Ανάλυση Al Jazeera για την ισραηλινή – παλαιστινιακή- σύγκρουση: Γιατί η Χαμάς επιτέθηκε τώρα και τι ακολουθεί;

Στις 7 Οκτωβρίου, η Χαμάς ξεκίνησε μια μαζική στρατιωτική επιχείρηση στο ισραηλινό έδαφος. Την εκτόξευση χιλιάδων ρουκετών στο Ισραήλ ακολούθησε επίθεση από ξηρά, αέρα και θάλασσα, με μαχητές να διεισδύουν βαθιά στο έδαφος υπό ισραηλινό έλεγχο. Επιτέθηκαν σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις και κατέλαβαν προσωρινά διάφορους οικισμούς. Ο αριθμός των νεκρών μεταξύ των Ισραηλινών έχει ξεπεράσει τους 1.200, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 120 στρατιωτών. Δεκάδες ισραηλινοί όμηροι μεταφέρθηκαν επίσης στη Λωρίδα της Γάζας.
Ο σχεδιασμός της επιχείρησης διήρκεσε από μερικούς μήνες έως δύο χρόνια, σύμφωνα με διαφορετικές μαρτυρίες από τους ηγέτες της Χαμάς. Το βάθος και το μέγεθος της επίθεσης ήταν άνευ προηγουμένου και αιφνιδίασαν το Ισραήλ. Ήταν μια αντίδραση στην αλλαγή της περιφερειακής δυναμικής και στην αυξανόμενη ισραηλινή επιθετικότητα.
Ενώ η Χαμάς μπορεί να φαίνεται ότι έχει εκπληρώσει τους δεδηλωμένους βραχυπρόθεσμους στόχους της για την αποτροπή των ισραηλινών παραβιάσεων του τεμένους Al-Aqsa και τη σύλληψη ομήρων για να διαπραγματευτεί την απελευθέρωση των παλαιστινίων πολιτικών κρατουμένων που κρατούνται στις ισραηλινές φυλακές, δεν φαίνεται να έχει ένα μακροπρόθεσμο τελικό στόχο. Μια σκληρή απάντηση από το Ισραήλ βρίσκεται σε εξέλιξη – ήδη στοιχίζει τη ζωή σε περισσότερους από 950 Παλαιστίνιους – αλλά αργά ή γρήγορα θα πρέπει να τελειώσει με διαμεσολάβηση.

Γιατί επιτέθηκε τώρα η Χαμάς;
Η κίνηση της Χαμάς προκλήθηκε από τρεις παράγοντες.

• Πρώτον, οι πολιτικές της ακροδεξιάς ισραηλινής κυβέρνησης που επιτρέπουν τη βία των εποίκων στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη και την Ιερουσαλήμ οδήγησαν σε μια αίσθηση απελπισίας μεταξύ των Παλαιστινίων και αυξανόμενες απαιτήσεις για αντίδραση. Ταυτόχρονα, οι αυξανόμενες εντάσεις στη Δυτική Όχθη που προκλήθηκαν από αυτές τις πολιτικές κατέστησαν αναγκαία τη μετατόπιση των ισραηλινών δυνάμεων μακριά από το νότο και στο βορρά για τη φύλαξη των εποικισμών. Αυτό έδωσε στη Χαμάς τόσο μια δικαιολογία όσο και μια ευκαιρία να επιτεθεί.
• Δεύτερον, η ηγεσία της Χαμάς αισθάνθηκε υποχρεωμένη να δράσει λόγω της επιτάχυνσης της αραβο-ισραηλινής εξομάλυνσης. Τα τελευταία χρόνια, αυτή η διαδικασία μείωσε περαιτέρω τη σημασία του παλαιστινιακού ζητήματος για τους Άραβες ηγέτες, οι οποίοι έγιναν λιγότερο πρόθυμοι να πιέσουν το Ισραήλ για το θέμα αυτό.
  Εάν είχε συναφθεί μια συμφωνία εξομάλυνσης Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ, θα ήταν ένα σημείο καμπής στην αραβο-ισραηλινή σύγκρουση, η οποία μπορεί να είχε εξαλείψει τις ήδη αδύναμες πιθανότητες μιας λύσης δύο κρατών. Αυτό ήταν επίσης μέρος των υπολογισμών της Χαμάς.
• Τρίτον, η Χαμάς ενθαρρύνθηκε αφού κατάφερε να αποκαταστήσει τους δεσμούς της με το Ιράν. Τα τελευταία χρόνια, το κίνημα έπρεπε να επανεξετάσει την πολιτική θέση που ανέλαβε στον απόηχο της Αραβικής Άνοιξης το 2011, σε αντίθεση με το Ιράν και τον σύμμαχό του, το συριακό καθεστώς.
  Ο Γενικός Γραμματέας της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα δήλωσε ότι συμμετείχε προσωπικά στη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ της Χαμάς και της Δαμασκού. Αντιπροσωπεία της Χαμάς επισκέφθηκε τη Δαμασκό τον Οκτώβριο του 2022 και ο επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Ισμαήλ Χανίγια ταξίδεψε στη Βηρυτό τον Απρίλιο και στην Τεχεράνη τον Ιούνιο. Μόλις τον περασμένο μήνα, ο Νασράλα φιλοξένησε τον Γενικό Γραμματέα της Παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχάντ Ziad al-Nakhalah και τον αναπληρωτή επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς Saleh al-Arouri.

Θα υπάρξει ενιαίο μέτωπο γύρω από τη Χαμς;
Το Ιράν έχει αρνηθεί την άμεση εμπλοκή του στην επιχείρηση της Χαμάς, αλλά έχει εκφράσει την υποστήριξή του σε αυτήν. Ο στρατηγός των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης Yahya Rahim Safavi δήλωσε ότι «υποστηρίζουμε αυτή την επιχείρηση και είμαστε βέβαιοι ότι το μέτωπο αντίστασης υποστηρίζει επίσης αυτό το ζήτημα».
Ωστόσο, η επανευθυγράμμιση της Χαμάς με τον «άξονα αντίστασης» δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα υπάρξει ένα ενιαίο μέτωπο στο έδαφος που θα αντιμετωπίσει το Ισραήλ. Η Χεζμπολάχ, για παράδειγμα, δεν έχει συμμετάσχει στον αγώνα. Επί του παρόντος, η εσωτερική πολιτική στο Λίβανο δεν ευνοεί μια σύγκρουση με το Ισραήλ, το οποίο κρατά πίσω την ομάδα του Λιβάνου.
Αυτό που προσπαθεί να κάνει η Χεζμπολάχ είναι να αποτρέψει τον ισραηλινό στρατό από το να πάει πολύ μακριά στην εκδίκησή του εναντίον της Χαμάς στη Γάζα, επομένως αυξάνει την πίεση στα σύνορα του Λιβάνου. Ο βομβαρδισμός των ισραηλινών θέσεων πιθανότατα θα έχει ψυχολογική επίδραση παρά στρατιωτική. Επέλεξε επίσης να μην αντιδράσει υπερβολικά σε σχέση με τη δολοφονία τριών μελών της από ισραηλινούς βομβαρδισμούς.
Ωστόσο, τόσο το Ισραήλ όσο και η Χεζμπολάχ βρίσκονται σε επιφυλακή και οι εντάσεις είναι υψηλές, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να συμβούν λανθασμένοι υπολογισμοί.

Ποιο είναι το τέλος του παιχνιδιού της Χαμάς;
Τρεις ημέρες μετά την αιφνιδιαστική και συντριπτική επίθεση της Χαμάς, δεν είναι σαφές ποιο είναι το τέλος του παιχνιδιού της και τι μπορεί να κάνει για να αποκομίσει μακροπρόθεσμα οφέλη. Η προτεραιότητά της φαίνεται να είναι να πάρει τόσο στρατιωτικούς όσο και πολιτικούς ομήρους για να αποτρέψει τα επιθετικά ισραηλινά αντίποινα και αργότερα να τους ανταλλάξει με Παλαιστίνιους κρατούμενους στις ισραηλινές φυλακές.
Ωστόσο, το Ισραήλ δεν φαίνεται να αποθαρρύνεται. Ο εκπρόσωπος της Χαμάς Abu Ubaida δήλωσε ότι οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί σκότωσαν τέσσερις ισραηλινούς πολίτες που κρατούνταν στη Γάζα. Έχει επίσης προειδοποιήσει ότι το κίνημα θα αρχίσει να σκοτώνει ομήρους εάν το Ισραήλ χτυπήσει σπίτια αμάχων στη Γάζα χωρίς προειδοποίηση. Αυτό θα μπορούσε να γυρίσει μπούμερανγκ εναντίον της Χαμάς εάν εφαρμοστεί.
Η ηγεσία της Χαμάς δήλωσε ότι οι στόχοι των επιθέσεων είναι ο τερματισμός των «ισραηλινών παραβιάσεων», η εξασφάλιση της απελευθέρωσης των Παλαιστινίων κρατουμένων και η «επιστροφή στο σχέδιο ίδρυσης ενός κράτους». Η Χαμάς μπορεί να είναι σε θέση να εξασφαλίσει μια συμφωνία ανταλλαγής κρατουμένων με το Ισραήλ, αν και, στο παρελθόν, πολλοί από αυτούς που απελευθερώθηκαν από τις ισραηλινές φυλακές είχαν γρήγορα συλληφθεί εκ νέου. Αλλά η ομάδα δεν έχει έναν σαφή οδικό χάρτη για να προχωρήσει στην «ίδρυση ενός κράτους» και δεν μπορεί να έχει έναν ξεχωριστό από την Παλαιστινιακή Αρχή στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη.

Ποιο είναι το επόμενο βήμα;
Το Ισραήλ αγωνίζεται να ανακάμψει από την επίθεση. Έχει εντείνει τους βομβαρδισμούς της στη Λωρίδα της Γάζας και ανακοίνωσε πλήρη αποκλεισμό του παράκτιου θύλακα, διακόπτοντας την ηλεκτροδότηση και εμποδίζοντας την ανθρωπιστική βοήθεια. Η κυβέρνηση Νετανιάχου αντιμετώπιζε ήδη εσωτερική αναταραχή πριν από την επίθεση λόγω των δικαστικών μεταρρυθμίσεων. Η σταθερότητά του θα δοκιμαστεί τώρα ακόμη περισσότερο.
Το Ισραήλ θα πρέπει να αποφασίσει αν θα πραγματοποιήσει χερσαία εισβολή και αν αξίζει το στρατιωτικό και πολιτικό κόστος. Είτε προχωρήσει είτε όχι, αργά ή γρήγορα η στρατιωτική της επιχείρηση, συμπεριλαμβανομένου του υπερβολικού βομβαρδισμού της Λωρίδας, θα πρέπει να τερματιστεί. Σε αυτό το σημείο, το Ισραήλ θα πρέπει να ζητήσει από την Αίγυπτο να μεσολαβήσει για κάποιο είδος ολοκλήρωσης αυτής της κλιμάκωσης και μιας συμφωνίας για την ανταλλαγή κρατουμένων.
Όταν τελειώσει η ισραηλινή επίθεση, η Χαμάς, η οποία έχει αποκτήσει μεγαλύτερη νομιμοποίηση στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη με την επιχείρησή της, θα αντιμετωπίσει επίσης την πρόκληση να τη μεταφράσει σε πολιτικές και διακυβέρνηση που θα εξυπηρετούσαν τους Παλαιστίνιους μακροπρόθεσμα.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, από την πλευρά τους, θα πρέπει να θέσουν τα σχέδια διαμεσολάβησης εξομάλυνσης σε αναμονή προς το παρόν. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν αναμενόταν στο Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία αργότερα αυτό το μήνα για να συζητήσει τις συνομιλίες εξομάλυνσης, αλλά τα σχέδιά του έχουν αλλάξει και τώρα περιλαμβάνουν επίσκεψη στην Ιορδανία.
Δεδομένης της τρέχουσας δημόσιας διάθεσης στον αραβικό κόσμο μετά την επίθεση στη Γάζα, θα ήταν πολύ περίπλοκο να προχωρήσουν οι συνομιλίες για μια συμφωνία Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ. Πιθανότατα, αυτές οι συνομιλίες θα τεθούν στο ράφι από τους Σαουδάραβες βραχυπρόθεσμα, αλλά όχι απαραίτητα πλήρως ακυρωμένες.
Αυτές οι εξελίξεις λειτουργούν υπέρ του Ιράν. Με την πρόοδο της αραβο-ισραηλινής εξομάλυνσης να έχει σταματήσει, η Τεχεράνη μπορεί τώρα να πιέσει τις ΗΠΑ να επανέλθουν σε μια πυρηνική συμφωνία κάποιου είδους που θα αφαιρούσε μέρος της πίεσης των κυρώσεων από την ιρανική οικονομία.
Όποια και αν είναι η διαμεσολάβηση μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς τελικά, είναι απίθανο να αντιμετωπίσει τα βαθύτερα αίτια της σύγκρουσης. Δεν φαίνεται να υπάρχει πολιτική βούληση εντός του Ισραήλ για την αντιμετώπιση ζητημάτων όπως η φυλάκιση των Παλαιστινίων, το πάγωμα των παλαιστινιακών κεφαλαίων, οι άθλιες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες στη Γάζα και την κατεχόμενη Δυτική Όχθη ή η συνεχιζόμενη επέκταση των εποικισμών. Αυτό σημαίνει ότι η παλαιστινιακή-ισραηλινή σύγκρουση θα συνεχίσει να υποβόσκει και να παράγει κύκλους βίας.

• Διαβάστε την εμπεριστατωμένη ανάλυση του ανεξάρτητος σύμβουλος και ερευνητή – Αναλυτή Joe Macaron από το πρωτότυπο, όπως αυτή δημοσιεύεται στο αραβόφωνο δίκτυοAl Jazeera με τίτλο «Analysis: Why did Hamas attack now and what is next?» στα αγγλικά, πατώντας ΕΔΩ