Νίκος Τσούλιας*: Το σχολείο θέλει διαρκώς εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις

Σε έναν κόσμο διαρκών αλλαγών, στον οποίο ο σχεδιασμός της κοινωνίας και της οικονομίας από τα διάφορα κράτη γίνεται όλο και πιο δύσκολος αλλά και πιο αναγκαίος, η εκπαίδευση και το σχολείο καλούνται να ανταποκριθούν σε όλο και μεγαλύτερες απαιτήσεις. Ο λόγος είναι προφανής. Στις έντονα αναδυόμενες γνωσιοκεκτρικές εποχές, η μάθηση και η παιδεία αλλάζουν καταστατική θέση. Δέχονται όλο και πιο πολλές «εξωτερικές πιέσεις» και ακόμα περισσότερες προκλήσεις.

Τα ερωτήματα έχουν ήδη τεθεί.

• Μπορεί το σχολείο να παίξει πιο καθοριστικό ρόλο στους καιρούς της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης;
• Μπορεί να ανταπεξέλθει στην πολιορκία των νέων πηγών της εύπεπτης και πρόσκαιρης «Γνώσης / Πληροφορίας»;
• Κατά πόσο πρέπει να κρατά τον παραδοσιακό του ρόλο και κατά πόσο πρέπει να αναζητεί μετασχηματισμούς ή και ανατροπές αυτού του ρόλου του;

Στα ερωτήματα αυτά δεν είναι εύκολες οι απαντήσεις. Έχουμε όμως κάποια «αρχιμήδεια σημεία».

Το σχολείο οφείλει να ενισχύσει τη «Γνώση – παιδεία» και να την αντιδιαστείλει απέναντι στην διάχυτη πληροφορία των εξωσχολικών πηγών, να μάθει τους μαθητές να ξεχωρίζουν τη γνώση από την πληροφορία και επιπλέον να μπορούν να αξιολογούν την έγκυρη πληροφορία από την εν πολλοίς κραταιά και χυδαία σημερινή σκουπιδοπληροφόρηση του διαδικτύου, που αλλοτριώνει ακόμα και τις συνειδήσεις των ανθρώπων.

Το σχολείο οφείλει να προάγει συνεχώς τον παιδαγωγικό και τον πολιτισμικό του ρόλο. Ο εκπαιδευτικός πρώτα είναι παιδαγωγός και μετά επιστήμονας του όποιου γνωστικού του πεδίου. Το σχολείο ή θα διαπαιδαγωγεί και θα εξανθρωπίζει ή θα έχει χάσει τη μορφωτική πνοή του. Πρώτιστος ρόλος του είναι η πνευματική καλλιέργεια, η αυτοπραγμάτωση του μελλοντικού πολίτη, η άνθιση της ουμανιστικής / ανθρωπιστικής παιδείας, το διαχρονικό αξιακό φορτίο (της αλληλεγγύης και της ανοχής, του αλληλοσεβασμού και της διαφορετικότητας, της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών και της μη βίας κλπ) για μια δίκαιη και συνεκτική κοινωνία, για μια διαρκώς διευρυνόμενη δημοκρατική πολιτεία.

Συχνές είναι οι απόπειρες των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων. Οι περισσότερες αποτυγχάνουν ή – και το πιο σοβαρό – είναι κατ’ ουσία αντιμεταρρυθμίσεις. Ούτε η επιλεκτική εκπαίδευση και οι ιδιωτικοποιήσεις του νεοφιλελευθερισμού ούτε και ο λαϊκισμός για εύκολα απολυτήρια και πτυχία αποτελούν λύση. Αντίθετα και οι δύο αυτές πολιτικές είναι ένας βαθύς και αδιέξοδος συντηρητισμός.

Είναι γνωστό τόσο από την ιστορία όσο και από τις σύγχρονες σχετικές θεωρίες της εκπαιδευτικής πολιτικής το πως σχεδιάζονται και το πως υλοποιούνται οι μεταρρυθμίσεις στο σχολείο.

Υπάρχει το άψυχο και το έμψυχο μέρος του σχολείου. Στο πρώτο μέρος αθροίζονται όλες οι γνωστές υποδομές: αναλυτικά προγράμματα, σχολικά βιβλία, εργαστήρια, βιβλιοθήκες κλπ. Εδώ οι παρεμβάσεις είναι σχετικά εύκολες. Κι όμως το πεδίο αυτό παραμένει «κολλημένο» στις εποχές διακυβέρνησης του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Τα βιβλία δεν έχουν αλλάξει εδώ και δύο δεκαετίες. Δεν έχει προστεθεί ούτε μία σχολική βιβλιοθήκη. Τα εργαστήρια στα Επαγγελματικά Λύκεια είναι εκτός εποχής!

Το πιο σημαντικό μέρος του σχολείου, η δυναμική του και η ψυχή του, είναι στο δίδυμο της παιδαγωγικής σχέσης εκπαιδευτικού – μαθητή και στον ρόλο του εκπαιδευτικού. Εδώ το τοπίο είναι ερημικό. Δεν υπάρχει καμιά παιδαγωγική ενίσχυση. Ακόμα και στην περίοδο της πανδημίας, οι εκπαιδευτικοί μόνοι τους προσπαθούσαν να σηκώσουν το βάρος της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, η απαρχή και η ολοκλήρωση του εκπαιδευτικού σχεδιασμού γίνεται με πυρήνα τον εκπαιδευτικό και κυρίως τη διαρκή επιμόρφωσή του – εισαγωγική και ενδοϋπηρεσιακή.

Στη χώρα μας έχουν καταργηθεί ουσιαστικά οι δομές της επιμόρφωσης και τίποτα σχετικό δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Αντίθετα, οι εκπαιδευτικοί φορτώνονται με διοικητικό και γραφειοκρατικό έργο – χάνοντας πολύτιμο χρόνο από την ενδυνάμωση του παιδαγωγικού και επιστημονικού τους ρόλου της αυτοεπιμόρφωσής τους.

Μιλάμε για Ψηφιακό Μετασχηματισμό της εκπαίδευσης. Κι όμως, δεν υπάρχει τίποτα στο πεδίο της εφαρμοσμένης πολιτικής. Μόνο κίβδηλη ρητορεία και ναρκισσιστικές φαντασιώσεις της ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας.

Βασικές θέσεις του κόμματός μας είναι: η ανάδειξη ενός Σχολείου του Πολιτισμού και της Διαπαιδαγώγησης, η διαρκής βελτίωση της Ποιότητας της εκπαίδευσης, η άμβλυνση των Ανισοτήτων, η Εξωστρέφεια του εκπαιδευτικού μας συστήματος, η Ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης, η προαγωγή του Κοινωνικού Κράτους και ενός Μορφωτικού Κινήματος, γιατί «το σχολείο δεν αλλάζει αλλάζοντας μόνο το σχολείο».

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 231 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια