Φράνσις Φουκουγιάμα: Η Ρωσία θα ηττηθεί και θα υποχωρήσει ο λαϊκισμός ανά την υφήλιο

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία συμπληρώνει τρεις εβδομάδες και τα πράγματα δεν εξελίσσονται σύμφωνα με τους σχεδιασμούς του Κρεμλίνου, με τον Φράνσις Φουκουγιάμα να προβλέπει δυσμενείς εξελίξεις για τον Βλαντίμιρ Πούτιν, που θα αποτελέσουν τον καταλύτη αναφορικά με την παραμονή του στην εξουσία και για αλλαγές στη Ρωσία, αλλά και το μέλλον της δημοκρατίας στον πλανήτη.
Όπως υποστηρίζει ο συγγραφέας του «Τέλους της Ιστορίας» σε συνέντευξή του στην «Washington Post», ο Πούτιν έκανε τεράστια λάθη, υπερεκτιμώντας από τη μία πλευρά την ισχύ των δυνάμεών του για την καθυπόταξη της Ουκρανίας και υποτιμώντας από την άλλη τη βούληση του λαού της να αντισταθεί λυσσαλέα στους Ρώσους εισβολείς.
Μολονότι ο Ρώσος πρόεδρος, στριμωγμένος στη γωνία, κλιμακώνει τις επιθέσεις κατά αμάχων και στρέφεται πλέον και κατά εσωτερικών «πεμπτοφαλαγγιτών» και «προδοτών», ο Φουκουγιάμα αισιοδοξεί ότι η Ρωσία οδεύει προς μια ήττα που θα έχει μακροπρόθεσμες επιρροές στην παγκόσμια ιστορία, οι οποίες θα καταστήσουν εφικτή την «αναγέννηση της ελευθερίας» και της δημοκρατίας ανά την υφήλιο, με αναβίωση του «πνεύματος του 1989»(– διάλυση ΕΣΣΔ)) -μια ευθεία αναφορά πτώση του κομμουνισμού και την κατάρρευση της ΕΣΣΔ.
«Η Ρωσία», λέει, «δεν διαθέτει αρκετά μεγάλο στρατό για να καταλάβει την Ουκρανία και να τη φέρει σε σημείο που να κάνει τις παραχωρήσεις που η Μόσχα επιζητεί. Πρόκειται για μια χώρα με πληθυσμό άνω των 40.000.000 και ο Πούτιν έχει ήδη αναπτύξει το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του και είναι εξαιρετικά δαπανηρό για τους Ρώσους να συνεχίσουν αυτό το είδος πολιορκίας. Κάθε μέρα χάνουν μεγάλο αριθμό τεθωρακισμένων οχημάτων, ανδρών, προμηθειών. Το ηθικό στον ρωσικό στρατό φαίνεται να είναι εξαιρετικά χαμηλό».
Ο ίδιος προβλέπει ότι δεν αποκλείεται κάποια στιγμή τα πράγματα για τους Ρώσους να εξελιχθούν όπως για τους Γερμανούς με την πολιορκία του Στάλινγκραντ, που αναγκάστηκαν μετά από μήνες να τη λύσουν και να αποχωρήσουν… Αδυνατούν να ανεφοδιάσουν τις δυνάμεις τους και είτε αναγκάζονται να εγκαταλείψουν θέσεις που καταλαμβάνουν ή απλώς καταρρέουν.
Για τον Φουκουγιάμα θα είναι αδύνατη μια διπλωματική λύση στον πόλεμο προτού καταρρεύσουν οι δυνάμεις του Πούτιν, καθώς και οι δύο πλευρές έχουν υποστεί μέχρι τώρα τεράστιες απώλειες. Παράλληλα, πλέκει το εγκώμιο του Τζο Μπάιντεν για την απόφασή του να μην κηρύξει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων στην Ουκρανία και να μη σταλούν πολωνικά MiG, αλλά αντιαρματικά και αντιαεροπορικά συστήματα.
Ο Φουκουγιάμα θεωρεί ότι ο Πούτιν δεν θα επιβιώσει μιας ήττας των δυνάμεών του, αφού η υποστήριξη προς το πρόσωπό του στη Ρωσία βασίζεται στην εικόνα του ως ισχυρού ηγέτη. Παράλληλα, υποστηρίζει ότι η εξέλιξη της ρωσικής εισβολής προκαλεί τεράστια ζημιά στους λαϊκιστές ανά την υφήλιο, όπως οι Ματέο Σαλβίνι, Ζαΐχ Μπολσονάρου, Ερίκ Ζεμούρ, Μαρίν Λεπέν, Βίκτορ Όρμπαν και Ντόναλντ Τραμπ, οι οποίοι εξέφραζαν πριν από την έναρξη του πολέμου συμπάθεια για τον Πούτιν.

«Μια ηθική σαφήνεια έχει επιβληθεί στη λαϊκιστική πολιτική. Πολλοί από αυτούς τους λαϊκιστές, συμπεριλαμβανομένου του Ντόναλντ Τραμπ, υποστήριζαν ότι είναι η φωνή του λαού, ότι διοχετεύουν μια δημοκρατική παρόρμηση. Αλλά φλερτάρουν επίσης με ένα είδος ανοικτού αυταρχισμού, που έχει μεταφραστεί τώρα σε φρικτή σφαγή, όπου όλοι μπορούν να δουν ότι αυτό το είδος πολιτικής οδηγεί σε στρατιωτική επιθετικότητα, απώλεια αθώων ζωών κ.λπ. Αυτός είναι ο λόγος που καθένας από αυτούς -εκτός από τον Τραμπ, προφανώς- προσπάθησε να κάνει πίσω αναφορικά με την υποστήριξη προς τον Πούτιν», λέει στην «Washington Post».
Ο Φουκουγιάμα θεωρεί ότι η ήττα της Ρωσίας του Πούτιν στην Ουκρανία θα αναζωογονήσει τη δημοκρατία παγκοσμίως και πιθανώς τη φιλελεύθερη διεθνή τάξη: «Νομίζω ότι αν οι άνθρωποι αναγκαστούν να εκτιμήσουν θεσμούς όπως το ΝΑΤΟ και το γεγονός ότι ζουν σε φιλελεύθερες δημοκρατίες, προφανώς θα αυξηθεί η αλληλεγγύη που νιώθουν αυτές οι δημοκρατίες. Οι προκλήσεις δεν πρόκειται να σταματήσουν με τον Πούτιν. Υπάρχει και η Κίνα που περιμένει στη γωνία και υπάρχει και ένας σωρός από μικρότερους δικτάτορες σε όλο τον κόσμο. Ας ελπίσουμε ότι θα αναπτύξουμε μηχανισμούς συνεργασίας, με τους οποίους οι δημοκρατίες μπορούν να γίνουν και πάλι αμοιβαία υποστηρικτικές».
Στο βιβλίοο του με τίτλο «Το τέλος της Ιστορίας» ο Αμερικανός πολιτικός διανοητής είχε αφήσει ανοικτό το ενδεχόμενο η επικράτηση του δυτικού φιλελευθερισμού να προκαλέσει κάποιο είδος ανίας στην υφήλιο, με την επίλυση των ζωτικών προβλημάτων και μια «νοσταλγία» για έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι θα ήταν αναγκασμένοι να διαλέξουν στρατόπεδο στη μεγάλη μάχη των ιδεών.
Αναφερόμενος τώρα στην τεράστια στήριξη προς την Ουκρανία από τη Δύση σε επίπεδο ηγεσιών και κοινής γνώμης, σημειώνει: «Το πνεύμα του 1989 κοιμήθηκε και τώρα αφυπνίζεται. Νομίζω ότι στους ανθρώπους αρέσει η ιδέα να αγωνίζονται για έναν δίκαιο σκοπό και πραγματικά δεν είχαν τίποτα άλλο εκτός από τον καταναλωτισμό και τις απερίσκεπτες επιδιώξεις της μεσαίας τάξης τα τελευταία 30 χρόνια. Παρεμπιπτόντως, νομίζω ότι μεγάλο μέρος αυτού του δεξιού λαϊκισμού οφείλεται στην ίδια πλήξη».
«Ο φιλελευθερισμός», σημειώνει ο Φουκουγιάμα, «υπάρχει με κάποια μορφή από τα μέσα του 17ου αιώνα, όταν εμφανίστηκε ως απάντηση στους θρησκευτικούς πολέμους στην Ευρώπη. Ηττήθηκε τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα με την άνοδο του ευρωπαϊκού εθνικισμού. Και πάλι, ακολούθησε μια σειρά φρικτών πολέμων. Το 1945, όλοι σήκωσαν το βλέμμα από τις τρύπες τους και είπαν: ”Ε, ίσως ο φιλελευθερισμός να μην είναι τόσο κακό πράγμα, τελικά. Γιατί ο εθνικισμός είναι πολύ απαίσιος”. Ίσως θα πρέπει να περάσουμε από άλλον έναν κύκλο σαν αυτόν, όπου οι εναλλακτικές λύσεις στον φιλελευθερισμό θα διερευνηθούν και στη συνέχεια θα οδηγήσουν στην καταστροφή. Μερικές φορές έτσι λειτουργεί η Ιστορία. Δεν είναι μια γραμμική διαδικασία. Πρέπει να περάσεις από αυτούς τους αγώνες προτού οι άνθρωποι εκτιμήσουν αυτό που έχουν», λέει.
Ο Φουκουγιάμα δεν χάνει την αισιοδοξία του ότι μια ήττα της Ρωσίας ενδεχομένως να οδηγήσει στην αποφυγή επανάληψης ενός τέτοιου κύκλου: «Θα μπορούσε να είναι μια επαρκής υπενθύμιση για το ποιες είναι οι εναλλακτικές στον φιλελευθερισμό. Ας ελπίσουμε ότι θα αποφύγουμε να διανύσουμε τον πλήρη κύκλο, όπως κάναμε τον 20ό αιώνα, κάτι που θα ήταν πραγματικά τρομερό», καταλήγει.

• Διαβάστε αναλυτικά τη συνέντευξη του Francis Fukuyama στον δημοσιογράφο Greg Sargent της αμερικάνικης εφημερίδας Washington Post με τίτλο «Could Putin lose? Here’s why the ‘End of History’ author is optimistic», στα αγγλικά, πατώντας ΕΔΩ