Νίκος Τσούλιας*: Τσαρλς Ντίκενς, Ιστορία δύο πόλεων

Όταν ένα δυνατό ερωτικό μυθιστόρημα έχει ως καμβά του την μεγαλύτερη πολιτική και κοινωνική επανάσταση της σύγχρονης ιστορίας της ανθρωπότητας, όταν η λογοτεχνική πένα του Ντίκενς ασκείται στη γραφή της δίνης της λαϊκής εξέγερσης και των παθών του ανθρώπου, όταν οι άνθρωποι μιας προ-πολιτικής κοινωνίας γίνονται πολίτες με δικαιώματα και εξουσία, όταν έχουμε ανατροπή των κοινωνικών τάξεων και μαζί με την ελευθερία εμφανίζεται νέα τυραννία στη θέση της παλιάς (και η Γκιλοτίνα γίνεται κυρίαρχη Μορφή…), όταν, τέλος, ο αναγνώστης αυτού του κλασικού βιβλίου βρίσκεται περίκλειστος σε ένα περιβάλλον έντονων μετασχηματισμών στην κοινωνία και στην ψυχή των ηρώων, αναρωτιέσαι: πώς μπορεί να αφομοιώσει τόσα πυκνά γεγονότα, τόσα πολλά ζητήματα στοχασμού και τρόπων ζωής;

Αλλά αυτό δεν συνιστά και το μεγαλείο του καλού διαβάσματος, που σε έχει ταξιδέψει στις ακρώρειες της φαντασίας σου, όταν σε έχει κάνει κοινωνό της ομορφιάς της τέχνης της γραφής; Αυτή δεν είναι η μαγεία της λογοτεχνίας, εκείνης της λογοτεχνίας, που δεν ξεθωριάζει στην οξείδωση των καιρών, που κουβαλάει τις παλιές ιστορίες πλαισιωμένες με σύγχρονα και επίκαιρα ερωτήματα, που θέτει στον αναγνώστη άπειρες πτυχώσεις προβληματισμών και ιδεών;

Δεν είναι ιδιαίτερα σημαντικό να γνωρίζεις τις βαθιές αλλαγές στην πολιτική και στην εξουσία μέσα από μια επανάσταση, να γεύεσαι τις λειτουργίες και τις αντιδράσεις των απλών ανθρώπων – σαν να είναι και οι μοναδικοί πρωταγωνιστές – να ερμηνεύεις (ή και όχι) τις μεταμορφώσεις χαρακτήρων, να κατανοείς το μεγαλείο του ξεσηκώματος κατά της πείνας και της φτώχειας, να γεύεσαι τα γυρίσματα των καιρών που φέρνει η δικαιοσύνη και ο πόθος των κατατρεγμένων για χειραφέτηση;

Η εισαγωγή του βιβλίου σε θέτει από την αρχή σε πρόκληση, σου καταθέτει τα μεγάλα νοήματα και διακυβεύματα, που θα ακολουθήσουν μέσα από την περιπέτεια της ζωής απλών ανθρώπων. Και αν ο Ντίκενς συγκρίνει την εποχή του μυθιστορήματος με τη δική του, το ίδιο κάνουμε και εμείς οι αναγνώστες με τις δύο προαναφερόμενες εποχές και διαπιστώνουμε ομοιότητες, γιατί μπορεί να έχουμε κοινοβουλευτικές δημοκρατίες σήμερα αλλά οι ανισότητες και ο αποκλεισμός μεγάλου μέρους της ανθρωπότητας και οι εκ τούτων αναγκαίοι κοινωνικοί και προσωπικοί αγώνες είναι στοιχεία ολοζώντανα. Ας δούμε πως μας εισάγει ο συγγραφέας…

«Ήταν τα καλύτερα χρόνια, μα συνάμα και τα χειρότερα, ήταν η εποχή της σοφίας, ήταν η εποχή της απερισκεψίας, ήταν η περίοδος της πίστης, ήταν η περίοδος της δυσπιστίας, ήταν η εποχή του Φωτός, ήταν η εποχή του Σκότους, ήταν η άνοιξη της ελπίδας, ήταν ο χειμώνας της απελπισίας, είχαμε τα πάντα μπροστά μας, δεν είχαμε τίποτε μπροστά μας, πηγαίναμε όλοι γραμμή για τον Παράδεισο, πηγαίναμε όλοι προς την αντίθετη κατεύθυνση – κοντολογίς, η περίοδος εκείνη είχε τόσες ομοιότητες με τη σημερινή, που ορισμένες από τις πιο εντυπωσιακές γραπτές μαρτυρίες επιμένουν να την περιγράφουν αποκλειστικά με επίθετα υπερθετικού βαθμού, προκειμένου να περιγράψουν είτε την καλή είτε την κακή της πλευρά».

Μέσα στη δίνη των γεγονότων, στη δικαίωση των βασικών ηρώων και στις πολλαπλές ανατροπές της ερωτικής ιστορίας και του συναισθήματος θα καταφανεί η θυσία εκείνου του ανθρώπου, που γνώρισε την ανιδιοτελή αγάπη και από δευτερεύων ήρωας θα γίνει ο λυτρωτής του προ θυρών σκληρού τέλους. Και αναρωτιέσαι. Έχει τόσο μεγαλείο η προσφορά της ζωής για τον άλλο άνθρωπο, όταν δεν συνοδεύεται από κανένα αντίδωρο θρησκευτικό, από καμιά υπόσχεση παραδείσου;

Ιστορία δύο πόλεων, των πιο σημαντικών και των πιο όμορφων πόλεων της Ευρώπης εκείνων των καιρών, ιστορία ηρώων ανάμεσα σε Παρίσι και σε Λονδίνο. Τι συμβολισμός… Το Παρίσι συνδεδεμένο με τη μεγαλύτερη κοινωνική επανάσταση, τη Γαλλική Επανάσταση, όλων των εποχών και το Λονδίνο με τη Βιομηχανική Επανάστασηˑ δύο επαναστάσεις που άλλαξαν τον κόσμο, που σμίλεψαν την ιστορία της νεωτερικότητας όσο κανένα άλλο γεγονός.

«Ιστορία δύο πόλεων». Ένα βιβλίο ομορφιάς και στοχασμού, ταξιδέματος στην ψυχή των ανθρώπων, στο μεγαλείο του έρωτα και της αγάπης, στο καμίνι των παθών, στην έκρηξη μιας επανάστασης! Αυτή είναι η τέχνη της γραφής, του μυθιστορήματος, του μοναδικού Ντίκενς. Αυτή η τέχνη ζητεί την τέχνη της ανάγνωσης, της μαγεμένης ανάγνωσης…

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 238 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια