Νίκος Τσούλιας*: Οι καιροί του κορονοϊού και η «προφητεία» του Ντίκενς

Κάπως έτσι θα αναφέρεται η σημερινή δυστοπική περίοδος της πανδημίας του κορονοϊού στο μέλλον και στην ιστορία. Και όπως εμείς βλέπουμε από μακριά την πανδημία της Ισπανικής γρίπης στις αρχές του 20^ου αιώνα με πολλές απορίες και με ακόμα πιο πολλά ερωτηματικά, με το ίδιο πνεύμα θα αντιμετωπίζεται μελλοντικά το όλο σημερινό ελλειμματικό στην αντιμετώπιση της πανδημίας σκηνικό.
Ίσως οι πιο μεγάλες διαφορές μεταξύ αυτών των δύο πανδημιών  να έγκεινται στα εξής σημεία:
α) Τότε οι κυβερνήσεις και τα κράτη απέκρυψαν σε μεγάλο βαθμό το όλο πρόβλημα με μικρές εξαιρέσεις, όπως η Ισπανία –  και εξ αυτού πήρε την …ρετσινιά / ονομασία της γρίπης, αφού την παραδέχτηκε από την αρχή.  
β) Οι επιστημονικοί και οι ιατρικοί φορείς δεν είχαν mutatis mutandis τις ίδιες δυνατότητες με τις σημερινές φοβερές δυνατότητές τους.
γ) Οι πολίτες τότε δεν είχαν επιμελή προστασία ούτε και αποτελεσματικά εμβόλια, ενώ σήμερα υπάρχουν εμβόλια αλλά υπάρχει ισχυρό κίνημα αντιεμβολιαστών και ακόμα πιο ισχυρό ρεύμα σκοταδιστών, στο οποίο συναθροίζονται κάθε λογής πολίτες οπαδοί της συνωμοσιολογίας, της θρησκείας, της αντιεξουσίας και, σε γενική άποψη, του ανορθολογισμού.
Τότε πέθαναν 17 – 50  εκατομμύρια άνθρωποι (Washington Post). Από την μεγάλη έκταση της κλίμακας καταδεικνύεται το έλλειμμα της πληροφόρησης και το περίσσευμα της κρατικής προπαγάνδας, αφού υπήρχε και επίσημη λογοκρισία ως προς τα βασικά στοιχεία της πανδημίας. Τώρα δεν ξέρουμε προς το παρόν τον αριθμό των νεκρών αλλά έλλειμμα πληροφόρησης δεν έχουμε. Αντίθετα, έχουμε περίσσευμα παραπληροφόρησης και η προπαγάνδα δεν πηγάζει κυρίως από τους θεσμούς της πολιτείας αλλά από πηγές σκοταδισμού με τις άπειρες δυνατότητες που παρέχουν τα μέσα πληροφόρησης.
Προφανώς δεν μπορώ να κάνω κάποια συγκριτική μελέτη – απλά κάποια ενδεικτικά στοιχεία θέτω. Εκείνο που θέλω να τονίσω είναι το εξής. Ενώ έχουμε εντυπωσιακή τεχνολογική πρόοδο και εκπαιδευτική έκρηξη, σε σχέση με ό,τι ανάλογο υπήρχε έναν αιώνα πριν, ενώ η επιστήμη και η ελευθερία λόγου έχουν εξελιχθεί πάρα πολύ ανάμεσα στις δύο πανδημίες, ο ανορθολογισμός εξακολουθεί να είναι ισχυρός. Και αυτό είναι – κατά τη γνώμη μου – το μεγαλύτερο πρόβλημα. Γιατί ο κορονοϊός μάλλον σύντομα «θα καταλαγιάσει», αλλά ο ανορθολογισμός δεν φαίνεται να υποχωρεί.
Ίσως να ζούμε σε εποχές ισχυρών αντιφάσεων και αντιθέσεων και να μην έχουμε κατακτήσει κάποιες βεβαιότητες. Ίσως η Λογική και η Επιστήμη να μην αποτελούν ακόμα το απόλυτα καθοριστικό πεδίο αναφοράς των σημερινών κοινωνιών και οι προκαταλήψεις και οι δεισιδαιμονίες να μην είναι υπόθεση μόνο του Μεσαίωνα. Ίσως και οι σημερινοί καιροί μας να προσομοιάζουν, τηρουμένων των πολλών αναλογιών, με τους μακρινούς καιρούς της Γαλλικής Επανάστασης, που περιγράφει ο Τσαρλς  Ντίκενς στο εμβληματικό του μυθιστόρημα «Ιστορία δύο πόλεων». Και να πως περιγράφονται εκείνοι οι καιροί στο εν λόγω βιβλίο – και μάλιστα στην αρχή του – με έξοχη λογοτεχνική γραφή.
«Ήταν οι καλύτεροι καιροί, ήταν οι χειρότεροι καιροί, ήταν η εποχή της σοφίας, ήταν η εποχή της ανοησίας, ήταν τα χρόνια της πίστης, ήταν τα χρόνια της δυσπιστίας, ήταν η εποχή του Φωτός, ήταν η εποχή του Σκότους, ήταν η άνοιξη της ελπίδας, ήταν ο χειμώνας της απελπισίας, είχαμε τα πάντα μπροστά μας, δεν είχαμε τίποτε μπροστά μας, πηγαίναμε όλοι γραμμή για τον Παράδεισο, πηγαίναμε γραμμή όλοι προς την αντίθετη κατεύθυνση – κοντολογίς, η περίοδος εκείνη έμοιαζε τόσο πολύ με την τωρινή, που κάποιες από τις πιο θορυβώδεις αρχές της επέμεναν, για καλό ή για κακό, να γίνεται αντιληπτή με ακραίες αντιθέσεις μονάχα» (μετ. Μιχ. Μακρόπουλου).
Εκτιμώ ότι η «τωρινή περίοδος» του Ντίκενς καθρεφτίζεται εν πολλοίς και στη δική μας τωρινή περίοδο.

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 162 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια