Γιώργος Παπανδρέου: Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία – Τα μαθήματα ενός παράλογου πολέμου.

Όσο περνάει ο καιρός, τόσο παράλογη αποδεικνύεται η απόφαση του Προέδρου Πούτιν να προκαλέσει έναν γενικευμένο πόλεμο στην Ουκρανία.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, οι νεκροί άμαχοι ξεπερνούν κατά χιλιάδες τους 3.381 που έχουν ανακοινωθεί επισήμως. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται 238 παιδιά.
Στη Μαριούπολη 10.000 άνθρωποι κινδυνεύουν να πεθάνουν από τις μεσαιωνικές συνθήκες ζωής που προκαλεί ο αποκλεισμός της πόλης από τα ρωσικά στρατεύματα.
Εκατοντάδες σχολεία και ιατρικές μονάδες έχουν καταστραφεί. Τουλάχιστον 50 τόποι λατρείας, Χριστιανικοί, Μουσουλμανικοί και Εβραϊκοί, έχουν μετατραπεί σε ερείπια.
Υπάρχουν ήδη 6 εκατομμύρια πρόσφυγες και 7,7 εκατομμύρια εκτοπισμένοι άνθρωποι.
Περίπου το 30% των υποδομών της χώρας έχουν καταστραφεί. Πρόκειται για μια ζημιά που υπολογίζεται μεταξύ 60 και 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων. 4,8 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν ήδη τις δουλειές τους.
Από τη ρωσική πλευρά επισήμως έχει ανακοινωθεί ότι έχουν σκοτωθεί 1.351 στρατιώτες, αλλά σύμφωνα με πηγές του ΝΑΤΟ ο αριθμός αυτός μπορεί να έχει φτάσει και τις 15.000.
Οι Ρώσοι πολίτες υποφέρουν από τις συνέπειες των κυρώσεων για έναν πόλεμο που κανείς δεν τους ρώτησε.
Η εισβολή στην Ουκρανία θα καταστρέψει τις πιο σύγχρονες και εξωστρεφείς πλευρές της ρωσικής οικονομίας. Όντας αποκλεισμένη από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, η Ρωσία θα αντιμετωπίσει έναν αυξανόμενο πληθωρισμό, μεγάλη ύφεση και άνοδο της ανεργίας. Το ρούβλι αυτήν τη στιγμή έχει χάσει ήδη το 32% της αξίας του.
Οι συνέπειες όμως αυτού του πολέμου είναι κατά πολύ ευρύτερες. Πέρα από τα προβλήματα που αφορούν στην ενέργεια και τις ελλείψεις που θα υπάρξουν σε πολλές πρώτες ύλες, προκαλείται και παγκόσμια επισιτιστική κρίση που πλήττει ιδιαίτερα τις φτωχές χώρες της γειτονικής μας Αφρικής. Επιπλέον, η έλλειψη λιπασμάτων θα προκαλέσει άνοδο της τιμής των τροφίμων και θα απειλήσει την αγροτική παραγωγή.
Αν στόχος του Πούτιν ήταν να αποτρέψει την επέκταση του ΝΑΤΟ, πέτυχε ακριβώς το αντίθετο. Διαχρονικά ουδέτερες χώρες ζητούν να γίνουν μέλη στη Συμμαχία. Αίτημα ένταξης προανήγγειλε ήδη η Φινλανδία, και έπεται η Σουηδία. Πράγμα αδιανόητο προ του πολέμου.
Ο κατά τον Μακρόν «εγκεφαλικά νεκρός οργανισμός», βρήκε λόγο ύπαρξης, ενώ η Ευρώπη είχε αδικαιολόγητα αφήσει στην άκρη τις προσπάθειες για μια αποτελεσματική και λειτουργική κοινή άμυνα.
Αν στόχος του Πούτιν ήταν να διαιρέσει και να αποδυναμώσει τη Δύση, πέτυχε ακριβώς το αντίθετο. Οι ευρωπαϊκές χώρες παρά τις ουσιαστικές διαφωνίες τους σε κρίσιμα θέματα, δεν δίστασαν να ενώσουν τη φωνή και τις δυνάμεις τους απέναντι σε μια «στρατιωτική επιχείρηση» που παραβίασε πολλές κόκκινες γραμμές.
Αν ο Πούτιν πίστευε ότι θα έκανε περίπατο στην Ουκρανία και θα έβγαινε γρήγορα θριαμβευτής, διαψεύστηκε οικτρά.
Αν θεωρούσε τους Ουκρανούς ένα και το αυτό με τους Ρώσους, κατάφερε να δημιουργήσει ισχυρή ουκρανική εθνική συνείδηση, που αγκαλιάζει ακόμα και πολλούς Ρωσόφωνους της Ουκρανίας.
Γιατί μια τέτοια αυτοκαταστροφική απόφαση; Αρκούσε μια αόριστη απειλή, ένα αίσθημα περικύκλωσης, για μια αιματηρή και καταστροφική επιλογή; Μια αναζήτηση δόξας με το βλέμμα στην ιστορία; Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι πειστικό. Η προστασία των Ρωσόφωνων πληθυσμών, δεν εξηγεί την έκταση και την ένταση της επίθεσης.
Οι καφκικές περιγραφές του απομονωμένου δεσπότη πίσω από το τεράστιο μακρύ τραπέζι, τόσο μακριά από τον συνομιλητή που μετά βίας μπορεί να τον ακούσει, η απαξίωση ή και εξαφάνιση όσων πολιτικών ή στρατιωτικών τολμούν να πουν το αυτονόητο, δείχνουν την επικινδυνότητα των αυταρχικών, ολοκληρωτικών καθεστώτων όπου τελικά ένας άνθρωπος μπορεί να αυθαιρετεί χωρίς καμία δυνατότητα αποτροπής, να κάνει την πιο παράλογη πράξη, με συνέπειες εντέλει, τραγικές για τον ίδιο το λαό του.
Και δεν μπορεί κανείς να μην σκεφτεί ότι χάθηκε μια ευκαιρία μετά την κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας, να ενταχθεί με κάποιο τρόπο η Ρωσία στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας. Αν είχε γίνει αυτό, πολλά πράγματα θα ήταν διαφορετικά.
Και ένα πρώτο μάθημα για την Ευρώπη από τη σημερινή κρίση, είναι ότι πρέπει ταχύτατα να κινηθεί με την ανάληψη των αναγκαίων πρωτοβουλιών σε ό,τι αφορά την κοινή ασφάλεια, και όχι μόνο στον τομέα της άμυνας. Ασφάλεια για τους προοδευτικούς είναι και η σιγουριά στην ενέργεια, στα τρόφιμα, στην υγεία, στις νέες τεχνολογίες.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έδειξε με τον πιο σκληρό τρόπο γιατί η δημοκρατία, με όλες τις ατέλειές της, αποτελεί τη μόνη εγγύηση και επίσης, ασφάλεια για τους πολίτες. Ότι δηλαδή, η εξουσία έχει όρια και πρέπει να ελέγχεται από τους ίδιους. Ας προβληματιστούν σήμερα όσοι ταύτιζαν την «ηγετικότητα» με αποφασιστικούς, συγκεντρωτικούς και δήθεν ισχυρούς άνδρες, αντί αποκεντρωμένων, συμμετοχικών και συλλογικών διαδικασιών δημοκρατίας όπου ο πολίτης έχει τελικά λόγο και εξουσία.
Το μάθημα αυτό πρέπει να αποτελέσει βάση αυτοκριτικής για τις δικές μας δημοκρατίες. Είναι δική μας ευθύνη να συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει ενεργά να υπερασπιζόμαστε και να εμβαθύνουμε διαρκώς τη δημοκρατία, ειδικά την εποχή αυτή όπου υπονομεύονται θεσμοί, όπως τα πολιτικά κόμματα, οι δικαστικές αρχές, τα ΜΜΕ, οι ψηφιακές πλατφόρμες, λόγω και της τεράστιας συγκέντρωσης πλούτου και εξουσίας, από μια διεθνή πλουτοκρατία των λίγων.
Η δημοκρατία δεν χαρίζεται. Αποτελεί ένα δυναμικό εγχείρημα. Και ο αγώνας για την εμβάθυνσή της είναι συνεχής.
Είναι και αυτό ένα μεγάλο μάθημα αυτής της κρίσης.
Τέλος, ο πόλεμος αυτός ανέδειξε τον εφιάλτη – που θεωρήθηκε ότι είχε οριστικά ταφεί μετά τον Ψυχρό Πόλεμο -, της πυρηνικής απειλής. Καθώς κραδαίνει η Ρωσία τα πυρηνικά της όπλα, συνειδητοποιούμε πόσο καταστροφική ήταν η εγκατάλειψη και μη επικαιροποίηση των διεθνών συνθηκών για τη μη διασπορά των πυρηνικών, χημικών και βιολογικών όπλων.
Ακόμα και ο Χένρι Κίσσινγκερ, 95 χρόνων πια, δήλωσε προ ημερών ότι, οι τεχνολογικές συνθήκες άλλαξαν τόσο πολύ τις τελευταίες δεκαετίες ώστε σε ό,τι αφορά στην πυρηνική απειλή, χρειάζεται να ανοίξει μια τελείως καινούργια συζήτηση για τις επιπτώσεις της χρήσης των πυρηνικών όπλων.
Και είναι αλήθεια ότι η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική, η βιοτεχνολογία, συνδυαζόμενα με τα όπλα μαζικής καταστροφής, δημιουργούν απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες συνθήκες για την παγκόσμια ειρήνη.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έφερε στο προσκήνιο όλες αυτές τις νέες απειλές. Και δεν μπορούμε να μείνουμε άπραγοι μπροστά σε αυτές τις αλλαγές. Ούτε οι κυβερνήσεις, ούτε η Ευρώπη, ούτε οι λαοί.
Ο αγώνας να εμπεδωθεί η ειρηνική συνύπαρξη λαών και κρατών είναι αγώνας τελικά όλων μας, είναι αγώνας ακόμα και για την επιβίωση της ανθρωπότητας.
Αποτελεί αυτό, το τρίτο και ζωτικό μάθημα αυτής της κρίσης.

* Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ”