Νότης Μαυρουδής*: Αθώοι αυτοπροσδιορισμοί…

Το να αυτοπροσδιορίζεσαι είναι πάντα μια προσωπική και υποκειμενική ερμηνεία για τις όποιες ικανότητές μας. Κάποτε, στα μικράτα μου, φανταζόμουν πως ήμουν ο… Ρομπέν των δασών, και αργότερα, στην αρχή της κιθαριστικής μου εκπαίδευσης, ονειρευόμουν πως είμαι ο Αντρέ Σεγκόβια!!! Αυτοπροσδιοριζόμουν, δηλαδή, ως κλασικός κιθαριστής πριν καν μπω στο βάθος της τέχνης, της ερμηνείας και της μουσικότητας. Όμως, τα πρότυπα ήταν πολύ ισχυρά μέσα μου, ταυτιζόμουν μαζί τους και ήθελα να τα εκπροσωπώ. Δεν είναι κακό το όνειρο του κάθε παιδιού που παίζει ποδόσφαιρο να γίνει ο Μέσι· άλλο, όμως, το όνειρο και οι επιθυμίες, και άλλο να είσαι αυτό που θα ήθελες.
Το θέμα του αυτοπροσδιορισμού δεν τελειώνει ποτέ! Το είχε πει με διαφορετικά λόγια και ο Λουίτζι Πιραντέλλο το 1917 στον τίτλο της θεατρικής του παράστασης «Έτσι είναι (αν έτσι νομίζετε)». Σε ένα σημείωμά του για την παράσταση, ο ίδιος ο συγγραφέας σημείωνε: «είναι η ανάγκη να εξαπατούμε αδιάκοπα τον εαυτό μας δημιουργώντας μια πραγματικότητα, μια για τον καθένα και ποτέ την ίδια για όλους, που αποδεικνύεται κάθε τόσο μάταιη και φανταστική».
Το παρατηρούμε πολύ συχνά στους πολιτικούς – κομματικούς – ιδεολογικούς χώρους. Εκεί κολλάνε και οι ετικέτες αυτοπροσδιορισμού του κομμουνιστή, αριστερού, κεντροαριστερού, ακροαριστερού, εξωκοινοβουλευτικού μαρξιστή-λενινιστή, σοσιαλδημοκράτη, σοσιαλκεντρώου, δεξιού, κεντροδεξιού, φιλελεύθερου, νεοφιλελεύθερου, συντηρητικού, ακροδεξιού, φασιστοναζιστή, χρυσαυγίτη, χουντικού, φιλοβασιλικού, κεντρώου, οικολόγου, αγανακτισμένου, αντιεμβολιαστή, αρνητή, παντός είδους ψεκασμένου, και για να προχωρήσω πάρα πέρα: του χριστιανού, ορθόδοξου, καθολικού, προτεστάντη, ευαγγελιστή, ιεχωβά, πιστού, θρησκευόμενου, άθεου, κ.λπ… Χίλιες αποχρώσεις για να προσδιοριστεί, όχι ακριβώς ο «χώρος», αλλά το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται, πάντα υποκειμενικά χαρακτηριζόμενος, ο καθένας από εμάς… 
Ο καλός φίλος Σπύρος Λυκούδης σε ένα σημείωμά του στη Μεταρρύθμιση (8/9) αναφέρεται στον «χώρο» με πολλή προσοχή, την ώρα που ο εμβληματικός Μίκης ζητάει από τον χώρο του Κ.Κ.Ε. και τον Δ. Κουτσούμπα να θεωρηθεί, να προσδιοριστεί και να θαφτεί «σαν Κομμουνιστής!». Και, βεβαίως, εγένετο…
Δύσκολα πράγματα μα την αλήθεια, και συγχρόνως πολύ απροσδιόριστα, αφού είναι πρωτίστως έωλοι όλοι οι  α υ τ ο π ρ ο σ δ ι ο ρ ι σ μ ο ί.
Με αυτή την έννοια, ομολογώ πως δεν αντιλαμβάνομαι ποια είναι η ιδεολογική διαφορά του πολιτικού… Τράγκα από εκείνη του Βελλόπουλου, καθώς και του Βαρουφάκη από τον Τσίπρα, παρόλη την ενσωμάτωση εκ μέρους της αξιωματικής αντιπολίτευσης, τόσων Πασόκων (μετά από τους ακροδεξιούς του πάλαι ποτέ, κυριολεκτικά Καμμένου). Για τον ίδιο λόγο, η πλευρά Μητσοτάκη επιδεικνύει μια κάπως απροσδιόριστη «παράταξη» κεντροδεξιού «χώρου», αφού έχουν τοποθετηθεί, σε κεντρικά κυβερνητικά πόστα, πρόσωπα από ακροδεξιούς αλλά και κεντρώους ιδεολογικούς και πολιτικούς χώρους.
Πάσχουμε από τη δυσκολία προσδιορισμού· τουλάχιστον στο πολιτικό κομμάτι της ζωής που έχει να κάνει με πνευματικές – διανοητικές – ιδεολογικές επιλογές. Η Μεταπολίτευση και η δημοκρατική πραγματικότητα από το 1974 έχει αφήσει (ευτυχώς) ελεύθερο διανοητικό χώρο και «χώρους», έτσι ώστε ανάλογα με τις χρονικές περιόδους και τα κοινωνικά προβλήματα, να μπορεί ο καθένας να αυτοπροσδιορίζεται, ακόμα και ως… Μέγας Μεταρρυθμιστής!!!
Όχι πως δεν υπάρχουν σήμερα ατόφιοι και ειλικρινείς άνθρωποι, με όλα τα συστατικά που ορίζουν την πραγματική έννοια του χώρου όπου εντάσσονται. Απλά να θυμηθούμε πως σύσσωμοι οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης προσδιορίστηκαν από την Αστυνομία ως «κομμουνιστές». Μεγάλο λάθος εκείνης της Δεξιάς. Δεν ήταν όλοι κομμουνιστές, αλλά ταπεινοί, φιλότιμοι και περήφανοι άνθρωποι που ένιωσαν την ανάγκη να συμμετάσχουν στον αναγκαίο απελευθερωτικό αγώνα.
Ο «χώρος», λοιπόν, δημιουργείται και διαμορφώνεται από την κοινωνική ανάγκη. Γίνεται πολιτικό ρεύμα, τάση, επιρροή, βάζει σε λειτουργία τα πολιτικά και… συμπαθητικά μας ανακλαστικά και επηρεάζεται από την οικογενειακή παράδοση· ο παππούς που ήταν εξόριστος, η θεία που την είχαν φακελώσει. Προσωπικές επιρροές και συναισθηματικές εξαρτήσεις, δίχως αναγκαστικά ιδεολογικό υπόβαθρο. Ο καθένας νιώθει κάποιο ιδιαίτερο ερέθισμα για να επιλέξει τον «δικό του» πολιτικό μικρόκοσμο, και να συγχρωτιστεί με ό,τι ταυτίζεται άμεσα ή συγγενικά με το ζητούμενό του.
Μοιάζουν σαν ένας ανθρώπινος λαβύρινθος όλα αυτά, χωρίς όμως το απαραίτητο νήμα της Αριάδνης, γι’ αυτό και θα χαθείς μέσα στην αοριστία και στα θολά σύννεφα του απροσδιόριστου…
Το θέμα, βεβαίως, δεν περιορίζεται στον χώρο της πολιτικής ένταξης, αλλά και σε εκείνους τους χώρους των τεχνών και της διανόησης. Υπάρχουν πολλοί που με ένα μυθιστόρημα, ένα διήγημα, βιάζονται να χριστούν ως συγγραφείς. Μια ποιητική προσπάθεια και μια σύνταξη ποιητικού λόγου αρκεί για να δηλώνεις ποιητής. Η κοινή προσπάθεια μιας θεατρικής παράστασης, μπορεί να είναι αιτία δήλωσης πως «είμαι» ηθοποιός. Και μόνο αυτό;
Στην τέχνη του τραγουδιού, με μια κιθάρα ή με τρεις-τέσσερις συγχορδίες ενός πιάνου, ή ενός ηλεκτρονικού πληκτρολογίου, μπορεί κανείς να επινοήσει (ή να κατασκευάσει) μια μελωδία για να γεννηθεί ένας νέος συνθέτης. Άλλος με τρεις πινελιές και λίγο χρώμα βαπτίζεται ζωγράφος…
Αυτή είναι η συνήθης κατάσταση αυτοπροσδιορισμού για έναν λαό του οποίου η ιδιοσυγκρασία «επιθυμεί» να έχει στενή επικοινωνία με τις τέχνες. Λείπει κάτι, όμως, από την επιθυμία: το  β ά θ ο ς και το έ ρ γ ο! Οφείλουμε να είμαστε πολύ προσεκτικοί σε τέτοιες κακοτοπιές. Παρόλο που υπάρχουν σαφείς κανόνες και προδιαγραφές για να ονομαστεί κανείς σύμφωνα με την ιδιότητα που επιθυμεί. Ο αυτοπροσδιορισμός  χωρίς τις απαραίτητες προδιαγραφές τυφλώνει, και σπρώχνει τους ανθρώπους σε αλλοπρόσαλλες τοποθετήσεις, δημιουργώντας μια κοινωνία ανικανοποίητη και αγχωτική. Η έλλειψη συνείδησης πάνω στο θέμα, ίσως μας οδηγεί σε μια σκοτεινή χοάνη από την οποία είναι δύσκολο να επανέλθουμε στην πραγματικότητα.
Είναι ίσως εγγενής η ανθρώπινη φιλοδοξία να αυτοπροσδιορίζεσαι κατά τρόπο που θα εμφανίζεσαι καλύτερος απ’ ό,τι είσαι στην πραγματικότητα· μια ιδιότητα με την οποία είναι γραφτό να παλεύει κανείς σε ολόκληρη τη ζωή του.

* Ο Νότης Μαυρουδής είναι κιθαριστής – συνθέτης

Δείτε τα 314 προηγούμενα άρθρα του Νότη Μαυρουδή