Νίκος Τσούλιας*: Απόπειρα προσέγγισης των κοινωνικών διεργασιών

Προφανώς είναι δύσκολη μία τέτοια προσπάθεια. Πολλές από τις βεβαιότητες, που υπήρχαν στη μεταπολίτευση, έχουν «χαθεί» από την περίοδο της κρίσης και της πανδημίας μέχρι σήμερα. Επιπλέον, αρκετά εννοιολογικά κριτήρια έχουν αλλοιωθεί από τη σκληρή δοκιμασία (και) της γλώσσας μας στις περιόδους της δημαγωγίας, των τοξικών αντιπαραθέσεων και των τυφλών κομματικών γραμμών.

Οι πολιτικές και κομματικές επιλογές, που αποτυπώνουν με τον πιο ολοκληρωμένο τρόπο τις κοινωνικές διεργασίες, παραμένουν σε έντονη ρευστότητα, χωρίς να διαφαίνονται ισχυρές δυνατότητες υπέρβασης των πολλαπλών δυσκολιών των καιρών μας. Ναι μεν υπάρχει μία ιδεολογική και πολιτική επικράτηση του συντηρητικού χώρου, αλλά αυτό το στοιχείο αποτελεί μάλλον στοιχείο της κρίσης και της  ρευστότητας, αφού ένα πολιτικό σύστημα δεν μπορεί και δεν πρόκειται να ευδοκιμήσει με μία μόνο πολιτική – κυβερνητική πρόταση.

Είναι βέβαια λανθασμένη και αυτή η προσέγγιση ή έστω έχει μερική ισχύ – με δεδομένο ότι υπάρχει ένα φαινόμενο πολύ έντονο στις ημέρες μας, η μεγάλη αποχή των πολιτών από τις εκλογικές διαδικασίες: τις εθνικές εκλογές, τις ευρωεκλογές και τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αποχή του 70% στις δημοτικές εκλογές της Αθήνας στις 8 Οκτωβρίου 2023.  

Ξεκινώντας λοιπόν την απόπειρα προσέγγισης των διεργασιών, θεωρώ ότι το πρώτο σοβαρό ζήτημα είναι η εκτεταμένη αποχή των πολιτών από τις πολιτικές και τις κοινωνικές διεργασίες. Αυτό από μόνο του αποτελεί πλήγμα για τον κοινοβουλευτισμό και τη δημοκρατία και φυσικά για το μέλλον της χώρας. Δημοκρατική λειτουργία δεν σημαίνει απλώς να γίνονται εκλογές και να εκλέγεται ένα κόμμα διακυβέρνησης. Αντίθετα, σημαίνει ισχυρή συμμετοχή των πολιτών στα δημόσια πράγματα, αυθεντική εκπροσώπηση της κοινωνίας στο πολιτικό στερέωμα και άσκηση κοινωνικών πολιτικών. Σε κάθε άλλη περίπτωση, το κομματικό και πολιτικό μας σύστημα  δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα προβλήματα της χώρας και πολύ περισσότερο να δώσει λύσεις και προοπτικές.  

Το δεύτερο στοιχείο, που θεωρώ ότι είναι σημαντικό για την προσέγγισή μας,  είναι η ευρείας απήχησης αναζήτηση μιας εφάπαξ λύσης σωτηρίας στα προβλήματα της χώρας. Αυτή η νοοτροπία αναπτύχθηκε με την έκρηξη του λαϊκισμού το 2015 και παραμένει ισχυρή ακόμα και στις ημέρες μας, παρά το γεγονός της απόλυτης κατάρρευσης αυτής της νοοτροπίας. Δυστυχώς δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμα ότι δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις, ότι δεν θα δοθούν ποτέ από μία πεφωτισμένη ηγεσία, αλλά τουναντίον  με την ανάδειξη των δημιουργικών δυνάμεων της κοινωνίας σε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Το τρίτο στοιχείο λοιπόν, που χαρακτηρίζει την κοινωνία μας τις τελευταίες δεκαετίες, είναι η παραίτηση από τους κοινωνικούς αγώνες, από την ενεργό  συμμετοχή στα δημόσια πράγματα. Αυτή η αποστασιοποίηση από τη συλλογική δράση  – στο πνεύμα ότι «τίποτα δεν μπορεί να γίνει» – και η συνακόλουθη ιδιώτευση  παραπέμπουν σε μία λογική να κοιτάζουμε μόνο τη δική μας οικογενειακή επικράτεια. Κάτι τέτοιο αποτελεί σημαντικό πρόβλημα αυτό καθ’ εαυτό και σε κάθε περίπτωση αναπαράγει και  τροφοδοτεί την κρίση – αυτό που θέλει να αποφύγει!

Όταν δεν αγωνίζεται, δεν διαμαρτύρεται, δεν κινητοποιείται μία κοινωνία για τα σημαντικά προβλήματα, που έχουν πλήξει τη χώρα – όπως η τραγωδία των Τεμπών,  οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες, η ανεργία, ακρίβεια, η φτωχοποίηση, οι υποκλοπές, ο αυταρχισμός…  – και απλά εκφράζονται  κάποιες ανησυχίες και περισσές ηθικολογίες μόνο στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης και αυτές οι ενστάσεις εξατμίζονται με το πέρασμα μερικών ημερών, είναι φανερό ότι προσφέρουν μία βαλβίδα εκτόνωσης και μια ψευδαίσθηση παρέμβασης. Ουσιαστικά είναι αποχή, αποστασιοποίηση, παραίτηση.

Γνώμη μου και πρότασή μου είναι ακριβώς η ανατροπή αυτών των παρακμιακών αντιλήψεων. Η υπέρβασή τους είναι η «βασιλική οδός», για να ανοίξουν οι δρόμοι της δημιουργικότητας, οι ορίζοντες ενός ευοίωνου μέλλοντος.  

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 293 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια