Η Ελλάδα και η Τουρκία κατευθύνονται στις κάλπες ταυτόχρονα, κάτι που σύμφωνα με τους ειδικούς θα μπορούσε να ανοίξει πιθανότητες για επαναπροσέγγιση.
Η λεγόμενη διπλωματία του σεισμού είναι μια πιθανή ευκαιρία για την Άγκυρα και την Αθήνα να επιδιορθώσουν τους φράχτες μετά τις εκλογές και στις δύο χώρες αυτόν τον μήνα. Αυτή φαίνεται να είναι η επικρατούσα θεωρία στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, μετά τους σεισμούς τον Φεβρουάριο που σκότωσαν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους στην Τουρκία και άφησαν 1,5 εκατομμύριο άστεγους.
«Είναι προς το συμφέρον όλων εδώ να εργαστούμε για την ειρήνη», δήλωσε ο Πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα Τζορτζ Τσούνης (George Tsunis) στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών στις 27 Απριλίου. «Στο τέλος της ημέρας, οι ενέργειες δεν ακολούθησαν τη ρητορική της προεκλογικής χρονιάς. Υπάρχει επιθυμία και στις δύο πλευρές του Αιγαίου να επιδιώξουν την ειρήνη και τον συμβιβασμό».
Η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα που έστειλε ομάδες έκτακτης βοήθειας και σωστικά συνεργεία στην Τουρκία και οι υπουργοί Εξωτερικών και Άμυνας και των δύο χωρών συναντήθηκαν έκτοτε και διακήρυξαν βελτιωμένες σχέσεις.
«Όμως αυτό μπορεί να είναι επιφανειακό», γράφει το aljazeera.
Αφού εξέφρασε τα συλλυπητήριά του για σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών στα τέλη Φεβρουαρίου όπου σκοτώθηκαν 57 άνθρωποι, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (Recep Tayyip Erdogan) επανέλαβε τις διαφωνίες της Άγκυρας σχετικά με την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Το ίδιο και ο υπουργός Εξωτερικών του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου (Recep Tayyip Erdogan).
Πέρυσι, ο εταίρος του Ερντογάν στον συνασπισμό προκάλεσε σάλο όταν δημοσίευσε έναν χάρτη που απεικονίζει ορισμένα νησιά ως τουρκικά. Και τον περασμένο μήνα, ο Ερντογάν ακολούθησε το παράδειγμά του σε μια τηλεοπτική διαφήμιση.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης απέρριψε αυτούς τους χάρτες ως «προκλητικούς, απαράδεκτους και γελοίους». Ο υπουργός Άμυνας του, Νίκος Παναγιωτόπουλος, είπε ότι η δημοσίευσή τους ήταν ένδειξη του γεγονότος ότι «οι μακροπρόθεσμοι τουρκικοί στόχοι δεν αλλάζουν».
Ωστόσο, υπάρχει μια επίμονη φήμη ότι μετά τις εκλογές της 14ης Μαΐου στην Τουρκία και τις εθνικές εκλογές στην Ελλάδα στις 21 Μαΐου, οι ΗΠΑ θα ενθαρρύνουν τη Γερμανία να αναλάβει μια διπλωματική πρωτοβουλία για να ξεκινήσουν οι ελληνοτουρκικές συνομιλίες.
«Οι πηγές μου μού λένε ότι οι ΗΠΑ συζητούν μια γερμανική διπλωματική πρωτοβουλία εδώ και καιρό», δήλωσε στο Al Jazeera ο Κωνσταντίνος Φίλης, διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων του Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος.
Στρατηγικός ανταγωνισμός
Η πανδημία του COVID-19 και ο πόλεμος στην Ουκρανία έχουν κρατήσει την επιδείνωση των σχέσεων των δύο χωρών σε μεγάλο βαθμό μακριά από τα πρωτοσέλιδα.
Το 2020, το ελληνικό και το τουρκικό ναυτικό έφτασαν ένα βήμα από το θερμό επεισόδιο, καθώς η Ελλάδα αντιτάχθηκε στις τουρκικές έρευνες για υποθαλάσσιο πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε αυτό που θεωρεί την υφαλοκρηπίδα της.
Το μήλο της έριδος είναι περίπου μισό εκατομμύριο τετραγωνικά χιλιόμετρα της ανατολικής Μεσογείου, την οποία η Ελλάδα πιστεύει ότι μπορεί να διεκδικήσει ως υφαλοκρηπίδα της βάσει της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), το παγκόσμιο πρότυπο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών.
Η Ελλάδα πιστεύει ότι έχει ενδείξεις για κοιτάσματα φυσικού αερίου 70-90 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών στο Ιόνιο Πέλαγος και τη Μεσόγειο Θάλασσα δυτικά της Κρήτης – μόνο ένα τμήμα αυτής της έκτασης – αξίας περίπου 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων και τώρα χρειάζεται να αντικαταστήσει το ρωσικό αέριο στην Ευρώπη.
Η Τουρκία, που δεν έχει υπογράψει τη UNCLOS, αντιτίθεται και έχει απειλήσει την Ελλάδα με πόλεμο εάν επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια από τις ηπειρωτικές και νησιωτικές ακτές της στο Αιγαίο – ένα άλλο δικαίωμα της UNCLOS.
Η Ελλάδα είναι τόσο ανήσυχη που παρά το οικονομικό της πρόβλημα, έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα επανεξοπλισμού 11 δισεκατομμυρίων ευρώ (12 δισεκατομμύρια δολάρια).
Το κυβερνών κόμμα της Νέας Δημοκρατίας στην Ελλάδα, ο αντιπολιτευόμενος Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) και το ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής έχουν συμφωνήσει στο παρελθόν να στείλουν τη διαφορά για την υφαλοκρηπίδα για διαιτησία στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Και όλοι συμφωνούν απόλυτα ότι πρ΄πει πρώτα να δουν το εκλογικό αποτέλεσμα στην Τουρκία.
Ο αντίπαλος του Ερντογάν, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου (Kemal Kilicdaroglu), διαθέτει ένα μικρό προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις. Αναμένεται όμως να έχει καλές επιδόσεις στις 14 Μαΐου και να μπορέσει να αμφισβητήσει την εξουσία του Ερντογάν, αν όχι από την πρώτη Κυριακή, στον δεύτερο γύρο των εκλογών της 28ης Μαΐου.
«Αν κερδίσει ο Κιλιτσντάρογλου, σίγουρα θα έχουμε δύο αλλαγές. Το ένα είναι στο στυλ της πολιτικής. Ο Ερντογάν είναι αρκετά άγριος και επιθετικός… Δεν περιμένει κανείς τέτοιου είδους συμπεριφορά από τον Κιλιτσντάρογλου», είπε ο κ Φίλης στο Al Jazeera.
«Το δεύτερο είναι ότι ο Ερντογάν θεωρείται ως μια αυταρχική φιγούρα που γίνεται χειρότερη και ο Κιλιτσντάρογλου διαφημίζει ότι η Τουρκία του θα γίνει πιο δημοκρατική… Θα πλησιάσει πιο κοντά στην ΕΕ».
Μια Τουρκία που πλησιάζει πιο κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση συμφέρει στην Ελλάδα, λέει ανώτερος Έλληνας διπλωμάτης υπό τον όρο της ανωνυμίας.
«Η Τουρκία προτιμά γενικά να κρατά τα ελληνοτουρκικά θέματα σε διμερές επίπεδο… Γιατί; Η Τουρκία είναι ισχυρότερη από την Ελλάδα και σε διμερές πλαίσιο είναι η ισχυρότερη πλευρά», είπε ο διπλωμάτης.
«Η Ελλάδα ακολουθεί την ακριβώς αντίθετη στρατηγική», είπε, προσπαθώντας να επιτύχει «ισορροπία μέσω του ΝΑΤΟ και της ΕΕ και την ισχυρή της σχέση με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία – ισχυρές δυτικές χώρες». Γι’ αυτό το λόγο της Τουρκίας είναι «μην φέρνετε τρίτους στις υποθέσεις μας».
Οι σεισμοί της Τουρκίας δεν άλλαξαν τη ρητορική. Δημιούργησαν μια ανάγκη για μετρητά. Οι εκτιμήσεις για το κόστος ανοικοδόμησης της Τουρκίας ανέρχονται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια.
Ορισμένοι παρατηρητές πιστεύουν ότι αυτό δημιουργεί μόχλευση για τη Δύση να στηριχθεί στην Τουρκία για να εγκαταλείψει τον γεωπολιτικό της ανταγωνισμό με την Ελλάδα.
Ο κ. Φίλης διαφωνεί. «Χρειάζεται κάτι πιο διαρθρωτικό, και αυτό είναι η τελωνειακή ένωση με την ΕΕ», είπε. Ο Ερντογάν επιδιώκει εδώ και χρόνια να πουλήσει τουρκικά αγροτικά προϊόντα στην Ευρώπη και αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει μόχλευση, πιστεύει ο Φίλης.
Υπάρχει ένα σενάριο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε δραστική επιδείνωση των σχέσεων. Η Ελλάδα είναι πιθανό να μην έχει κυβ΄λερνηση στις 21 Μαΐου, επειδή κανένα κόμμα δεν προβλέπεται να κερδίσει 151 έδρες στο νομοθετικό σώμα των 300 εδρών και τα τρία κορυφαία κόμματα έχουν δηλώσει ότι δεν θέλουν να συνεργαστούν μεταξύ τους. Αυτό θα οδηγήσει σε δεύτερο γύρο εκλογών στις 2 Ιουλίου, αφήνοντας την Ελλάδα με μια υπηρεσιακή κυβέρνηση για τον Ιούνιο.
Εάν η Τουρκία δεν έχει ξεκάθαρο εκλογικό αποτέλεσμα, αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα για την Ελλάδα, ισχυρίζεται ο κ. Φίλης.
«Μόνο ένα σενάριο με προβληματίζει – το σενάριο στο οποίο η Τουρκία έχει μια εσωτερική κρίση, στην οποία στις 28 Μαΐου… υπάρχει ένα τέτοιο αποτέλεσμα που η μία ή η άλλη δεν αναγνωρίζει… και υπάρχει μια κρίση που κάποιοι άνθρωποι θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για να κάνουν κάτι απροσδόκητο.”
- Διαβάστε την ανάλυση του δημοσιογράφου John Psaropoulos του διεθνούς δικτύου ειδήσεων Al Jazeera με τίτλο «Could Greece and Turkey reconcile after elections?», στα αγγλικά, πατώντας ΕΔΩ
