επίπεδο φύλαξης και καλύτερης συντήρησης. Να σας πω το πιο απλό; Από τις αρχές Σεπτεμβρίου δεν έχουμε Ιντερνετ, έχει πρόβλημα ένα καλώδιο. Αναγκάζομαι και “κλέβω” από το διπλανό ΕΠΑΛ για να κάνω τη δουλειά μου. Επίσης, τόσο εγώ όσο και το σύνολο του προσωπικού βάζουμε σε ό,τι μπορούμε προσωπική εργασία. Με τους γονείς είμαστε μια γροθιά. Μου λένε “δάσκαλε, πες μας τι μπορούμε να κάνουμε και θα το κάνουμε”. Αλλά πόσα κενά να καλύψει το φιλότιμο;».
Στην επιστολή τους οι γονείς ζητούν «την άμεση και κατ’ απόλυτη προτεραιότητα αποκατάσταση των ζημιών, καθώς και τη λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων (έλεγχο της ασφάλειας και σταθερότητας της οροφής του κτιρίου μετά την πυρκαγιά, συντήρηση) προς αποσόβηση οποιουδήποτε κινδύνου εντός των σχολικών εγκαταστάσεων». Υπενθυμίζουν, μάλιστα, τα πολλαπλά αιτήματα που έχουν αποστείλει χωρίς να βρουν ανταπόκριση. «Έχουμε επανειλημμένως επισημάνει την εγκατάλειψη του κτιρίου αλλά και της γειτονιάς. Έχουν υπάρξει αρκετοί βανδαλισμοί στο παρελθόν και είναι πραγματικά εντυπωσιακό πως αυτά συμβαίνουν κάτω από τη μύτη της φρουράς του πρωθυπουργού (στον περιφερειακό του Λυκαβηττού) και σε μια άκρως αστυνομοκρατούμενη περιοχή». Η τραγική ειρωνεία είναι ότι όλα αυτά αφορούν ένα κτίριο το οποίο θα έπρεπε να φυλάσσεται ως κόρην οφθαλμού. «Έρχονται ξένοι φοιτητές, που μελετούν το κίνημα του Bauhaus, για να δουν το σχολείο του Πικιώνη και εγώ ειλικρινά ντρέπομαι γι’ αυτό που αντικρίζουν», καταλήγει η κ. Σινάνη.

Η μελέτη αποκατάστασης του κτιρίου εκπονήθηκε, αλλά αγνοείται
Μπορεί ο Πικιώνης να αποκήρυξε το έργο του στο 14ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών, αλλά η Ιστορία το ξεχώρισε ανάμεσα στα σημαντικότερα δείγματα δημόσιας αρχιτεκτονικής του πρώιμου μοντερνισμού που στέκουν ακόμη και σήμερα στην Αθήνα. Το σχολείο θα έστεκε βέβαια πολύ καλύτερα εάν στο κτιριακό συγκρότημα, που έχει υποστεί ουκ ολίγες παρεμβάσεις από τη δεκαετία του ’30 και τα σημάδια εγκατάλειψής του είναι κάτι παραπάνω από φανερά, εφαρμοζόταν ένα πρόγραμμα αποκατάστασης και αναβάθμισης που τόσο έχει ανάγκη.
Το ενδιαφέρον είναι ότι μια συγκροτημένη προσπάθεια διάσωσης του σχολείου ξεκίνησε το 2017 με την υπογραφή ενός μνημονίου συνεργασίας μεταξύ της μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Δημήτρης Πικιώνης» και του Δήμου Αθηναίων, με στόχο την εκπόνηση μιας μελέτης αποκατάστασης του κτιριακού συνόλου ενόψει της συμπλήρωσης 50 ετών το 2018 από τον θάνατο του σπουδαίου αρχιτέκτονα. Μάλιστα, η τότε δημοτική αρχή είχε εξασφαλίσει ένα κονδύλι 85 εκατ. ευρώ ειδικά γι’ αυτόν τον σκοπό (ΑΠΕ, 4/12/2017). «Ο δικός μας ρόλος ήταν να συνδράμουμε στο έργο με όποιον τρόπο μπορούσαμε για να διασφαλίσουμε ότι το κτίριο θα επανέλθει στην αρχική του κατάσταση, κοντά στο όραμα του Πικιώνη, και ότι θα είναι ασφαλές για τους μαθητές», μας λέει το μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρείας Ιωσήφ Ευφραιμίδης. Το μνημόνιο συνεργασίας έληξε έπειτα από τρία χρόνια και δεν ανανεώθηκε. Στο ενδιάμεσο διάστημα, όπως επιβεβαιώνουν ο κ. Ευφραιμίδης και ο Δήμος Αθηναίων, εκπονήθηκε μια μελέτη αποκατάστασης του κτιρίου, η οποία έπρεπε να υποβληθεί και στις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού καθώς το σχολείο είναι διατηρητέο μνημείο. Η μελέτη «επέστρεψε» στους μελετητές και στον δήμο με παρατηρήσεις από το ΥΠΠΟ και από τότε αγνοείται η τύχη της. Η κατασκευή του σχολείου εντάσσεται στο πρόγραμμα ανέγερσης σχολικών κτιρίων την περίοδο του Μεσοπολέμου που εμπνεύστηκε η κυβέρνηση Βενιζέλου (1928-1932), το οποίο ήταν πραγματικά ένα εντυπωσιακό εγχείρημα δημιουργίας 3.000 νέων σχολείων σε όλη την επικράτεια. Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της εποχής υιοθέτησε τις νέες, μοντέρνες αρχές της παιδαγωγικής που ήθελαν φωτεινές αυλές για τα παιδιά, την εισαγωγή του αθλητισμού στο σχολείο, την ατομική υγιεινή και την ανάγκη για ευάερες και ευήλιες αίθουσες.
Το δημοτικό σχολείο στα Πευκάκια σχεδιάστηκε για να έχει μια άριστη σχέση με την πόλη της Αθήνας, αλλά να είναι ταυτόχρονα και μια «πόλη των παιδιών», όπως έγραφε στην «Κ» ο αρχιτέκτονας Σταύρος Μαρτίνος (5/9/2015). Οι κλειστές τάξεις έχουν, στα σχέδια του Πικιώνη, μια υπαίθρια, στεγασμένη αυλή, ενώ το σχολείο σχεδιάστηκε ώστε να ενεργοποιεί όλες τις αισθήσεις των παιδιών. Αξίζει να σημειωθεί, βέβαια, ότι το σχολείο κατασκευάστηκε ως εξαθέσιο, ενώ σήμερα λειτουργούν 12 τάξεις δημοτικού και δύο νηπιαγωγείου, με αποτέλεσμα αίθουσες και χώροι που είχαν σχεδιαστεί για άλλες χρήσεις (π.χ. εργαστήρια, κλειστό γυμναστήριο) να έχουν διαμορφωθεί σε τάξεις διδασκαλίας.

Πηγή: kathimerini.gr