Έφη Χαλάτση*: Το δημογραφικό είναι μια «ωρολογιακή βόμβα» που απαιτεί άμεση απενεργοποίηση

Η πρόσφατη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της απογραφής πληθυσμού ανέδειξε ότι το δημογραφικό αποτελεί την λεγόμενη «ωρολογιακή βόμβα» για το μέλλον της χώρας, καθώς την τελευταία δεκαετία, παρά τις μεταναστευτικές εισροές, ο πληθυσμός της Ελλάδας έχει υποστεί μείωση κατά 3,5%.
Η μελλοντική συνέχιση της δημογραφικής γήρανσης στη χώρα μας αποτυπώνεται σε μελέτες και έρευνες διεθνών Οργανισμών, καθώς βάσει δημογραφικών προβολών προβλέπεται ότι έως το 2100 ο πληθυσμός της Ελλάδας θα ανέλθει στα 8,1 εκατ., μειούμενος κατά 24% σε σύγκριση με το 2021. Η μείωση του πληθυσμού που αναμένεται στο σύνολο της Ευρωζώνης έως το 2100, εκτιμάται στο 4,2%.
Έως το 2060 η μείωση του πληθυσμού σε ηλικία μεταξύ 20 και 64 ετών αναμένεται να αγγίξει το 35%, ενώ στις χώρες του ΟΟΣΑ η πληθυσμιακή μείωση στις ίδιες ηλικίες θα είναι κατά μέσο όρο γύρω στο 10%.
Ενώ κατά τις δεκαετίες των 1960 και 1970, ο συντελεστής γονιμότητας κυμαινόταν μεταξύ 2,1 και 2,5 μονάδων, στο τέλος της δεκαετίας του 1980 παρατηρείται αισθητή μείωση, η οποία και συνεχίστηκε και ο συντελεστής γονιμότητας βρίσκεται κάτω από 1,5 μονάδες. Το επίπεδο αυτό δεν είναι αρκετό, προκειμένου να αναπληρωθεί ο πληθυσμός. Παράλληλα, παρατηρείται αύξηση του προσδόκιμου της επιβίωσης.
Το πρωτοφανές φαινόμενο της ραγδαίας γήρανσης του πληθυσμού, σε συνδυασμό με την συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού, την επιβράδυνση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης τουλάχιστον έως το 2023, την κλιματική αλλαγή, την ενεργειακή αβεβαιότητα, την πανδημική κρίση του κορονοϊού COVID-19, την επισιτιστική και την μεταναστευτική κρίση, τη διαρθρωτική ανεργία, τις μακροπρόθεσμες συνέπειες του δημόσιου χρέους και τον πληθωρισμό, απαιτούν να δραστηριοποιηθούμε και να προβούμε σε μεταρρυθμίσεις «εδώ και τώρα».
Ποιες όμως είναι οι αιτίες που δημιουργούν πρόβλημα στο δημογραφικό στη χώρα μας;

• Ασφαλώς το χαμηλό βιοτικό επίπεδο του ελληνικού λαού και κυρίως των νέων ανθρώπων.
• Οι χαμηλοί μισθοί σε συνθήκες ακρίβειας και πληθωρισμού.
• Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας των γυναικών σε σύγκριση με τους άνδρες.
• Η σχετικά αργοπορημένη ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας.
• Η αύξηση του ηλικιακού ορίου των γυναικών που αποφασίζουν να γίνουν μητέρες σε σύγκριση με παλαιότερες δεκαετίες.
• Η έλλειψη επαρκών παροχών, δομών και υπηρεσιών κοινωνικού κράτους για τη στήριξη των σύγχρονων πολύμορφων οικογενειών.
• Η μη ύπαρξη ικανοποιητικών παρεμβάσεων για την αύξηση της γεννητικότητας.

Το ΠΑ.ΣΟ.Κ -ΚΙΝΗΜΑ ΑΛΛΑΓΗΣ, ήδη από το 2017, με επιστολή της τότε προέδρου του Φώφης Γεννηματά στον Πρόεδρο της Βουλής για δημιουργία διακομματικής επιτροπής, επισήμανε την ανάγκη της συστράτευσης του συνόλου του πολιτικού κόσμου και την αναγκαιότητα της άμεσης αντιμετώπισης του τόσο σύνθετου ζητήματος.
Οι πολιτικές για την αντιμετώπιση του δημογραφικού αδιεξόδου δεν μπορούν να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν μεμονωμένα, αλλά στοχευμένα και βάσει δεδομένων, όπως το βιοτικό επίπεδο, η ποιότητα ζωής, οι συνθήκες απασχόλησης και σε αλληλεπίδραση με ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, με πολιτικές για την συμφιλίωση επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, την προστασία της οικογένειας, της μητρότητας/γονεϊκότητας, με πολιτικές για την ισότητα των φύλων, με πολιτικές για την προστασία των παιδιών και εν γένει με πολιτικές ενίσχυσης ενός εξωστρεφούς παραγωγικού μοντέλου βασιζόμενου στην αειφορική διαχείριση των πόρων.
Ενδεικτικές πολιτικές αντιμετώπισης, ώστε η «βόμβα» της δημογραφικής συρρίκνωσης να απενεργοποιηθεί και η πρόκληση να γίνει ευκαιρία, με βάση το διεθνές περιβάλλον και τα δεδομένα του Ελληνικού προβλήματος, είναι:

• Η μείωση της φτώχειας και των ανισοτήτων.
• Η δημιουργία καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας για γυναίκες και άνδρες.
• Κίνητρα για επιστροφή των Νέων που έφυγαν στο εξωτερικό.
• Στοχευμένες δράσεις για την προσέλκυση ανθρώπινου δυναμικού, στο πλαίσιο μιας μεταναστευτικής πολιτικής με επίκεντρο τον άνθρωπο, ώστε όσοι έρχονται από τρίτες χώρες να έχουν ίσα δικαιώματα για να είναι παραγωγικοί και να μπορούν να ενσωματωθούν στην κοινωνία και στην οικονομία.
• Οικονομική στέγαση με δημιουργία κοινωνικών κατοικιών.
• Δημιουργία επιπλέον δομών παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών και για παιδιά μέχρι 2,5 χρόνων καθώς και αύξηση των ΚΔΑΠ.
• Αύξηση των δημοσίων δαπανών για επιδόματα από το πρώτο παιδί και κίνητρα σε γυναίκες κάτω των 30 ετών για απόκτηση παιδιών.
• Ενίσχυση των επιδομάτων τοκετού.
• Ευέλικτες άδειες μερικής απασχόλησης για μικρό διάστημα σε γονείς ή και πλήρης τριετής άδεια, με τον εργοδότη να μην έχει οικονομικό κόστος, καθώς το κράτος θα αναλάβει να πληρώνει ένα επίδομα, όπως έχει εφαρμοστεί λ.χ. στη Γαλλία με θετικά αποτελέσματα στην ενίσχυση της γεννητικότητας.
• Κάλυψη του συνολικού κόστους της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για την αύξηση της γεννητικότητας.
• Καθιέρωση Εθνικού Αποταμιευτικού Λογαριασμού για κάθε παιδί με συμμετοχή τόσο του γονέα όσο και της Πολιτείας.
• Δημιουργία γραφείου Δημογραφικής πολιτικής στη Βουλή για την παρακολούθηση της εφαρμογής των δημογραφικών παρεμβάσεων.

Επείγει να ενεργήσουμε πάραυτα, καθώς η μη αντιμετώπιση του δημογραφικού από το πολιτικό σύστημα της χώρας θα έχει άμεσα αρνητικές συνέπειες τόσο στο ασφαλιστικό, όσο και στην εκπαίδευση, στην γεωπολιτική στρατηγική αλλά και στο αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας.

* Η Έφη Χαλάτση είναι Μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής