Νίκος Τσούλιας*: Η ελληνική εκπαίδευση στη δίνη της κρίσης (Βιβλιοπαρουσίαση)

Κώστας Ανθόπουλος, Η ελληνική εκπαίδευση στη δίνη της κρίσης, Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη, 2022, σελίδες 232  

Τίθεται από επαγγελματίες της εκπαίδευσης αλλά και από επίσημες / θεσμικές πλευρές (κράτη, διεθνείς οργανισμοί, ερευνητικά κέντρα κλπ) το ζήτημα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας στα εκπαιδευτικά συστήματα σε πολλές χώρες.

Στη χώρα μας, αν και η επίσημη πολιτεία και το Υπουργείο Παιδείας συμπεριφέρονται σαν «να μη συνέβη τίποτα», έχει αρχίσει σχετική αρθρογραφία να φωτίζει διάφορες πτυχές του όλου προβλήματος.

Μετά την υπερδεκαετή και συνεχιζόμενη γενικότερη κρίση, το σχολείο και η εκπαίδευση έχουν αλλάξει, έχουν μετασχηματιστεί. Δεν έχουν το παραδοσιακό περιεχόμενο της μεταπολιτευτικής περιόδου. Η ένταση των κοινωνικών προβλημάτων, η οικονομική ασφυξία, οι οικογενειακές δυσκολίες, η γενίκευση των φαινομένων βίας, η ελλειμματική παρακολούθηση των μαθητών λόγω πανδημίας διαμορφώνουν ένα νέο εν πολλοίς άγνωστο αλλά και γκρίζο τοπίο.

Ο Κώστας Ανθόπουλος, δραστήριος και δημιουργικός εκπαιδευτικός, επιχειρεί σε αυτό το βιβλίο του να ανοίξει τη βεντάλια των περισσότερων δυνατών εκπαιδευτικών όψεων του όλου προβλήματος.

Βαθύς γνώστης ο ίδιος των πολλαπλών πτυχών της εκπαίδευσης και του σχολείου προσεγγίζει με περισσή επιμέλεια ζητήματα που αφορούν τη διοίκηση της εκπαίδευσης, την κοινωνική και δημοκρατική συμμετοχή στο σχολείο, την οικονομική θεώρηση της εκπαίδευσης, την παιδαγωγική ελευθερία και ευθύνη, τη σχολική αυτονομία, την ευρωπαϊκή εμπειρία, την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, την ενδοσχολική βία, τη διαχείριση των κρίσεων, το κύρος του εκπαιδευτικού αλλά και την αμφισβήτηση του επαγγέλματός του, την αποκέντρωση στην εκπαίδευση, το εξεταστικό ζήτημα, τον συνδικαλισμό, την προσχολική εκπαίδευση, τις μεταρρυθμίσεις, το περιεχόμενο μιας προοδευτικής εκπαιδευτικής πολιτικής, τον δημοκρατικό ανθρωπισμό, τα προγράμματα σπουδών κλπ κλπ

Πρόκειται για μια πλούσια θεματογραφία 96 άρθρων, στην οποία παρουσιάζεται το status των θεμάτων με την καταγραφή των σχετικών στοιχείων καθώς επίσης και για μια εμβάθυνση στα ζητήματα όχι μόνο με την αναγκαία ματιά του εκπαιδευτικού αλλά και με την αντίστοιχη κοινωνική και πολιτική θεώρηση. Εκτίθεται, δηλαδή, μια ολιστική προσέγγιση των εκπαιδευτικών ζητημάτων. Επίσης αναδεικνύεται η παιδαγωγική αντίληψη και η πολιτιστική θεώρηση του σχολείου.   

Παρουσιάζουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα άρθρα του: «Από τη λογιστική στα ουσιώδη της εκπαίδευσης», «Τα στοιχειώδη και τα ουσιώδη της εκπαίδευσης» και «Η προοδευτική πολιτική σε αντιδιαστολή με τη συντηρητική ως επίκαιρο ζητούμενο». Μέσα απ’ αυτά τα κείμενα δίνει κυρίως τη γενική του θεώρηση στην πολιτική σφαίρα – εκεί που δοκιμάζονται στην πράξη οι ιδέες και οι προτάσεις, οι θέσεις των κομμάτων και των εκπαιδευτικών και κοινωνικών φορέων.  

Αλλά το πιο σημαντικό στοιχείο στο εν λόγω πόνημα του, δεν είναι η περιγραφή των εκπαιδευτικών προβλημάτων και η τεκμηριωμένη ανάλυσή τους αλλά οι προτάσεις του που παρατίθενται στο τέλος κάθε άρθρου. Συνδιαλέγεται αλλά και «αντιπαλεύει» με την πραγματικότητα με σκοπό να μετασχηματίσει όψεις της και να τους προσδώσει μελλοντική αξία με στόχο ένα πιο δημιουργικό μέλλον.

Ανατέμνει τα ζητήματα με ορθολογικές αναλύσεις. Διακατέχεται από κριτική σκέψη – κυρίως προς την πολιτεία και δευτερευόντως προς την κοινωνία – αλλά και από αυτοκριτική διάθεση προς τους εκπαιδευτικούς. Πιστεύει στον διάλογο και στη συλλογική λειτουργία και δράση. Το ύφος του διακρίνεται από μετριοπάθεια και από πνεύμα συνθέσεων των διαφορετικών προσεγγίσεων. Η γραφή του αναζητεί την ουσία των εκπαιδευτικών  ζητημάτων.    

Τα κείμενα με το περιεχόμενό τους και τη στοχοθεσία τους, αν και σε αρκετές περιπτώσεις έχουν χρονικές αναφορές και δεσμεύσεις, διατρέχονται από  διαχρονικότητα είτε γιατί τα εκπαιδευτικά προβλήματα παραμένουν είτε (και) γιατί μόνο εξυφαίνοντας το ιστορικό νήμα της εκπαίδευσης μπορείς να ερμηνεύσεις ουσιαστικά το σήμερα είτε (και) γιατί οι ιδέες και οι προτάσεις του Κώστα Ανθόπουλου είναι ανθεκτικές στο διάβα και στις αλλαγές των καιρών.

Η πολυεπίπεδη διαδρομή του – εκπαιδευτική, παιδαγωγική, διοικητική, συλλογική και κοινωνική – δεν είναι μια απλή κατάθεση εμπειρίας, γιατί σε κάθε περίπτωση οι θεωρήσεις του συνδέονται με έρευνες, με στατιστικά στοιχεία, με συμπεράσματα συνεδρίων και με πορίσματα διεθνών οργανισμών. Και απ’ αυτή την άποψη μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα «εγκόλπιο» για τους εκπαιδευτικούς αλλά και ως ένα πολύτιμο βιβλίο για κάθε εραστή της παιδείας και του πολιτισμού.

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 232 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια