Γιώργος Παπακωνσταντίνου*: Μια προσωπική και πολική δικαίωση

Τον Μάρτιο του μακρινού 2010, σε μια από τις πρώτες μου επισκέψεις ως νέος – τότε – υπουργός· Οικονομικών στην έδρα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην Ουάσιγκτον, σε ένα γεύμα γνωριμίας με τους έλληνες υπαλλήλους του ΔNT γνώρισα έναν οικονομολόγο εξειδικευμένο σε θέματα στατιστικής, τον Ανδρέα Γεωργίου. Στο περιθώριο της συνάντησης, τον ενθάρρυνα να υποβάλει υποψηφιότητα στη διαδικασία πρόσκλησης ενδιαφέροντος για τη θέση του προέδρου της νέας ΕΛΣΤΑΤ την οποία είχαμε προκηρύξει. Το έκανε, ήταν μακράν ο πλέον κατάλληλος για τη θέση, αποτέλεσε την πρότασή μου προς τη σχετική επιτροπή της Βουλής, η οποία και τον ενέκρινε με πλειοψηφία τεσσάρων πέμπτων.

Ήδη από τον Οκτώβριο του 2009 είχε αποκαλυφθεί η απάτη με το ελληνική στατιστικά στοιχεία («απάτη» είναι ο όρος που χρησιμοποίησε και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλια στη σχετική του έκθεση το 2012). Οι πρώτες εκτιμήσεις (δικές μας και της Τράπεζας της Ελλάδος) έδιναν ένα έλλειμμα διπλάσιο από το «επίσημο» 6% το οποίο είχε κοινοποιηθεί πριν τις εκλογές από την απερχόμενη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Παράλληλα με την κατάρτιση του προϋπολογισμού του 2010 με βάση τα νέα στοιχεία, η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ είχε δρομολογήσει τη διαδικασία ανεξαρτητοποίησης της ΕΛΣΤΑΤ – η οποίο αποτελούσε και δέσμευση στο προεκλογικό μας πρόγραμμα.

Ο κ. Γεωργίου ανέλαβε πρόεδρος της ΕΛΣΤΑΤ τον Αύγουστο του 2010. Η χώρα είχε ήδη υπογράψει το πρώτο μνημόνιο, με βάση αναθεωρημένα – αλλά προσωρινά – στοιχεία και με έλλειμμα 12,5% για το 2009. Τους επόμενους μήνες, μαζί με την Eurostat, η ΕΛΣΤΑΤ ολοκλήρωσε τη διαδικασία καταγραφής των στοιχείων: το τελικό έλλειμμα του 2009 υπερέβη το 15%. Σε αυτά με βάση τους ευρωπαϊκούς κανόνες συνυπολογίστηκαν και τα ελλείμματα των ΔΕΚΟ (όπως ο ΟΣΕ), Από τότε, τα ελληνικά στατιστικά στοιχεία έγιναν πλήρως αποδεκτά διεθνώς οι περίφημοι «αστερίσκοι» σε κάθε δημοσιοποίηση εξαφανίστηκαν – και με βάση αυτά τα στοιχεία διαδοχικές κυβερνήσεις κατέθεσαν προϋπολογισμούς στη Βουλή.

Ο ρόλος του κ. Γεωργίου στην αποκατάσταση της στατιστικής αξιοπιστίας της χώρας ήταν κεντρικός και αποτέλεσμα μιας εμμονικής σχεδόν αφοσίωσης στην εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανόνων. Ένα βράδυ τού τηλεφώνησα για να μάθω την τριμηνιαία αύξηση του ΑΕΠ την οποία θα ανακοίνωνε η ΕΛΣΤΛΤ την επομένη. Μου επισήμανε ευγενικά ότι παρόμοια ενημέρωση (ακόμα και του αρμόδιου υπουργού) πριν τη δημοσιοποίηση δεν προβλεπόταν στους κανόνες ορθής στατιστικής πρακτικής. Έκλεισα το τηλέφωνο σίγουρος ότι δεν υπήρχε πλέον περίπτωση π ΕΛΣΤΑΤ να αποδεχθεί οποιαδήποτε πολιτική παρέμβαση.

Η συνέχεια της ιστορίας είναι καφκική. Με απόλυτο αμοραλισμό και πρωτοφανή πολιτικό κυνισμό, ο κ. Γεωργίου έγινε πολιτικό πιόνι στη δημιουργία ενός αντιμνημονιακού αφηγήματος ότι δήθεν αυτός και η κυβέρνηση είχαν .φουσκώσει» το έλλειμμα του 2009 «για να φέρουν στη χώρα το ΔΝΤ». Η πολιτικά εμπνευσμένη και καθοδηγούμενη πολλαπλή δίωξη που ακολούθησε είχε σαφή στόχο: να μεταφέρει τις ευθύνες από τους υπεύθυνους του εκτροχιασμού και της απόκρυψης του μεγέθους του ελλείμματος που οδήγησε στο μνημόνιο σε αυτούς που αποκάλυψαν την αλήθεια και αντιμετώπισαν το πρόβλημα. Ο στόχος  υπηρετήθηκε με συνέπεια από τη ΝΔ κατ’ αρχήν (μια αναδρομή στις δηλώσεις του αρχηγού της ΝΔ τότε αλλά και πολλαπλών στελεχών της εκείνη την εποχή είναι αποκαλυπτική) και στη συνέχεια βέβαια και από τον ΣΥΡΙΖΑ. Παρακμιακά έντυπα αλλά και θεσμικοί φορείς όπως ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών στήριξαν ενθουσιωδώς την προσπάθεια.

Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου είναι ένα σημαντικό ορόσημο στην υπερδεκαετή δικαστική περιπέτεια του κ. Γεωργίου, η οποία έτυχε διεθνώς μιας πρωτοφανούς κίνησης υποστήριξης από διεθνείς προσωπικότητες, επίσημα όργανα και θεσμικούς φορείς και η οποία αποτελούσε και αποτελεί κηλίδα για τη χώρα, το δικαστικό της σύστημα αλλά και για όλους τους πολιτικούς που «ένιπταν τας χείρας τους». Είναι μια πολιτική δικαίωση, γιατί το ΕΔΑΔ εντοπίζει την παραβίαση του fair trial στο ότι η ελληνική Δικαιοσύνη στα ανώτατο δυνατό επίπεδο πήγε να κλείσει με συνοπτικές διαδικασίες την υπόθεση και να παρακάμψει την αρμοδιότητα του ΔΕΕ, το οποίο θα επιβεβαίωνε δεσμευτικά ότι σωστά ερμήνευσε ο κ. Γεωργίου τους κανόνες στατιστικής της Ένωσης. Είναι πρωτίστως μια προσωπική δικαίωση για τον κ. Γεωργίου αλλά και ευρύτερα μια πολιτική δικαίωση για όλους όσοι με μεγάλο προσωπικό κόστος επιχείρησαν εκείνη την περίοδο να πουν την αλήθεια και να πάρουν τις αναγκαίες πολιτικές αποφάσεις που η αλήθεια επέβαλλε.

Τις ημέρες αυτές ζούμε υπό τη σκιά του αδιανόητου δυστυχήματος στα Τέμπη και της τραγικής και αδικαιολόγητης απώλειας τόσων νέων ανθρώπων. Το πολιτικό σύστημα απολογείται για τα λάθη και τις αβελτηρίες που οδήγησαν σε αυτό. Σε αυτό το περιβάλλον η «υπόθεση Γεωργίου» μοιάζει μικρή και ασήμαντη. Είναι όμως μια διαφορετική έκφανση του ίδιου προβλήματος: της επαναλαμβανόμενης τακτικής μεγάλου μέρους του πολιτικού προσωπικού της χώρας να πορεύεται με βάση στενά προσωπικά, συντεχνιακά ή κομματικά συμφέροντα και όχι με βάση αξίες, αρχές, κανόνες και το κοινό συμφέρον της χώρας και των πολιτών. Παρά τα μνημόνια και την κρίση, η χώρα μας εξακολουθεί να δυσκολεύεται να διδαχθεί από τα μαθήματα του παρελθόντος και όσο δεν το κάνει, είναι καταδικασμένη να επαναλαμβάνει τα ίδια λάθη.

* Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου είναι καθηγητής και πρύτανης στο European University Institute, πρώην υπουργός
Πηγή: ΤA ΝΕΑ Σαββατοκύριακο 18-19 Μαρτίου 2023