- Το Δίκαιο της Θάλασσας δεν δίνει την δυνατότητα να θεωρηθεί το Αιγαίο «ελληνική λίμνη», σαν η Ελλάδα να κατείχε και τις δύο πλευρές του Αιγαίου. Η Τουρκία ως παράκτια χώρα έχει και αυτή, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, νόμιμα συμφέροντα στον διεθνή εναέριο χώρο και στα διεθνή ύδατα.
Οι διαφορές στο Αιγαίο αποτελούν κυρίως διαφορετικές ερμηνείες των Διεθνών Συνθηκών και για τον τρόπο εφαρμογής των Συνθηκών. Μπορούν να βρεθούν λογικές λύσεις, αμοιβαία αποδεκτές, με “θετικό άθροισμα” και για τις δύο πλευρές. - Για να οριστεί Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) ανάμεσα σε κράτη των οποίων τα ύδατα γειτνιάζουν, πρέπει να υπάρξει συμφωνία μεταξύ των χωρών αυτών.
Χωρίς συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας δεν μπορεί να υπάρξει ΑΟΖ ελληνικών δικαιωμάτων, ούτε τουρκικών, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Θα παραμείνουν απλώς διεθνή ύδατα, με το καθεστώς που έχουν και τώρα.
Αυτό προϋποθέτει διμερή διαπραγμάτευση, που αν δεν αποδώσει θα οδηγήσει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος.
Σε μια διαπραγμάτευση πάντα υπάρχει συμβιβασμός. Δεν μπορείς να καταλήξεις σε μια συζήτηση με βάση τις αρχικές μαξιμαλιστικές θέσεις σου, διότι υπάρχουν και τα δικαιώματα της άλλης πλευράς. - Σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, το μήκος των ακτών παίζει μεγάλο ρόλο στην χάραξη των ορίων της ΑΟΖ. Ειδικά αν μικρά νησιά είναι πολύ κοντά σε μεγάλες ηπειρωτικές ακτές, όπως της Τουρκίας, δεν μπορούν να ακυρώσουν τα δικαιώματα της απέναντι μεγάλης ακτής.
Αφενός, είναι προφανές ότι δεν στέκει η άποψη της Τουρκίας ότι τα νησιά γενικώς δεν δικαιούνται καθόλου υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Αφετέρου, έχουμε διεθνείς δικαστικές αποφάσεις αλλά και συμφωνίες μεταξύ κρατών, που περιορίζουν την «επήρεια» των πολύ μικρών νησιών σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Έχουμε και ορισμένες, που δεν δίνουν καθόλου “επήρεια” σε πολύ μικρά νησιά.
Υπό αυτήν την έννοια, είναι πολύ πιθανό να αναγνωριστεί ότι το Καστελόριζο έχει δικαίωμα σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, αλλά απίθανο να έχει 100% «επήρεια». - Απαραίτητη προϋπόθεση για οριοθέτηση ΑΟΖ είναι να έχει οριστεί προηγουμένως η έκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης (των χωρικών υδάτων), οριστικά και τελεσιδίκως.
Σε αυτό το θέμα είχε υπάρξει στο παρελθόν συμφωνία στις διερευνητικές επαφές Ελλάδας-Τουρκίας για κλιμακωτή αύξηση των χωρικών υδάτων, που δεν προχώρησε λόγω εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων στις δύο χώρες. Θα μπορούσαν π.χ. τα χωρικά ύδατα σε κάποια νησιά να παραμείνουν στα 6 μίλια, σε άλλα να φτάσουν στα 8, ενώ στις ηπειρωτικές ακτές να επεκταθούν έως και στα 12 μίλια.
Από την στιγμή που ρυθμιστούν τα χωρικά ύδατα, επιβάλλεται η εναρμόνιση του εναέριου χώρου μας. Διότι ο εναέριος χώρος πρέπει να ταυτίζεται με τα χωρικά ύδατα, και όχι το αντίστροφο. - Έτσι, η επίλυση της διαφοράς για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ γίνεται το «κλειδί» για να ανοίξει η πόρτα στην επίλυση της αντιπαράθεσης για τον εναέριο χώρο και τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο, ζητήματα που αποτελούν τον «σκληρό πυρήνα» των ελληνοτουρκικών διαφορών.
Αν επιλυθούν αυτά, οι άλλες διμερείς διαφορές εξαλείφονται εντελώς, είτε (κάποιες) χάνουν σημασία και φόρτιση.
Άρθρο από την εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ”, 22/8/2023
* Ο Θόδωρος Τσίκας είναι πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος, Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης (ΕΕνΟΕ)
Δείτε τα 16 προηγούμενα άρθρα του Θόδωρου Τσίκα