Μανώλης Χριστοδουλάκης*: Πολιτική προστασία, η μάχη για ένα βιώσιμο αύριο

Πυρκαγιές. Πολλές πυρκαγιές. Κάποιοι κρίνουν, κάποιοι συγκρίνουν για να μην κριθούν. Κάποιοι μετράνε εκτάσεις, κάποιοι ανθρώπινες ψυχές. Μία ζυγαριά απανθρωπιάς που απλά αναπαράγει την πολιτική ανεπάρκεια διαχείρισης μιας πραγματικότητας που η κλιματική κρίση, έτσι κι αλλιώς, εντείνει και δυσχεραίνει.
Ένα πολιτικό σύστημα ανεπίδεκτο μαθήσεως. Που εναλλάσσει απλώς το κομματικό φόντο της αλαζονείας, τον κομματικό μανδύα του τυμβωρύχου, αλλά ποτέ δεν θέτει το δάχτυλο επί τον τύπον των ήλων. Γιατί δεν μπορεί πάντα ο δημόσιος διάλογος να περιστρέφεται εκ των υστέρων γύρω από τις μεθόδους καταστολής, ή γύρω από την – αυτονόητα αναγκαία – διαδικασία αποκατάστασης των καταστροφών. Το κρίσιμο στην πολιτική προστασία είναι το «πριν». Είναι η πρόληψη. Και τουλάχιστον εμείς, ως ΠΑΣΟΚ, προσηλωμένοι στη συνέπεια, τη σοβαρότητα, την αξιοπιστία και την ευθύνη απέναντι στους συμπολίτες μας που δοκιμάζονται, εκεί θέλουμε να εστιάσουμε τις πρωτοβουλίες και τις παρεμβάσεις μας. Για να λύσουμε προβλήματα, να αλλάξουμε τα κακώς κείμενα, να συγκρουστούμε με την ανεπάρκεια αλλά και τον κυνισμό της μικροκομματικής διαχείρισης. Να είμαστε ο λόγος που δεν θα ζήσουμε άλλο Μάτι, άλλη Ηλεία, άλλη Βόρεια Εύβοια.
Αυτό ξεκινάει από την απαιτούμενη αποσαφήνιση και διάκριση των αρμοδιοτήτων μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων, Δήμων, Περιφερειών και κεντρικής διοίκησης. Προϋποθέτει την ολοκλήρωση του δασολογίου και του κτηματολογίου, καθώς χωρίς την ύπαρξη των ανωτέρω θα συνεχιστεί το άναρχο καθεστώς ιδιοκτησίας, δόμησης και διαχείρισης του περιβάλλοντος. Την αποκάθαρση και κωδικοποίηση του υφιστάμενου πλαισίου κανόνων και οδηγιών για την πολιτική προστασία σε ενιαία μορφή η οποία θα επικαιροποιείται αυτόματα, κάθε φορά που κάτι θα αλλάζει, καθώς και την υιοθέτηση του προϋπολογισμού προγραμμάτων ειδικά για τις δράσεις πολιτικής προστασίας. Και αυτονόητα, αφορά στην αναγκαία στελέχωση του πυροσβεστικού σώματος με το απαιτούμενο προσωπικό, αλλά και την έμπρακτη στήριξη των ανθρώπων του που δίνουν με υπερπροσπάθεια τη μάχη στην πρώτη γραμμή των πύρινων μετώπων.
Η αντίληψη μας, ωστόσο, για μία αποτελεσματική, αποδοτική περιφερειακή και τοπική Πολιτική Προστασία, οφείλει να θέτει και τα βασικά χαρακτηριστικά, τη στόχευση και τις κατευθύνσεις που αυτή πρέπει να λάβει.

• Το πρώτο κρίσιμο στοιχείο έχει να κάνει με την αξιοποίηση της γνώσης και της εμπειρίας. Η γνώση από προηγούμενες εμπειρίες καταστροφών σε κάθε περιοχή θα πρέπει να αποθηκεύεται και να χρησιμοποιείται στον σχεδιασμό της πολιτικής. Απαραίτητη είναι η δικτύωση και συνεργασία μεταξύ των υπεύθυνων πολιτικής προστασίας των ΟΤΑ ώστε να δημιουργηθεί ένα πανελλήνιο δίκτυο Δήμων και Περιφερειών για την πολιτική προστασία, το λεγόμενο «community of practice», με την αντίστοιχη αναβάθμιση της Πυροσβεστικής Ακαδημίας σε Εθνική Σχολή Πολιτικής Προστασίας η οποία θα συντονίζει το δίκτυο και θα μεριμνά για τη διαχείριση της γνώσης.
• Το δεύτερο στοιχείο, αφορά στην έξυπνη διαχείριση των πόρων. Για παράδειγμα, όταν η ΕΥΔΑΠ δεν μπορεί να παρέχει νερό σε μια καταστροφή, πρέπει να υπάρχει τρόπος να ενεργοποιηθούν οι ιδιώτες που έχουν γεωτρήσεις. Αυτό προϋποθέτει να δοθούν οι δυνατότητες στην τοπική αυτοδιοίκηση να μπορεί να κινητοποιεί πόρους και εκτός αυτών που της παρέχει ο κρατικός προϋπολογισμός. Και κατ’ επέκταση, οι δυνατότητες συνεργασιών των ΟΤΑ με φορείς των πολιτών και της ιδιωτικής οικονομίας για τη δημιουργία μητρώου διαθέσιμων μέσων αντιμετώπισης κρίσεων.
• Το τρίτο αφορά στον συμμετοχικό χαρακτήρα της πολιτικής προστασίας. Με τη δημιουργία ρυθμιστικού πλαισίου, διαδικασιών και παροχής κινήτρων σε πολίτες και εθελοντικές ομάδες ώστε να συμμετέχουν στο σύστημα πολιτικής προστασίας. Εστιάζοντας στην εκπαίδευση του πληθυσμού για θέματα αντιμετώπισης κρίσεων και στη λογοδοσία. Με την καθιέρωση ειδικής κατ’ έτος συνεδρίασης Δημοτικών και Περιφερειακών συμβουλίων για τη θέσπιση σχεδίου πολιτικής προστασίας και απολογισμό δράσεων.
• Και το τέταρτο, στον ολοκληρωμένο της χαρακτήρα. Η πολιτική προστασία οφείλει να αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα δημόσιας πολιτικής και όχι να παίρνει τη μορφή αποσπασματικών δράσεων. Να είναι ένα κάθετο, αποκεντρωμένο σύστημα με συνέχεια εντολής και διασφάλιση της τήρησης των προτυποποιημένων διαδικασιών σε όλα τα επίπεδα: κεντρικό, περιφερειακό, τοπικό. Με την απαιτούμενη μεταφορά αρμοδιοτήτων, αποφάσεων και πόρων στην αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου βαθμού και με τη βέλτιστη παράλληλη αξιοποίηση του εθελοντικού δυναμικού, για όλες τις φάσεις της πολιτικής προστασίας. Δηλαδή για την πρόληψη, την καταστολή και την αποκατάσταση.

Για την πολιτική προστασία, λοιπόν, αποκέντρωση, αποτελεσματικότητα, αξιοκρατία, εξοικονόμηση πόρων, δικτύωση, κοινότητες, εθελοντισμός.
Πριν να είναι ήδη αργά, ας δώσουμε την υπερκομματική μάχη για αυτό που μετράει πραγματικά. Την προστασία του περιβάλλοντος, της ανθρώπινης ζωής, της περιουσίας των συνανθρώπων μας. Τη μάχη για το αύριο.

* Ο Μανώλης Χριστοδουλάκης είναι μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου και τ. Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής