Συμπεράσματα από τις εκλογές στην Τουρκία σχετικά με την οικονομία, το σεισμό, τους Κούρδους, τον εθνικισμού και τις δημοσκοπήσεις

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανατρέποντας τα προγνωστικά, κατέλαβε την πρώτη θέση τις προεδρικές εκλογές της Κυριακής, με ποσοστό 49,5% των ψήφων, παρ’ ότι αυτό δεν προέκυπτε από τα μέχρι τότε δημοσκοπικά δεδομένα. 
Σήμερα που έχει καταλαγιάσει ο κουρνιαχτός μπορούμε με ασφάλεια να εξάγουμε πέντε σημαντικά συμπεράσματα από αυτές τις εκλογές:

1. Η οικονομία «δεν έπαιξε τόσο σημαντικό ρόλο»
Παρ’ ότι η Τουρκία βιώνει την κατακρήμνιση της τουρκικής λίρας, που οδήγησε στην εκτόξευση του πληθωρισμού στο 85% τον περασμένο φθινόπωρο και αυτό είχε θεωρηθεί ως το μεγάλο “αγκάθι”για τον πρόεδρο Ερντογάν, αυτό δεν του έκανε ζημιά. Εκείνος αύξησε τρεις φορές τον κατώτατο μισθό μέσα σε έναν χρόνο, πολλαπλασίασε τις προεκλογικές υποσχέσεις του – μεταξύ αυτών είναι και ο διπλασιασμός του μισθού των δημοσίων υπαλλήλων.
Έτσι αυτά τα “λαϊκιστικά μέτρα” έπεισαν ένα μέρος του εκλογικού σώματος, σε μια Τουρκία όπου “η οικονομία δεν είναι τόσο σημαντική (σ.σ. για τις επιλογές των ψηφοφόρων) όσο λένε οι σχολιαστές”, όπως εκτιμά ο Μπερκ Εσέν (Berk Esen), ερευνητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Σαμπαντζί (abancı University) της Κωνσταντινούπολης.
Για να επαναφέρει την οικονομία στη σωστή πορεία, η αντιπολίτευση υποσχόταν ότι θα αυξήσει τα επιτόκια ώστε να υποχωρήσει ο πληθωρισμός σε μονοψήφιο ποσοστό μέσα σε δύο χρόνια. Ο Ουμίτ Ακτσάι (Umit Akcay), καθηγητής Διεθνούς Οικονομίας, θεωρεί ότι αυτές οι προτάσεις της αντιπολίτευσης, που θα μπορούσαν να φρενάρουν την οικονομική δραστηριότητα, “δεν ενθουσίασαν τον κόσμο που ήδη αντιμετωπίζει δυσκολίες”.

2. Η ψήφος των Κούρδων δεν αρκούσε στην αντιπολίτευση
“Η ψήφος των Κούρδων εξηγεί τα καλά αποτελέσματα της αντιπολίτευσης”, σημείωσε ο Γιοχανάν Μπενχαΐμ (Yohanan Benhaïm), υπεύθυνος σύγχρονων σπουδών στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ανατολικών Μελετών (Ifea) της Κωνσταντινούπολης.
Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου πέτυχε τα υψηλότερα ποσοστά του στις επαρχίες της νοτιοανατολικής Τουρκίας, όπου η πλειονότητα των κατοίκων είναι Κούρδοι. Στο Ντιγιάρμπακιρ, για παράδειγμα, έλαβε ποσοστό 72%, αφού το φιλοκουρδικό κόμμα HDP τάχθηκε υπέρ του υποψηφίου της αντιπολίτευσης.
Όμως η ψήφος των Κούρδων, μολονότι θεωρείται εδώ και χρόνια ότι επηρεάζει αποφασιστικά το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών, αυτή τη φορά δεν αρκούσε στην αντιπολίτευση. “Η στρατηγική του Ερντογάν, ο οποίος συνέδεε συνεχώς την αντιπολίτευση με τους Κούρδους, το PKK και την τρομοκρατία, αποδείχτηκε αποτελεσματική”,είπε ο Μπαϊράμ Μπαλτζί (Bayram Balci), ερευνητής στο CERI-Sciences Po.

3. Περιορισμένες οι συνέπειες του σεισμού
Οι επιζώντες του μεγάλου σεισμού της 6ης Φεβρουαρίου, που στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 50.000 ανθρώπους, εξέφραζαν την οργή τους κατηγορώντας το κράτος ότι καθυστέρησε να κινητοποιηθεί σε ορισμένες επαρχίες, όπως στο Αντιγιαμάν και το Χατάι.
Η οργή αυτή δεν εκφράστηκε στις κάλπες. Ο πρόεδρος Ερντογάν υποσχέθηκε ότι θα χτίσει το συντομότερο δυνατόν 650.000 κατοικίες για τους σεισμόπληκτους. «Το μήνυμα θεωρήθηκε αξιόπιστο από ένα μέρος των ψηφοφόρων» σχολίασε ο Μπερκ Εσέν, του Πανεπιστημίου Σαμπαντζί.
Αυτό γίνεται φανερό από το γεγονός ότι ο Ερντογάν διατήρησε τα πολύ υψηλά ποσοστά του στις περισσότερες από τις πληγείσες περιοχές: Συγκεκριμένα στο Καχραμάνμαρας, το επίκεντρο του σεισμού, πήρε 72% , στη Μαλάτια 69%, στο Αντιγιαμάν, 66% και στο Χατάι, το ποσοστό του παρέμεινε σταθερό, στο 48%.

4. Η άνοδος του εθνικισμού
Ένα τέταρτο συμπέρασμα και μάλιστα ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το απροσδόκητα υψηλό ποσοστό τουυπερεθνικιστή υποψηφίου Σινάν Ογάν, που για τους πολλούς ήταν μια από τις εκπλήξεις της κάλπης. Ο πρώην βουλευτής του Ντεβλέτ Μπαχτσελί (ΜΗΡ) έλαβε πάνω από 5%, μολονότι τόσο ο Ερντογάν όσο και ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου στηρίζονται από εθνικιστικά κόμματα.
«Ο εθνικισμός είναι μια συνιστώσα του τουρκικού πολιτικού τοπίου (…) από τη δεκαετία του 1990″, σύμφωνα με τον Ουμούτ Εζκιριμλί (Umut Özkırımlı),  

ερευνητή στο Ινστιτούτο Διεθνών Μελετών της Βαρκελώνης (Institut BarcelonA D’Estudis INternacionals – Ibei) .
Η άνοδος των εθνικιστών, τα διάφορα κόμματα των οποίων συγκέντρωσαν όλα μαζί πάνω από 31,33% των ψήφων στις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν ταυτόχρονα με τις προεδρικές, αποδίδεται εν μέρει στο πρόβλημα των Σύρων προσφύγων που ζουν στην Τουρκία.
«Η μεγάλη ανατροπή της κατάστασης είναι ότι πλέον η δεξιά και η ακροδεξιά βρίσκονται στην καρδιά του παιχνιδιού», τονίζει ο Γιοχανάν Μπενχαΐμ.

5.  Οι δημοσκοπήσεις έπεσαν έξω
Τέλος όλες ή σχεδόν όλες οι δημοσκοπήσεις (εννέα στις δέκα τελευταίες) έδιναν προβάδισμα στον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Κάποιες μάλιστα τον αναδείκνυαν νικητή ακόμη και από τον πρώτο γύρο των εκλογών. Ο Ερντογάν τις διέψευσε: η επόμενη ημέρα τον βρήκε νικητή, έστω και αν δεν κατάφερε να επιβληθεί από τον πρώτο γύρο, όπως έκανε το 2018, αφού το ποσοστό που συγκέντρωσε ήταν κάτω από 50%.
Τούτο είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα, γιατί, να υπενθυμίσουμε ότι, προβλήματα με τις δημοσκοπήσεις είχαμε και στις κυπριακές εκλογές, όπου εκεί το δείγμα ήταν ασύγκριτα μικρότερα.