BBC- Σεισμός στην Τουρκία: Γιατί κατέρρευσαν τόσα κτίρια;

Στην Τουρκία η οργή ξεχειλίζει. Η έκταση της καταστροφής είναι για την ώρα ανυπολόγιστη, πάνω από 75.000 κτίρια έχουν καταρρεύσει, ενώ οι προβλέψεις για τον τελικό αριθμό των θυμάτων είναι εφιαλτικές. Για τα κτίρια που κατέρρευσαν σαν πύργοι από τραπουλόχαρτα, το εξοργιστικό είναι ότι ορισμένα από αυτά ήταν νεόδμητα. Πώς εξηγείται;
Το BBC έκανε επιτόπια έρευνα σε τρία κτίρια νεόδμητων πολυκατοικιών, που μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα μετατράπηκαν σε τόνους από συντρίμμια, παρασύροντας άγνωστο αριθμό ανθρώπων στον θάνατο.
Η έρευνα του βρετανικού ραδιοτηλεοπτικού δικτύου φέρνει στο φως σημαντικά στοιχεία για την ασφάλεια των κτιρίων στην Τουρκία και την τήρηση των αντισεισμικών κανονισμών για την ασφάλεια των κτιρίων.
Οι σύγχρονοι όροι δόμησης εξασφαλίζουν ότι τα κτίρια θα αντέξουν ισχυρές σεισμικές δονήσεις, ακόμη και τόσο μεγάλης εμβέλειας, λένε οι ειδικοί. Γιατί λοιπόν κατέρρευσαν οι πολυκατοικίες;
Δεδομένου ότι η Τουρκία έχει αντιμετωπίσει και άλλους μεγάλους σεισμούς στο πρόσφατο παρελθόν, οι ισχύοντες κανονισμοί περιλαμβάνουν αυστηρούς όρους για τη δόμηση των νέων κτιρίων. Τηρούνται όμως αυτοί οι όροι; Γίνεται έλεγχος;
Η ερευνητική ομάδα του BBC εντόπισε και ερεύνησε την κατάσταση σε τρία κτίρια. Τα συγκεκριμένα κτίρια διαμερισμάτων βρίσκονται στην πόλη Μαλάτια (γνωστή και ως Μελιτηνή), στο Ισκεντερούν (Αλεξανδρέττα) και στην Αντιόχεια. Στο παρακάτω βίντεο βλέπουμε τη στιγμή κατάρρευσης ενός από αυτά. Είναι η πολυκατοικία στη Μαλάτια.

Οι κάτω όροφοι του κτηρίου καταρρέουν και οι επάνω όροφοι στέκονται ασταθείς, πάνω στα ερείπια.
Η κατασκευή των διαμερισμάτων όμως είχε ολοκληρωθεί πριν από έναν χρόνο. Η κατασκευαστική εταιρεία τα διαφήμιζε ως χτισμένα «σύμφωνα με τον τελευταίο αντισεισμικό κανονισμό». Τι συνέβη;
Για τα υλικά και τις τεχνικές δόμησης, αναφερόταν ότι χρησιμοποιήθηκαν «τα καλύτερα υλικά»- έλεγε η διαφήμιση- που πλέον έχει αποσυρθεί από το διαδίκτυο.
Όπως εξηγεί το BBC στο ρεπορτάζ του, το κτίριο έπρεπε να είχε οικοδομηθεί σύμφωνα με τους αναθεωρημένους κανονισμούς που είναι σε ισχύ από το 2018. Αυτοί προβλέπουν ειδικές κατασκευές που να περιλαμβάνουν ενισχυμένο με ατσαλόβεργες σκυρόδεμα, για τις περιοχές με έντονη σεισμικότητα. Οι κολώνες και οι δοκοί κάθε κτιρίου πρέπει να κατανέμονται με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι σε θέση να απορροφήσουν τους κραδασμούς ενός σεισμού.
Το BBC δεν έχει μπορέσει να εξακριβώσει αν όλα τα αντισεισμικά πρότυπα ακολουθήθηκαν για την κατασκευή. Η επικοινωνία με την κατασκευαστική εταιρεία είναι αδύνατη, όπως σημειώνεται στο ρεπορτάζ.
Φωτογραφίες από άλλο πρόσφατα χτισμένο κτίριο κατοικιών στο λιμάνι του Ισκεντερούν (Αλεξανδρέττα) δείχνουν το μέγεθος της καστροφής. Είναι ένα κτίριο 16 ορόφων που έχει καταρρεύσει πλήρως το πίσω μέρος του και στη μία πλευρά του.
Ο αντισεισμικός κανονισμός στην Τουρκία αναθεωρήθηκε και έχει πιο αυστηρός μετά τους πρόσφατους σεισμούς, συμπεριλαμβανομένου αυτού του 1999 στη Σμύρνη που είχε 17.000 θύματα, αναφέρει το ρεπορτάζ.
Όπως διαπιστώνει όμως το BBC, η νέα νομοθεσία που επικαιροποιήθηκε το 2018, έχει εφαρμοστεί με πλημμελώς. Δεν γίνονται δηλαδή οι απαραίτητοι έλεγχοι άν οι κανονισμοί τηρούνται.
«Εν μέρει, το πρόβλημα είναι ότι γίνονται πολύ λίγες μετασκευές/ενισχύσεις σε υπάρχοντα κτίρια, ενώ πλημμελής είναι και η εφαρμογή των νέων κανονισμών σε νέες οικοδομές», όπως εξηγεί ο καθηγητής Ντέιβιντ Αλεξάντερ από το University College London.
Σύμφωνα με μαρτυρίες που συνέλλεξαν οι ανταποκριτές του BBC στην περιοχή, κτίριο στα Άδανα που έχει καταρρεύσει, είχε υποστεί ζημιές και πριν 25 χρόνια, αλλά δεν είχε γίνει καμία εργασία μετασκευής του, σύμφωνα με τους νέους αντισεισμικούς κανονισμούς.
Στην Αντιόχεια, εξετάστηκε κτίριο 9 ορόφων που μετατράπηκε σε ένα βουνό από χαλάσματα. Μπροστά από τα συντρίμμια στέκει ακόμα η πινακίδα του κατασκευαστή: Guclu Bahce.
Ο Σερβέτ Ατλας, ιδιοκτήτης της εταιρείας Ser-Al Construction, έλεγε τότε ότι «το Guclu Bahce ξεχωρίζει από άλλα οικιστικά συγκροτήματα, τόσο για τη θέση του όσο και για την ποιότητα της κατασκευής του».
Το BBC επικοινώνησε με τον συγκεκριμένο κατασκευαστή που έχει βάλει την υπογραφή του σε πολλές οικοδομές στην επαρχία Χατάι, της οποίας η Αντιόχεια είναι η πρωτεύουσα. «Δυστυχώς δύο κτίρια μου κατέρρευσαν. Ένας σεισμός τέτοιου μεγέθους δεν άφησε σχεδόν κανένα κτίριο στην πόλη άθικτο», είπε. Και πρόσθεσε: «Με οδύνη βλέπουμε ότι ορισμένα ΜΜΕ επιλέγουν εμάς ως αποδιοπομπαίους τράγους ,με το πρόσχημα του ρεπορτάζ», είπε.
Όπως σημειώνει το BBC στο αναλυτικό ρεπορτάζ του, η κυβέρνηση στην Τουρκία δίνει συχνά «αμνηστία» στις κατασκευαστικές εταιρείες, ενώ γίνονται νομικές εξαιρέσεις από την υποχρέωση για καταβολή προστίμων για οικοδομές που χτίστηκαν χωρίς να έχουν υιοθετηθεί οι απαιτούμενοι κανονισμοί ασφαλείας και χωρίς να υπάρχουν τα απαιτούμενα πιστοποιητικά.
Πρόκειται, όπως τονίζει το BBC, για κανονισμούς και νομοθεσία που ψηφίστηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1960 με την πιο πρόσφατη να περνά το 2018.
Πολλές φορές, επικριτές τέτοιων πρακτικών προειδοποιούν ότι τέτοιες αποφάσεις για «αμνηστία» σε οικοδομικές παραβάσεις, ενέχουν τον κίνδυνο μεγάλων καταστροφών σε περίπτωση μεγάλου σεισμού.
Σύμφωνα με τον Πελίν Πινάρ Γκιριτλίογλου, επικεφαλής του τεχνικού επιμελητηρίου Κωνσταντινούπολης, μέχρι 75.000 κτίρια που έχουν επηρρεαστεί από τον σεισμό σε δέκα επαρχίες της Τουρκίας, έχουν τύχει τέτοιων «αμνηστιών».
Σύμφωνα δε, με έκθεση του υπουργείου Περιβάλλοντος και Υποδομών της Τουρκίας το 2018, το 50% των κτιρίων στην Τουρκία – ποσοστό που αντιστοιχεί σε περίπου 13 εκατομμύρια κτίρια – είχε κατασκευαστεί κατά παράβαση κανονισμών.
Συμπέρασμα: Αν τα κτήρια στην περιοχή που χτυπήθηκε από τον σεισμό είχαν κατασκευαστεί με τις νέες προδιαγραφές, θα είχαν πιθανότατα αντέξει. Όμως ούτε γίνεται έλεγχος για το αν τηρούνται οι προδιαγραφές του αντισεισμικού κανονισμού, ενώ ούτε τα παλαιότερα κτήρια που έχουν υποστεί ζημιές ή έχουν χτιστεί κατά παράβαση των κανονισμών επισκευάζονται. Αντίθετα παίρνουν αμνηστία και οι κατασκευαστές απαλλάσονται από τα πρόστιμα.

• Αναλυτικά το ρεπορτάζ των δημοσιογράφων Jake Horton και William Armstrong του πρακτορείου ειδήσεων BBC με τίτλο «Turkey earthquake: Why did so many buildings collapse?», στα αγγλικά, πατώντας ΕΔΩ