O διάσημος Σλοβένος φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ (Slavoj Žižek), με άρθρο του με τίτλο «Pacifism is the wrong response to the war in Ukraine» στη βρετασνική εφημερίδα «Guardian», τάσσεται απερίφραστα στο πλευρό της Ουκρανίας και επικρίνει σφοδρά όσους επικαλούνται γενικά την ειρήνη.
«Σήμερα, δεν μπορεί κανείς να είναι αριστερός αν δεν τάσσεται ξεκάθαρα με την Ουκρανία», γράφει ο Σλοβένος διανοητής, άλλοτε ενθουσιώδης υποστηρικτής του Αλέξη Τσίπρα και του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Σλαβόι Ζίζεκ επιτίθεται, μάλιστα, σε όσους -στην Aριστερά- επικεντρώνονται στον πασιφισμό μπροστά στη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία και τονίζει: «Είναι ώρα να ξυπνήσετε».
Το άρθρο του ουσιαστικά είναι ένα μεγάλο «κατηγορώ» στον Πούτιν, αλλά και στην Aριστερά που παίρνει το μέρος του.
Το άρθρο του Σλαβόι Ζίζεκ στον «Guardian»:
Πάντοτε θεωρούσα πως το μεγάλο hit του Τζον Λένον, το «Ιmagine», ήταν γνωστό για τους λάθος λόγους. Το να ζήσει ο κόσμος «σαν ένα» είναι ο πιο εύκολος τρόπος να καταλήξουμε στην κόλαση.
Όσοι παραμένουν αγκιστρωμένοι στο ειρηνισμό τους αναφορικά με τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία παραμένουν δέσμιοι της δικής τους εκδοχής του «Ιmagine». Φαντάσου έναν κόσμο στον οποίο οι διαφωνίες δεν επιλύονται πλέον με ένοπλες συγκρούσεις… Η Ευρώπη επέμεινε σ’ αυτόν τον φανταστικό κόσμο, αγνοώντας τη βάρβαρη πραγματικότητα έξω από τα σύνορά της.
Τώρα ήρθε η ώρα να ξυπνήσει.
Το όνειρο μιας γρήγορης ουκρανικής νίκης, η επανάληψη του αρχικού ονείρου μιας γρήγορης ρωσικής νίκης, έχει τελειώσει. Σε κάτι που μοιάζει περισσότερο με παρατεταμένο τέλμα, η Ρωσία προχωρά αργά και ο τελικός της στόχος είναι ξεκάθαρα δεδηλωμένος. Δεν υπάρχει πλέον λόγος να διαβάσει κανείς «ανάμεσα στις γραμμές» όταν ο Πούτιν συγκρίνει τον εαυτό του με τον Μεγάλο Πέτρο.
Περισσότερο από το να εστιάζουμε σε συγκεκριμένα ζητήματα (η Ρωσία «επιστρέφει», κι αν ναι σε τι;) θα πρέπει να διαβάσουμε προσεκτικά τη γενική αιτιολόγηση που επιστρατεύει ο Πούτιν για της αιτιάσεις του: «Προκειμένου να διεκδικήσει κάποιον ηγετικό ρόλο -δεν μιλάω καν για παγκόσμια ηγεσία, αναφέρομαι απλώς στην ηγεσία σε οποιαδήποτε περιοχή- κάθε χώρα, κάθε λαός, κάθε εθνική ομάδα πρέπει να διασφαλίσει την κυριαρχία της. Διότι δεν υπάρχει ενδιάμεση κατάσταση: είτε μια χώρα είναι κυρίαρχη, είτε είναι αποικία, ανεξάρτητα με το πώς ονομάζεται μια αποικία σήμερα».
Η υπόνοια αυτής της δήλωσης, όπως το θέτει ένας σχολιαστής, είναι ξεκάθαρη: υπάρχουν δύο ειδών κράτη, «το κυρίαρχο και το κατεκτημένο. Στην αυτοκρατορική άποψη του Πούτιν, η Ουκρανία πρέπει να περιέλθει στη δεύτερη κατηγορία».
Και όπως προκύπτει από τις επίσημες δηλώσεις της Ρωσίας τους τελευταίους μήνες, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Κόσοβο, η Φινλανδία, οι Βαλτικές Χώρες… και στο τέλος η Ευρώπη εμπίπτουν επίσης «στη δεύτερη κατηγορία».
Γνωρίζουμε τώρα τι σημαίνει η έκκληση να αφήσουμε τον Πούτιν να «σώσει την τιμή του». Σημαίνει να δεχτούμε όχι απλώς έναν εδαφικό συμβιβασμό στο Ντονμπάς αλλά να δεχτούμε τις αυτοκρατορικές επιδιώξεις του Πούτιν. Ο λόγος για τον οποίο οι επιδιώξεις αυτές πρέπει να απορριφθούν χωρίς κανέναν όρο είναι επειδή στον σημερινό κόσμο, στον οποίο μας στοιχειώνουν οι ίδιες απειλές, είμαστε όλοι σε μια «ενδιάμεση κατάσταση», ούτε κυρίαρχες ούτε κατακτημένες χώρες: το να επιμένεις σε μια απόλυτη κυριαρχία μπροστά στην απειλή της παγκόσμιας υπερθέρμανσης είναι καθαρή τρέλα από τη στιγμή που η ίδια μας η επιβίωση εξαρτάται από μια στενή παγκόσμια συνεργασία.
Η Ρωσία όμως δεν αγνοεί απλώς την παγκόσμια υπερθέρμανση -γιατί θύμωσε τόσο πολύ με τις σκανδιναβικές χώρες όταν εκείνες εξέφρασαν την πρόθεσή τους να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ; Με την παγκόσμια υπερθέρμανση, πέφτει στο τραπέζι το ζήτημα του ελέγχου το αρκτικού κύκλου. (Για αυτόν ακριβώς τον λόγο ο Τραμπ ήθελε να αγοράσει τη Γροιλανδία από τη Δανία.) Χάρις στην εκρηκτική ανάπτυξη της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας, η κύρια διαδρομή μεταφοράς θα περνάει βόρεια της Ρωσίας και της Σκανδιναβίας. Το στρατηγικό πλάνο της Ρωσίας είναι να επωφεληθεί από την παγκόσμια υπερθέρμανση: να ελέγξει τη βασική εφοδιαστική διαδρομή του πλανήτη, να αναπτύξει τη Σιβηρία και να ελέγξει την Ουκρανία. Με αυτόν τον τρόπο, η Ρωσία θα ελέγχει τόσο μεγάλο μέρος της παραγωγής φαγητού που θα μπορεί να εκβιάζει ολόκληρο τον κόσμο. Αυτή είναι η έσχατη οικονομική πραγματικότητα πίσω από το αυτοκρατορικό όνειρο του Πούτιν.
Εκείνοι που συμβουλεύουν λιγότερη στήριξη στην Ουκρανία και μιας πίεση προς εκείνη να διαπραγματευτεί και να δεχτεί επίπονες εδαφικές παραχωρήσεις, αρέσκονται στο να επαναλαμβάνουν ότι η Ουκρανία απλώς δεν δύναται να κερδίσει τον πόλεμο εναντίον της Ρωσίας. Είναι αλήθεια. Όμως είναι σ’ αυτό ακριβώς που βλέπω το μεγαλείο της ουκρανικής αντίστασης: ρισκάρισαν το αδύνατο, αψήφησαν τους πραγματιστικούς υπολογισμούς, και το λιγότερο που τους οφείλουμε είναι η πλήρης στήριξη, και για να το κάνουμε αυτό χρειαζόμαστε ένα ισχυρότερο ΝΑΤΟ -όχι όμως ως προέκταση των πολιτικών των ΗΠΑ.
Η στρατηγική των ΗΠΑ να αντιδράσουν μέσω της Ευρώπης δεν είναι καθόλου αυτονόητη: όχι απλώς η Ουκρανία, μα και η ίδια η Ευρώπη γίνεται το πεδίο ενός πολέμου δι’ αντιπροσώπων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, και μπορεί επίσης να λήξει με έναν συμβιβασμό ανάμεσα στις δύο πλάτες τις Ευρώπης. Υπάρχουν δύο τρόποι μόνο ώστε η Ευρώπη να βγει από αυτή τη θέση: είτε να παίξει το χαρτί της ουδετερότητας -που αποτελεί τη συντομότερη διαδρομή προς την καταστροφή- είτε να γίνει ένας αυτόνομος δρων. (Σκεφτείτε απλώς πώς μπορεί να αλλάξει η κατάσταση εάν ο Τραμπ κερδίσει τις επόμενες εκλογές.)
Ενόσω κάποιοι αριστεροί υποστηρίζουν πως ο τρέχων πόλεμος συμβαίνει για τα συμφέροντα του πολεμικού-στρατιωτικού συμπλέγματος του ΝΑΤΟ, το οποίο χρησιμοποιεί την ανάγκη για νέα όπλα προκειμένου να αποφύγει την κρίση και να αποκτήσει νέα κέρδη, το πραγματικό τους μήνυμα προς την Ουκρανία είναι το εξής: ΟΚ, είστε θύματα μιας βίαιης επίθεσης, αλλά μη βασίζεστε σ’ εμάς διότι με αυτόν τον τρόπο γίνεστε μαριονέτα του βιομηχανικού-στρατιωτικού συμπλέγματος…
Ο αποπροσανατολισμός που προξένησε ο πόλεμος στην Ουκρανία παράγει παράξενες συντροφιές όπως ο Χένρι Κίσινγκερ και ο Νόαμ Τσόμσκι, οι οποίοι «έρχονται από τις πιο αντίθετες πλευρές του πολιτικού φάσματος κι έχουν συχνά συγκρουστεί. Αλλά όσον αφορά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αμφότεροι συμβούλεψαν πρόσφατα την Ουκρανία να σκεφτεί μια διευθέτηση με την οποία θα έχανε κάποια εδάφη προκειμένου να πετύχει μια πιο γρήγορη ειρήνευση».
Με λίγα λόγια, και οι δύο υποστηρίζουν μια εκδοχή του «πασιφισμού» που λειτουργεί μόνο εάν αγνοήσουμε το κεντρικό γεγονός ότι ο πόλεμος δεν έχει να κάνει με την Ουκρανία αλλά με μια βίαιη προσπάθεια να αλλάξει ολόκληρη η γεωπολιτική κατάσταση. Ο πραγματικός στόχος του πολέμου είναι η αποσυναρμολόγηση της ευρωπαϊκής ενότητας, την οποία επιθυμούν όχι μόνο οι Αμερικανοί συντηρητικοί και η Ρωσία αλλά και η ευρωπαϊκή άκρα δεξιά και αριστερά -σ’ αυτό το θέμα, στη Γαλλία, ο Μελανσόν συμφωνεί με τη Λεπέν.
Η πιο τρελή ιδέα που πλανάται στον αέρα αυτόν τον καιρό είναι ότι, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τη νέα διάσταση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας (που συμβολίζει την αντίθεση ανάμεσα στον δυτικό φιλελευθερισμό και την ανατολική αυταρχικότητα), η Ευρώπη και η Ρωσία θα πρέπει να ενώσουν δυνάμεις και να διαμορφώσουν ένα τρίτο «ευρασιατικό» μπλοκ βασισμένο στη χριστιανική κληρονομία, απαλλαγμένη από τη φιλελεύθερη υπερβολή της. Η ίδια η ιδέα μιας τρίτης ευρασιατικής οδού είναι μια μορφή του σημερινού φασισμού.
Τι θα συμβεί λοιπόν «όταν ψηφοφόροι στην Ευρώπη και την Αμερική, αντιμέτωποι με τα αυξανόμενα ενεργειακά κόστη και τον πληθωρισμό που προκαλούν οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας, χάσουν την όρεξή τους για έναν πόλεμο που δεν φαίνεται να τελειώνει, με ανάγκες που διαρκώς διευρύνονται καθώς και οι δύο πλευρές μπαίνουν σε ένα ατέρμονο τέλμα;». Η απάντηση είναι ξεκάθαρη: εάν συμβεί αυτό, η ευρωπαϊκή κληρονομιά θα χαθεί και η Ευρώπη θα διαιρεθεί εκ των πραγμάτων ανάμεσα σε μια αμερικανική και μια ρωσική σφαίρα επιρροής. Εν ολίγοις, η ίδια η Ευρώπη θα γίνει το θέατρο ενός πολέμου που δείχνει να μην έχει τέλος…
Αυτό που είναι εντελώς απαράδεκτο για έναν αληθινό αριστερό σήμερα είναι όχι μόνο να στηρίζει τη Ρωσία αλλά και να κάνει μια πιο «σεμνή» ουδέτερη δήλωση ότι η Αριστερά είναι διηρημένη ανάμεσα στους ειρηνιστές και τους υποστηρικτές της Ουκρανίας, και ότι θα έπρεπε κανείς να βλέπει αυτή τη διαίρεση σαν ένα ελάσσον γεγονός το οποίο δεν πρέπει να επηρεάσει τον παγκόσμιο αγώνα της Αριστεράς ενάντια στον παγκόσμιο καπιταλισμό.
Σήμερα, δεν μπορεί να είναι κάποιος αριστερός εάν δεν στέκεται αναντίρρητα στο πλευρό της Ουκρανίας. Το να είσαι ένας αριστερός που «δείχνει κατανόηση» για τη Ρωσία είναι σαν να είσαι ένας από εκείνους τους αριστερούς που, προτού η Γερμανία επιτεθεί στη Σοβιετική Ένωση, πήραν στα σοβαρά την «αντι-ιμπεριαλιστική» ρητορική της Αγγλίας και συμβούλευαν ουδετερότητα.
Εάν η Αριστερά αποτύχει εδώ, το παιχνίδι γι’ αυτήν έχει τελειώσει.
