Νίκος Τσούλιας*: Κι όμως υπάρχει ελπίδα για απελευθέρωση του ανθρώπου

Γεμάτη γεγονότα η σύγχρονη ιστορία, της χώρας μας και του κόσμου ολόκληρου. Το τέλος της ιστορίας δεν ήλθε ποτέ. Αλλά πρέπει να δεχτούμε την απλή αλήθεια, που δεν στηρίζουν μόνο πολλοί διανοούμενοι αλλά και η απλή πραγματικότητα.

«Δεν έχουμε εισέλθει ακόμα στη φάση της ιστορίας. Είμαστε στην προϊστορία ακόμα». Μη ζαλιζόμαστε από τη συσσώρευση πλούτου σε λίγους και από τα τεχνολογικά και επιστημονικά θαύματα, από τη βελτίωση του γενικού επιπέδου της ζωής μας.

Είναι μαζί μας συστατικά στοιχεία βαρβαρότητας του σύγχρονου πολιτισμού μας, ενός πολιτισμού που δεν έχει προοδεύσει στην ηθική και αισθητική σύλληψη του κόσμου, που δεν έχει εξανθρωπίσει τη ζωή. Οι βαθιές ανισότητες και οι ατέλειωτες αδικίες, ο σκοταδισμός και ο ανορθολογισμός, ο ιμπεριαλισμός και ο πόλεμος, η φτώχεια και η περιθωριοποίηση, η χειραγώγηση του ανθρώπου και ο ευτελισμός της αξιοπρέπειάς του είναι βαθιά αποτυπώματα μιας εκτεταμένης εξαθλίωσης δισεκατομμυρίων πολιτών σε κάθε γωνιά του πλανήτη μας.

Ο καπιταλισμός της ύστερης βιομηχανικής ανάπτυξης δεν είναι απλά και μόνο παρακμιακός. Δεν έχει απλά και μόνο αντιφάσεις και από τις οποίες μάλιστα δήθεν θα καταρρεύσει (!), όπως ισχυρίζονται κάποιες παραδοσιακές αναλύσεις. Προσφέρει όλο και πιο νέα υλικά αγαθά, για να καλλιεργεί τον καταναλωτισμό και τη λατρεία του χρήματος. «Καθρεφτάκια σε ιθαγενείς». Ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχουν κοινωνίες και πολίτες αλλά μόνο αγορά και ιδιώτες.

Πρώτο μέλημα, ως εκ τούτου, είναι η αμφισβήτηση των εξουσιαστικών δομών και η υποκουλτούρα του υποταγμένου πολίτη. Να μη αποδεχτούμε αυτό που επισημαίνει ο Amartya Sen στο κλασικό βιβλίο του «Η ιδέα της δικαιοσύνης». «Οι απελπιστικά στερημένοι άνθρωποι μπορεί να μην έχουν το κουράγιο να απαιτήσουν καμία ριζική αλλαγή, ενώ στην πλειονότητά τους τείνουν να προσαρμόζουν τις επιθυμίες και τις προσδοκίες τους στα ελάχιστα πράγματα που θεωρούν εφικτά. Εκπαιδεύουν τον εαυτό τους να απολαμβάνει τα όποια ψίχουλα ελέους πέφτουν προς το μέρος τους. Το πρακτικό αποτέλεσμα της προαναφερθείσας τάσης των ανθρώπων που ζουν μονίμως υπό δυσμενείς συνθήκες είναι προφανές: είναι ένας τρόπος να συμβιώνεις ειρηνικά με τη συστηματική στέρηση…».

Η ειρήνη και η αδελφοσύνη, η ελευθερία και η ισότητα, η δικαιοσύνη και η αλληλεγγύη, ο ουμανισμός και ο διαφωτισμός, ο αλληλοσεβασμός και η διαφορετικότητα, η μόρφωση και η πνευματική καλλιέργεια, η έννοια της κοινότητας και τα δημόσια αγαθά, η χειραφέτηση και η αυτοπραγμάτωση καταδυναστεύονται από τις τόσες και τόσες μορφές εξουσίας και βίας.

Δεν υπάρχουν πολιτικά υποκείμενα που θα αμφισβητήσουν ισχυρά την κεφαλαιοκρατία και δεν διαφαίνεται κραταιό κοινωνικό κίνημα απελευθέρωσης για να την ανατρέψει. Δεν υπάρχει δυνατό πολιτικό και ιδεολογικό μοντέλο για μια δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη. «Το ξίφος είναι ακόμα πιο ισχυρό από την πένα».

Κι όμως αυτό είναι το κάλεσμα των καιρών μας. Να διαμορφώσουμε όλο και πιο πολλά συλλογικά κινήματα με σαφείς πολιτικούς και ιδεολογικούς στόχους. Να μην αποδεχτούμε τη σύγχρονη μορφή δουλείας μέσα από την παροχή οριακών και ελλειμματικών πόρων για μια μορφή ζωής στα όρια της απλής ύπαρξης. Να μην ασπαστούμε το cocooning ως τρόπο ζωής και τον ανταγωνισμό ως υπέρτατη αξία – για το ποιος δεν θα είναι άνεργος, ενώ ξέρουμε ότι μεγάλο μέρος των πολιτών θα μένει εκτός εργασίας εκ των πραγμάτων.

Οι λύσεις της μεγάλης προοπτικής δεν είναι μακριά μας. Είναι μαζί μας, στον ίδιο τον σεβασμό του εαυτού μας, στην αγωνιστική αντίληψη της ζωής μας. Κάθε πολίτης έχει δίπλα του πεδία για συλλογική δράση: στα κοινωνικά κινήματα και στον συνδικαλισμό, στην αυτοδιοίκηση και στον χώρο εργασίας του, στον κλάδο του και στο επάγγελμά του, στο χωριό του και στην πόλη του.

Αν όλοι οι πολίτες, αν μεγάλο ρεύμα πολιτών, αγωνίζονται στα πραγματικά πεδία της ζωής, οι προοδευτικές πολιτικές και ιδεολογίες θα ζωντανέψουν, θα γίνουν πρωτοπόρες. Το πρώτο βήμα είναι η μισή διαδρομή.

Απαιτείται η βαθιά κοινωνική συνειδητοποίησή μας και η ακλόνητη πίστη μας ότι μπορούν να αμφισβητηθούν ο καπιταλισμός και η εκμετάλλευση του ανθρώπου από την εξουσία του χρήματος με την ελευθερία του πνεύματός μας και με τους συλλογικούς αγώνες. Αυτά είναι και ικανά στοιχεία για την είσοδό μας στην πραγματική ιστορία του ανθρώπου.

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 233 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια