Χθες Δευτέρα, 13 Φεβρουαρίου, στο Public Cafe στο Σύνταγμα παρουσιάστηκε το νέο βιβλίο του Παντελή Καψή με τίτλο «Η πτώση-2011: Το έτος μηδέν της Κεντροαριστεράς», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Στο βιβλίο του ο Παντελής Καψής, ο οποίος, ως γνωστόν έχει πολύ μεγάλη θητεία στη δημοσιογραφία, δεδομένου ότι έχει υπάρξει διευθυντής στα «Νέα» (2001-2009), στο «Βήμα» και στο «Βήμα της Κυριακής» (2009-2011) και στη συνέχεια από άλλο μετερίζι, αυτό του κυβερνητικού εκπρόσωπου τον Δεκέμβριο του 2011 και υπουργού Επικρατείας στην κυβέρνηση συνεργασίας του Λουκά Παπαδήμου, καταθέτει, μέσα από το βιβλίο του, τη δική του ματιά στα πολιτικά γεγονότα της εποχής του μνημονίου.
Ο κ. Καψής ξεκινά την εξιστόρηση από το 2007, που, όπως σημειώνει, ξεκίνησε ο μίτος της κατάρρευσης. Περιγράφει το έντονο παρασκήνιο της σύγκρουσης Παπανδρέου – Βενιζέλου για τη διαδοχή, την εμπλοκή Σημίτη και εκδοτών Λαμπράκη – Μπόμπολα, ακόμα και ένα απειλητικό τηλεφώνημα στελέχους εφημερίδας στην Άννα Διαμαντοπούλου και άλλα πολλά, όπως τα βίωσε ο ίδιος ως διευθυντής των «Νέων».
Το βιβλίο περιγράφει, επίσης, την αλληλουχία λαθών και τραγικών επιλογών που οδήγησαν στην καταστροφή. Για την αδυναμία του Γιώργου Παπανδρέου, ως πρωθυπουργού, να παίξει τον επιτελικό του ρόλο, την ακατανόητη καθυστέρηση στη λήψη μέτρων μετά τις εκλογές του 2009, την καταστροφική απόφαση του δημοψηφίσματος, αλλά και την ανεπάρκεια της αντιπολίτευσης, με τη λογική των «Ζαππείων», τους λαϊκισμούς, τη βία και τους οργανωμένους προπηλακισμούς του ΣΥΡΙΖΑ εις βάρος των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ.
Να σημειωθεί ότι από την παρουσίαση του βιβλίου απουσίαζαν όλοι οι πρωταγωνιστές του ΠΑΣΟΚ που αναφέρονται σε αυτό, αλλά και τα σημερινά στελέχη του κόμματος. Το ότι το βιβλίο περιέχει αποκαλύψεις για το παρασκήνιο της σύγκρουσης Βενιζέλου-Παπανδρέου το 2007 και για τον ρόλο των ΜΜΕ έφερε προφανώς σε δύσκολη θέση τη Χαριλάου Τρικούπη και σε αμηχανία τον Ευ. Βενιζέλο. Παρούσα ήταν η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, η οποία δεν έκρυψε το ενδιαφέρον της για τα τεκταινόμενα στον χώρο της κεντροαριστεράς.
Για το βιβλίο μίλησαν ο Γιάννης Βούλγαρης, ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, η Άννα Διαμαντοπούλου, πρόεδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση σε Ελλάδα και Ευρώπη, ο Σταύρος Θεοδωράκης, δημοσιογράφος, ο Αλέξης Παπαχελάς, δημοσιογράφος και συγγραφέας, ενώ συντόνισε η δημοσιογράφος του «Πρώτου Θέματος» Φώφη Γιωτάκη.
Λίγα λόγια για το βιβλίο:
Η εκλογική κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ ήταν ένα φαινόμενο το οποίο απέκτησε διεθνείς διαστάσεις. Στάθηκε μάλιστα η αφορμή για την καθιέρωση ενός καινούργιου όρου στον πολιτικό διάλογο: pasokification. Το ΠΑΣΟΚ ωστόσο δεν ήταν το μόνο κόμμα στην Ελλάδα που υπέγραψε μνημόνιο. Το ίδιο έκαναν τόσο η Νέα Δημοκρατία όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ, και μάλιστα αφού προηγουμένως έκαναν το καθένα τη δική του kolotoumba – ένας ακόμα πολιτικός όρος η πατρότητα του οποίου ανήκει στη χώρα μας. Όμως δεν είχαν την ίδια τύχη. Η αναζήτηση της αιτίας είναι το αντικείμενο του βιβλίου.
Γιατί κατέρρευσε το ΠΑΣΟΚ
Η πρώην υπουργός Άννα Διαμαντοπούλου μίλησε για τους λόγους που οδήγησαν στην εκλογική κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ την περίοδο των πρώτων χρόνων της μνημονιακής κρίσης, αλλά και τη «νέα εκδοχή της αριστεράς που επιχείρησε να γίνει κεντροαριστερά θέτοντας σε κίνδυνο ιστορικές κατακτήσεις της χώρας», εννοώντας τον ΣΥΡΙΖΑ. Κατά την ομιλία της εστίασε στην ερμηνεία των γεγονότων που προκάλεσαν τη συρρίκνωση του ΠΑΣΟΚ, σημειώνοντας ότι δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο υπό το πρίσμα των εκλογικών αναμετρήσεων, αλλά και στις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες από το 1974 και εντεύθεν.
Σύμφωνα με την Άννα Διαμαντοπούλου, το ΠΑΣΟΚ «είχε τη βασική ευθύνη της διαμορφωθείσας κουλτούρας ότι μπορούμε να καταναλώνουμε περισσότερο απ’ ό,τι παράγουμε χωρίς επιπτώσεις» και την ίδια στιγμή «η αριστερά εξέφρασε την ultra εκδοχή αυτής με συνεχείς διεκδικήσεις». Όπως είπε, οι επιπτώσεις αυτής της αντίληψης επιχειρήθηκε να μετριαστούν δυο φορές, μία το 1985 με την προσπάθεια του προγράμματος σταθεροποίησης (παραίτηση Κ. Σημίτη το 1987) και η δεύτερη το 2001, χωρίς επιτυχία, καθώς «το κίνημα του εκσυγχρονισμού ηττάται με χαρακτηριστικό την απόσυρση του ασφαλιστικού».
«Οι δύο ψυχές του ΠΑΣΟΚ, η λαϊκή και η εκσυγχρονιστική, έδιναν διαρκώς εσωτερικές μάχες και η εξουσία ή η προοπτική της εξουσίας τις κρατούσε ενωμένες αλλά διχασμένες», σημείωσε, για να προσθέσει πως ήρθε η κρίση ως «τεκτονικός σεισμός στον χώρο της κοινωνίας και προφανώς της πολιτικής» και «ταρακούνησε συθέμελα το πολιτικό σύστημα και κυρίως το κόμμα που ήταν εκείνη την στιγμή πάνω στο ρήγμα».
Αναλυτικά η παρέμβαση της Άννας Διαμαντοπούλου
«Η οικονομική κρίση που ξεκινά από το 2008 έχει αναλυθεί, περιγραφεί και ερμηνευτεί με λεπτομέρειες στα βιβλία των δύο πρώην υπουργών Οικονομικών.
Έχουν γραφεί στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό βιβλία, άρθρα, συνεντεύξεις, απομνημονεύματα και τώρα το βιβλίο του Παντελή Καψή.
Το βασικό ερώτημα που επιχειρεί να απαντήσει μεταξύ άλλων είναι η εκλογική κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ, την οποία σε μεγάλο βαθμό συνδέει με τη σύγκρουση δύο προσωπικοτήτων πριν, μέσα, και μετά το δράμα της κρίσης.
Ως αναγνώστρια έχω μια βιωματική κριτική. Η τρομακτική ροή των γεγονότων που μας έφερνε κάθε μέρα αντιμέτωπους με το μέλλον της χώρας στην Ευρώπη, η συμμετοχή στα υπουργικά συμβούλια που απαιτούσαν τεράστια προετοιμασία (τελείως έξω από το χαρτοφυλάκιο μου), η στήριξη δύσκολων και αντιλαϊκών αποφάσεων συνέβαιναν παράλληλα με τις μεταρρυθμίσεις στον χώρο της Παιδείας, με κορυφαία αυτή των πανεπιστημίων.
Ο κάθε υπουργός είχε τον δικό του Γολγοθά και οι βουλευτές τον δικό τους. Ίσως πρέπει κάποια στιγμή να γραφούν λεπτομερώς οι βίαιες και χυδαίες συμπεριφορές οι οποίες πρόσβαλαν τη δημοκρατία, χώρια από το προσωπικό κόστος ανθρώπων και οικογενειών.
Το βιβλίο ξετυλίγει και εν τέλει δίνει τα εργαλεία στον καθέναν να κατανοήσει τον αγώνα της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και κυρίως του πρωθυπουργού και των υπουργών Οικονομικών μέσα στον καμβά του εθνικού πανικού.
Θα ήθελα να πω όμως από την αρχή ότι η εξέλιξη του κεντροαριστερού φαινομένου ΠΑΣΟΚ μέσα απo τη δημοσιογραφική πένα κινδυνεύει να ερμηνευτεί με βάση το σύστημα σχέσεων και συγκρούσεων στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ με πρωταγωνιστές τον Γιώργο Παπανδρέου και τον Βαγγέλη Βενιζέλο.
Είναι ουσιαστικά οι λίγες σελίδες της αρχής (2007) και του τέλους του βιβλίου (2015) με περιγραφόμενη κατάληξη την «περιθωριοποίηση» και των δύο.
Δεν θα συμφωνήσω.
Η ερμηνεία των γεγονότων της συρρίκνωσης του ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να εξαντλείται ούτε στην εκλογική αναμέτρηση του 2007, ούτε στη διετία της κρίσης χωρίς να λάβουμε υπόψη όχι μόνο την προηγηθείσα θητεία του Κ. Καραμανλή, αλλά και την Ιστορία μετά το 1974 (Μεταπολίτευση).
Το ΠΑΣΟΚ υπήρξε η ηγεμονική πολιτική δύναμη της Μεταπολίτευσης. Ανάλογα με την εποχή ψηφίστηκε από την άκρα αριστερά μέχρι και κεντροδεξιά. Έκανε τεράστιο και σημαντικό έργο που άλλαξε την Ελλάδα. Μετά τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και την ένταξη της Ελλάδος στην ΕΕ, είναι το ΠΑΣΟΚ που εντάσσει την Ελλάδα στον πυρήνα της ΟΝΕ.
Είχε όμως τη βασική ευθύνη της διαμορφωθείσας κουλτούρας πως μπορούμε να καταναλώνουμε περισσότερο απ’ ό,τι παράγουμε χωρίς επιπτώσεις.
Την αντίληψη αυτή υπερακόντισε η ΝΔ και ως αντιπολίτευση και ως κυβέρνηση.
Ενώ η αριστερά εξέφρασε την ultra εκδοχή αυτής με συνεχείς διεκδικήσεις..
Οι επιπτώσεις αυτής της αντίληψης επιχειρήθηκε να μετριαστούν δύο φορές: μία το 1985 με την προσπάθεια του προγράμματος σταθεροποίησης (παραίτηση Κ. Σημίτη το 1987) και η δεύτερη το 2001. Εκείνη την περίοδο παράλληλα με τις ιστορικού μεγέθους εθνικές επιτυχίες της ένταξης της ΟΝΕ, του Ελσίνκι, και της ένταξης της Κύπρου, το κίνημα του εκσυγχρονισμού ηττάται με την απόσυρση του ασφαλιστικού. Η μάχη χάνεται πολιτικά με τα κόμματα της αντιπολίτευσης όλα αντίθετα, και εσωτερικά από τη μεγάλη πλειοψηφία των στελεχών.
Οι δύο ψυχές του ΠΑΣΟΚ -η λαϊκή και η εκσυγχρονιστική- έδιναν διαρκώς εσωτερικές μάχες και η εξουσία ή η προοπτική της εξουσίας τις κρατούσε ενωμένες αλλά διχασμένες. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει στα περισσότερα σοσιαλιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα όπου οι ιδεολογικές ανησυχίες και διαφορές είναι υπαρκτές και μεγάλες, σε αντίθεση με τα συντηρητικά κόμματα.
Η σύγκρουση του 2007 πήρε πολύ περισσότερο προσωπικά χαρακτηριστικά με αμοιβαίες συμπεριφορές υποτίμησης και καχυποψίας.
Γνωρίζουμε όλοι ότι τα ΜΜΕ επιχείρησαν να παρέμβουν έξω και πέρα από τον ρόλο της τέταρτης εξουσίας, χωρίς αποτέλεσμα όμως… Οι ψυχές του ΠΑΣΟΚ παρέμειναν δύο. Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι και οι δύο πρωταγωνιστές, ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Βαγγέλης Βενιζέλος (ο οποίος δέχτηκε εθελοντικά το πιο καυτό υπουργείο) την κρίσιμη στιγμή των ευθυνών έδωσαν για την πατρίδα και όχι για το κόμμα ή για το δικό τους μέλλον ό,τι είχαν και ό,τι μπορούσαν.
Η κρίση όμως ήταν ο τεκτονικός σεισμός στον χώρο της κοινωνίας και προφανώς της πολιτικής. Υπάρχουν στιγμές στην Ιστορία που τα γεγονότα υπερβαίνουν τα πρόσωπα. Αυτός ο σεισμός ήταν αναμενόμενος. Αλλά όχι σε αυτή τη διάσταση και ταρακούνησε συθέμελα το πολιτικό σύστημα και κυρίως το κόμμα που ήταν εκείνη τη στιγμή πάνω στο ρήγμα.
Τα χαρακτηριστικά της κρίσης τα οποία μπορούμε να δούμε πιο καθαρά μετά την απόσταση δεκαετίας ήταν τα εξής:
- Το μέγεθος του προβλήματος
- Η κατάσταση στην Ελλάδα ήταν ασύγκριτα πιο δύσκολη από άλλες χώρες.
- Η Ελλάδα ως μέλος της ΟΝΕ δεν μπορούσε να ασκήσει ανεξάρτητη πολιτική, ταυτόχρονα όμως, παρά τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ΟΝΕ, δεν υπήρχε πρόβλεψη για ανάλογη κρίση, δεν υπήρχε μηχανισμός, δεν υπήρχαν χρήματα. Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα και λειτουργεί ως εργαστήριο, ενώ η Πορτογαλία μπαίνει έναν χρόνο μετά όταν διαδικασίες και θεσμοί έχουν ήδη στηθεί.
- Η χρονική στιγμή της ελληνικής κρίσης είναι 18 μήνες μετά την Lehman Βrothers όταν ο Ομπάμα προσπαθεί να σταθεροποιήσει την οικονομία των ΗΠΑ και τρέμει στην ιδέα κρίσης του ευρώ.
- Η ΕΕ δεν είναι πολιτική Ένωση.
Ο πρωθυπουργός κάθε χώρας αποφάσιζε για την Ελλάδα ενώ απευθυνόταν και κρινόταν από το δικό του εθνικό ακροατήριο. Σε αντίθεση με την πανδημία, οι αποφάσεις σέρνονταν χρονικά, η Ευρώπη, το ΔΝΤ ήταν αρνητικά στην αναδιάρθρωση του χρέους στα ευρωομόλογα, ήταν αρνητικοί σε κάθε πρόταση έξω από τα συνηθισμένα που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει πιο γρήγορα και πιο εύκολα την κρίση.
Η περιγραφή του Παντελή Καψή είναι εξαιρετικά αποκαλυπτική. Η Μέρκελ και ο Σακορζί στο Ντοβίλ εξασφαλίζουν τα δικά τους συμφέροντα και ρίχνουν βόμβα στις αγορές. Η Μέρκελ και ο Ομπάμα εξασφαλίζουν πρώτα τα δικά τους συμφέροντα, η Μέρκελ θέλει το ΔΝΤ, ο Ομπάμα δεν θέλει την αναδιάρθρωση. Στις ανατολικές χώρες η ανθελληνική προπαγάνδα πήρε χαρακτηριστικά υστερίας – η σλοβενική κυβέρνηση πέφτει όταν αποφασίζει τη συμμετοχή της στη στήριξη της Ελλάδας.
- Αντιδράσεις του ελληνικού πολιτικού συστήματος
Ο Γιώργος Παπανδρέου ξεκινά την προσπάθεια συναινέσεων από τον Δεκέμβρη του 2009 και συνεχίζει κατά τη διάρκεια του 2011, χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Η ΝΔ κρατά εξαιρετικά υψηλούς τόνους, κατηγορεί τον Παπανδρέου για το ΔΝΤ και υπόσχεται έξοδο από την κρίση σε 18 μήνες. Ο ΣΥΡΙΖΑ βάζει… φωτιά στο πολιτικό σκηνικό με ακραία συνθηματολογία περί προδοτών, γερμανοτσολιάδων κ.λπ. Το ΠΑΣΟΚ απομονώνεται ενώ πρέπει συνεχώς να παίρνει αποφάσεις για να μη χρεοκοπήσει η χώρα.
- Εσωκομματική κατάσταση.
Το Υπουργικό Συμβούλιο είναι έκπληκτο και αρνητικό κατ’ αρχήν στα δραστικά μέτρα. Οι βουλευτές έρχονται από μια θριαμβευτική νίκη του ΠΑΣΟΚ δεσμευμένοι για την υποστήριξη των λαϊκών στρωμάτων και βρίσκονται μπροστά σε περικοπές, μειώσεις, κίνδυνο χρεοκοπίας.
- Λάθη – ελλείψεις στην κυβερνητική λειτουργία.
Προφανώς και υπήρχαν λάθη στο σχήμα της πολιτικής διακυβέρνησης, στη λειτουργία των οργάνων, στην αξιοποίηση στελεχών με εμπειρία, άγνοια των νέων δεδομένων και προφανώς λάθη χειρισμών και με τους εταίρους από τους οποίους εξαρτιόμαστε και αυτή είναι η αλήθεια.
Θα μπορούσαν τα πράγματα να είναι διαφορετικά; Ο συγγραφέας παραθέτοντας γεγονότα, ενημέρωση από επίσημα έγγραφα και επιστολές και δημόσιες δηλώσεις Ελλήνων και ξένων προσωπικοτήτων της εποχής είναι εξαιρετικά επιφυλακτικός στα ΑΝ:
- Θα μπορούσαμε να μη υπογράψουμε το πρώτο μνημόνιο; Ο ίδιος παραθέτοντας όλα τα δεδομένα θεωρεί μάλλον άδικη την κριτική.
- Θα μπορούσαμε να έχουμε λάβει γρήγορα μέτρα; Οι μεταρρυθμίσεις να έχουν άμεσα αποτελέσματα; ΝΑΙ αν είχαμε άλλη πολιτική κουλτούρα , αν συμφωνούσαμε μεταξύ μας, εάν υπήρχαν συγκεκριμένες προτάσεις και όχι μόνο περικοπές.
- Αν γινόταν το δημοψήφισμα; Προσωπικά ήμουν αντίθετη από την πρώτη στιγμή και θυμάμαι ότι στην ανακοίνωση στην κοινοβουλευτική ομάδα ήμασταν μόνο τρεις βουλευτές που μείναμε στη θέση μας και δεν σηκωθήκαμε να χειροκροτήσουμε με ενθουσιασμό.
- Αν κάναμε εκλογές; Πολλοί επιμένουν σε αυτή την άποψη γιατί θα είχαμε νομιμοποίηση. Ενδιαφέρον να κάνεις τον προφήτη εκ των υστέρων και από μακριά. Εκλογές σε μια περίοδο που κάθε μέρα έληγε μια προθεσμία, που κάθε μέρα η χώρα έφτανε μια ανάσα από τη χρεοκοπία και την έξοδο από το ευρώ. Εκλογές με το ΠΑΣΟΚ να υποχρεούται να πει την απόλυτη αλήθεια καταγγελλόμενο πανταχόθεν και με τους βουλευτές του να μην μπορούν να κάνουν μία συγκέντρωση.
Δεν μπορώ να απαντήσω στα «Αν», αλλά πολλά από αυτά προέκυψαν εκ των υστέρων. Ο Παντελής Καψής αναφέρεται σε λάθη συμπεριφορών, καθυστερήσεων που στοίχησαν παραπάνω… Σωστά, αλλά το ίδιο συνέβη και στο πρώτο εξάμηνο της κυβέρνησης Σαμαρά – Βενιζέλου – Κουβέλη και βέβαια στην κυβέρνηση Τσίπρα – Καμμένου. Ας μην ξεχνάμε την ψυχοσύνθεση ενός ανθρώπου όταν παίρνει αποφάσεις που αφορούν το μέλλον μιας χώρας.
- Το ΠΑΣΟΚ πλήρωσε για την ευθύνη δημιουργίας μιας πολιτικής και κοινωνικής κουλτούρας που εξελίχθηκε διακομματικά και στην οποία οφείλονταν και το ξεχείλωμα του δημόσιου τομέα και το τεράστιο χρέος.
- Το ΠΑΣΟΚ ανέλαβε πλήρως την εθνική ευθύνη διάσωσης της χώρας. Έβαλε πλάτη και προέταξε τα στήθη του. Και ο ΓΑΠ και ο Βενιζέλος και όσοι δεν πήδηξαν από το σκάφος την ώρα της καταιγίδας για να ψηφίσουν λίγο αργότερα μνημόνια από άλλη κομματική θέση, έχουμε ήσυχη τη συνείδησή μας.
- Η συρρίκνωση του ΠΑΣΟΚ ήταν η χειρότερη εξέλιξη για τη χώρα. Η νέα εκδοχή της αριστεράς που επιχείρησε να γίνει κεντροαριστερά έθεσε σε κίνδυνο ιστορικές κατακτήσεις της χώρας.
Όταν επέλεξα πριν από 10 χρόνια τη μη κομματική συμμετοχή μου, είχα πλήρη συναίσθηση: της ευθύνης μας, του αγώνα μας και της αντίληψης των πολιτών. Μίλησα, για την ανάγκη ταπεινότητας – αυτογνωσίας και αυτοσυγκράτησης (και κατηγορήθηκα γι’ αυτό) ώστε να γεννηθεί κάτι νέο που να κατανοεί τον 21ο αιώνα και να απαντά με νέους τρόπους στα νέα δεδομένα.
Το στοίχημα της κρίσης δεν ήταν να αρνηθούμε το μνημόνιο ή να κάνουμε ότι δεν συνέβη ποτέ (παρότι και τα τρία κόμματα ψήφισαν μνημόνιο) και να γυρίσουμε στα ίδια όπως ήταν χθες.
Το στοίχημα ήταν μετά την κρίση να αρνηθούμε την κουλτούρα «δώσε και έχει ο Θεός». Αυτό προϋπόθετε να συμφωνήσουμε στην τεκμηριωμένη ανάλυση του γιατί φτάσαμε στην κρίση ώστε να μην ξαναβρεθούμε στη θέση αυτή. Αυτό δεν έγινε ποτέ! Και το ερώτημά μου προς τον συγγραφέα και το κοινό είναι αν είναι βέβαιοι ότι δεν θα ξαναβρεθούμε μπροστά σε κρίση. Εγώ όχι».
Το βέτο Βενιζέλου και το τηλεφώνημα από εκδότη
Η Άννα Διαμαντοπούλου επιβεβαίωσε όλες τις αναφορές του Παντελή Καψή στο όνομά της, δηλαδή και ότι της είχαν τηλεφωνήσει από έντυπο που στήριζε τον Βενιζέλο για να της ζητήσουν να μη θέσει υποψηφιότητα για την ηγεσία το 2007. Τόνισε όμως ότι αυτό δεν έπαιξε ρόλο στις αποφάσεις της.
Οι αναφορές της Άννας Διαμαντοπούλου κατά την παρουσίαση του βιβλίου:
«Ο Παντελής Καψής είναι πάνω απ΄ όλα έγκριτος δημοσιογράφος αναφέρεται σε πρόσωπα μέσα από δηλώσεις τους , συμπεριφορές τους, αλλά και ρεπορτάζ της εποχής.
Όσον αφορά το άτομό μου, υπάρχουν δέκα αναφορές και τις επιβεβαιώνω όλες…
Θα ήθελα να σταθώ σε τρεις αναφορές:
- Πρώτον, πράγματι την περίοδο του 2007 υπήρξε τηλέφωνο από έντυπο που υποστήριζε τον Βαγγέλη Βενιζέλο και με παρακαλούσε κομψά να μην τολμήσω να κατέβω ως υποψήφια. Η θέση αλλά και η στάση του Παντελή ήταν αντικειμενική απέναντι στους υποψήφιους. Όμως, αυτό το τηλεφώνημα κανέναν ρόλο δεν έπαιξε από τη στάση μου τότε να στηρίξω τον ΓΑΠ και αποτυπώνει το θράσος κάποιων ανθρώπων που θεωρώντας ότι έχουν στα χέρια τους ένα πρωτοσέλιδο μπορούν να ορίσουν την πολιτική στη χώρα. Δεν συμβαίνει.
- Δεύτερον, για το δημοψήφισμα έχω ήδη μιλήσει για την στάση μου.
- Τρίτον, για τον ICH BIN Παπακωνσταντίνου το έκανα δημόσια σε μια στιγμή που ο Γ. Παπακωνσταντίνου βαλλόταν στο υπουργικό συμβούλιο και στην κοινοβουλευτική ομάδα ως να ήταν ο αποκλειστικά υπεύθυνος για την κρίση χωρίς υποστήριξη από κανέναν.»
