Νίκος Τσούλιας*: Άσκηση γραφής, τρόπος ζωής

Αν η δυνατότητα της ομιλίας είναι το πρώτο βήμα του μικρού παιδιού για να αυτοδιαμορφώσει το «είδωλο του ανθρώπου», το διάβασμα και το γράψιμο είναι το επόμενο άλμα της πνευματικότητάς του με το οποίο προσδιορίζεται οριστικά και αμετάκλητα από τη δυνατότητά του για να κατακτήσει την ανεξαρτησία του πνεύματός του.

Αν μελετήσουμε την εξελικτική πορεία της ανθρωποποίησης του είδους μας, θα δούμε ότι τα πρώτα σκαλίσματα του μακρινού προγόνου μας, οι βραχογραφίες, αποτελούν το πρώτο σκίρτημα της σκέψης μας το οποίο στη συνέχεια θα οδηγήσει με «νομοτελειακό τρόπο» στη δημιουργία του έμφρονος ανθρώπου, στον πολιτισμό και στην ελευθερία.

Το ταξίδι απελευθέρωσης αυτού του είδους του Homo από τη ζωώδη κατάσταση είναι και ταξίδι ανάδυσης της αφεντιάς μας, του Homo sapiens sapiens, του μόνου γνωστού (σε εμάς) όντος που έχει συνείδηση και στέκεται ως παρατηρητής και ως στοχαστής της Φύσης και του Κόσμου.

Και το φοβερά όμορφο πολιτισμικό γεγονός είναι ότι κάθε άνθρωπος ως μικρό παιδί θα έχει ως αφετηρία τα μουτζαλιάσματα και τις πρώτες του απλές ζωγραφιές – σαν εκείνα τα απλά σχεδιάσματα των βραχογραφιών – στο χαρτί τώρα όμως πριν ασκηθεί στη θεσμικά σχεδιασμένη γραφή και στα άπειρα νοήματα του λόγου!

Η ίδια η γραφή έκτοτε από εκείνα τα πρώτα απλά σχεδιάσματα στους βράχους και στις σπηλιές έχει ήδη διαμορφώσει μια πολύ μακρά και πολυσύνθετη διαδρομή, τα μυστικά της οποίας δεν έχουμε ακόμα καταφέρει να αποσαφηνίσουμε και να κατανοήσουμε. Θα δημιουργηθούν πολλά είδη γραφής για κάθε τόπο και για κάθε λαό. Έντονες και ποικίλες επιρροές μεταξύ των διαφόρων γραφών ανάλογα με την ιστορική πορεία των λαών.

Μετασχηματισμοί και εξαφανίσεις γλωσσών και γραφών που έκλεισαν τον ιστορικό τους κύκλο και δημιουργίες νέων γλωσσών και γραφών είναι σταθεροί παράγοντες της μακράς πορείας της ανθρωπότητας και όλη αυτή η μεταβλητότητα γλωσσών και γραφής δεν αφορά μόνο το παρελθόν αλλά και το μέλλον. Η Μεσόγειος θα γίνει τόπος έντονων και γοργών μεταβολών στη μορφή της γραφής που θα συνδυάζονται με τις εξελίξεις στο πεδίο του πολιτισμού μέσα από την περιπέτεια της γραφής.

Ένα μακρύ νήμα συνδέει τις διάφορες γραφές της Μεσογείου, τη σφηνοειδή γραφή, τα ιερογλυφικά, τις δυο γραμμικές του Αιγαίου, τις γραφές της Κύπρου, και συγκεκριμένα η Κυπρομινωϊκή, το Κυπριακό Συλλαβάριο, το Φοινικικό Αλφάβητο, την Ελληνική γραφή και τέλος τη Λατινική γραφή, ένα νήμα που συνδέει ανθρώπους και λαούς και διαμορφώνει τον ούτως ή άλλως κοινό ευρύ δρόμο της ανθρωπότητας.

Μπορεί άραγε κανείς να συλλάβει την εξέλιξή μας από εκείνον το μακρινό προγονό μας μέχρι σήμερα αν δεν είχε αναπτύξει την «τέχνη» της γραφής, αν δεν είχε αναδυθεί μέσω αυτής η τόσο μεγάλης έκτασης πνευματική επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων; Το διάβασμα και η γραφή πάνε μαζί. Δεν νοείται το ένα χωρίς το άλλο.

Η σκέψη και ο στοχασμός του ανθρώπου κατακτά μια νέα αναβαθμίδα μέσα από τη γραφή. Μπορεί να έρχεται και να επανέρχεται επί του λόγου του, να τον μετασχηματίζει, να τον αλλάζει και να τον τροποποιεί και όλη αυτή η λειτουργία είναι μια ιερή τελετουργία που προάγει την πνευματικότητά μας.

Η εκπαιδευτική και η μορφωτική πορεία κάθε ανθρώπου, όλων των ανθρώπων όπου γης και χρόνου, μια διαδρομή άσκησης της γραφής είναι και τρόπος της ζωής μας.

Από τις πρώτες αδέξια φτιαγμένες ζωγραφιές, τη γραφή των πρώτων γραμμάτων μας, την εμφάνιση των πρώτων λέξεων στο χαρτί και τη μεγάλη χαρά των γονέων και της οικογένειας, τις πρώτες εκθέσεις του Δημοτικού σχολείου μέχρι το σταθμό των πανελλαδικών εξετάσεων – όπου η ματιά μας στο «τι έχουμε γράψει» δεν είναι μόνο μια προσωπική υπόθεση αλλά και μείζον κοινωνικό γεγονός- τις εργασίες στο πανεπιστήμιο, τη διδακτορική διατριβή και τη γραφή των ερευνών / δημοσιεύσεων που θα κάνει ένας επιστήμονας – ερευνητής, την άσκηση της λογοτεχνίας και της ποίησης κλπ είναι το νήμα της γραφής που ενώνει όλη αυτή την προσπάθειά μας και τον αγώνα μας για την καλύτερη κάθε φορά κατανόηση της πραγματικότητας και για την ανεξαρτησία του πνεύματος.

Και είναι μια ζωτική ανάγκη η γραφή (και το διάβασμα) για να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας, τον έρωτά μας, την υπαρξιακή αγωνία μας, τη δημιουργικότητά μας, τον χείμαρρο του στοχασμού μας που γεννάει και ξαναγεννάει και αν δεν γράψεις μπουκώνεις και αρχίζεις να παραμιλάς…

Να γράφει θέλει ο άνθρωπος ένα μικρό ποίημα που θα το προορίζει έστω για έναν και μόνο αναγνώστη, τον εαυτό του σε ύστερους καιρούς, να γράφει πάνω στο βιβλίο του τα σχέδιά του και λέξεις και νοήματα που τον εκφράζουν, να γράφει πάνω στο θρανίο ό,τι μέσα του κυριαρχεί για το ποδόσφαιρο ή τη μουσική ή το φλερτ του την ώρα ενός μαθήματος που δεν τον εμπνέει, να γράφει στον τοίχο μιας πολυκατοικίας ένα σύνθημα ή μια ιδέα, να γράφει στον κορμό ενός δέντρου το όνομά του μαζί με εκείνο της αγαπημένης του γιατί έτσι νομίζει ότι θα μείνει στην αιωνιότητα, να γράφει στο φρέσκο τσιμέντο που έριξε στην αυλή του σπιτιού του στο χωριό για να θυμάται το πότε φτιάχτηκε, να γράφει κρυφά κάποιο μυθιστόρημα με τη γλυκιά και όμορφη ελπίδα ότι κάποτε μπορεί να θεωρηθεί σημαντικό και ίσως και πολύ σημαντικό και να γίνει συζήτηση γι’ αυτό…

Να γράφει θέλει ο άνθρωπος, γιατί θέλει να δημιουργεί συνεχώς και αδιαλείπτως, γιατί θέλει να εκφράζεται αποτυπώνοντας τις σκέψεις του και τους στοχασμούς του, γιατί είναι ένα παιχνίδι με το χρόνο και με τη μνήμη, γιατί είναι μια όμορφη εκδήλωση της ζωής. Η γραφή είναι συγκλονισμός για την ίδια τη φύση και για τη ζωή, για τον κάθε άνθρωπο.

«Μια δυνατότητα να ζω πολλές ζωές… Μου αρέσει να απλώνω τα όρια, να επεκτείνω τον χρόνο, να ζω επινοώντας και μια ζωή που ποτέ δεν θα ζούσα. Φτιάχνω μια ιστορία και αποκτώ μια ευκαιρία να ζήσω. Για εμένα γι’ αυτό οι άνθρωποι διαβάζουν. Διαβάζουν για να ζήσουν και κάτι που δεν ζουν, για να ζήσουν παράλληλα και κάτι ακόμη, για να δουν από διαφορετικά παράθυρα τον κόσμο τους». (Καλέντ Χοσεϊνί, ΤΟ ΕΘΝΟΣ, 9.3.2014).

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 275 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια